آرسنیک، چاشنی جدید پلو

این خبری بود که روز دوشنبه خبرگزاری ایسنا روی خروجی خود قرار داد. براساس این گزارش این محققان از والدین خواسته‌اند تا از دادن روزانه نوشیدنی‌های برنجی یا شیربرنج و همچنین سوفله برنج به کودکان به‌دلیل احتمال بالای ابتلا به سرطان جدا خودداری کنند. این نخستین‌بار نیست که محققان کشورهای مختلف نسبت به این مسئله هشدار داده‌اند. اما این ادعا تا چه حد صحیح است؟ آیا مصرف برنج، افراد را مستعد ابتلا به سرطان می‌کند؟

در این زمینه دکتر منصور رضایی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به همشهری گفت: در گروه غلات، برنج نسبت به سایر انواع غلات، مانند گندم، جو، سیب‌زمینی و ذرت، آرسنیک بیشتری را از زمین جذب می‌کند و این جذب به‌دلیل آن صورت می‌گیرد که برنج برای ساختن دیواره سلولی اطراف دانه یا همان فیبر اطراف خود نیاز به مواد معدنی موجود در خاک دارد که یکی از این مواد معدنی سیلیس است که برنج سیلیس را از طریق ریشه‌ها از خاک جدا و وارد دانه می‌کند.
او درباره چگونگی جذب آرسنیک در برنج گفت:

از یک سو، به‌دلیل آنکه از لحاظ ساختمانی شباهت زیادی بین سیلیس و آرسنیک وجود دارد و از سوی دیگر به‌دلیل بحث جذب رقابتی که می‌گوید هر ماده‌ای که میزان غلظتش بیشتر است راحت‌تر در خاک جذب می‌شود، خاک، آرسنیک را به‌دلیل آنکه میزان غلظتش بیشتر از سیلیس است جذب می‌کند.

دکتر رضایی تصریح کرد: آرسنیک به‌عنوان یک فلز سنگین شناخته شده است و همانند سایر فلزات سنگین از قبیل جیوه و سرب از عوامل مستعد‌کننده ابتلا به سرطان محسوب می‌شود؛ بنابراین مصرف برنج‌های آرسنیک‌دار به میزان زیاد، می‌تواند فرد را مستعد ابتلای انواع سرطان کند.

این متخصص تغذیه اظهار داشت: برنج کشورهای مناطق آسیای جنوب شرقی آسیا، ازجمله کشورهای هند، پاکستان و بنگلادش، نسبت به برنج ایرانی که در کشور ما تولید می‌شود آرسنیک بیشتری دارند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد، افرادی که به‌صورت افراطی برنج‌هایی مصرف می‌کنند که میزان آرسنیک در آنها بالاست می‌توانند مستعد ابتلا به انواع سرطان شوند.

او گفت: از آنجا که سرانه مصرف هر ایرانی بالای 40 کیلوگرم در سال است و میزانی از برنج وارداتی نیز از کشورهای آسیای جنوب شرقی وارد می‌شود بنابراین مردم باید در سبد غذایی خود از گروه غلات به‌صورت متنوع استفاده کنند و در طول شبانه‌روز حتما سایر غلات مانند گندم، جو، ذرت و سیب زمینی را نیز مصرف کنند.در این‌باره دکترسعید حسینی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به همشهری گفت:

اینکه فلزات سنگین مثل آرسنیک، مستعد‌کننده ابتلا به سرطان باشند، صحیح است اما اینکه گفته شود در برنج حتما آرسنیک وجود دارد و هرکس برنج مصرف کند به سرطان مبتلا می‌شود، سخن منطقی نیست چراکه قاعدتا اینطور نیست که همه انواع برنج، آرسنیک بالایی داشته باشند، مگر آنکه در روند تولید برنج، کنترلی صورت نگرفته باشد.

دکترحسینی افزود: بشر امروزی درمعرض انواع مواد آلوده‌کننده است اما این مواد از نظر میزان قطعا کنترل می‌شوند. مطرح‌شدن بحث آرسنیک در برنج هم داستانی است که قبلا مطرح شده بود و می‌گفتند برنج‌هایی که قد و قواره بالاتری دارند، آرسنیک دارند اما به اعتقاد من، باید دید که روند فراوری برنج به چه صورتی انجام شده است؟ و اینکه آیا در روند تولید برنج کنترلی انجام شده است یا نه؟

این متخصص تغذیه تصریح کرد: طبیعی است که اگر میزان آرسنیک برنج بیش از حد مجاز باشد، برای سلامتی مضر است.
دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه نیز در این‌باره به همشهری گفت: ابتدا باید بررسی کرد برنجی که محققان دانمارکی درباره آن تحقیق کرده‌اند چه نوع برنجی است؟ و میزان آرسنیک موجود در آن به چه میزان بوده است؟ چرا که برنج گونه‌ها و ارقام مختلفی دارد.

این متخصص تغذیه اظهار داشت: قطعا این محققان روی نوع خاصی از برنج تحقیقات خود را انجام داده‌اند چراکه همه انواع و ارقام برنج‌ها آرسنیک ندارند و میزان آرسنیک هم در انواع برنج‌ها یکسان نیست؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد میزان آرسنیک برنج مورد تحقیق محققان دانمارکی زیاد بوده است.

او خاطرنشان کرد: چند سال پیش هم اعلام کردند که برنج‌های هندی به‌دلیل اینکه حاوی فلزات سنگین هستند، مسمومیت ایجاد می‌کنند. الان هم اگر برنجی به آرسنیک آلوده است یا میزان آرسنیک در آن برنج بالاست این به این معنا نیست که نباید برنج خورد چراکه قرن‌هاست مردم کشورهای آسیایی برنج مصرف می‌کنند. بنابراین به اعتقاد بنده، ابتدا باید دید که محققان دانمارکی روی چه نوعی از برنج و با چه میزان آرسنیک مطالعه و پژوهش انجام داده‌اند.