آکسفورد از سال 1167، زمانی که هنری دوم از حضور دانشجویان انگلیسی در دانشگاه پاریس ممانعت کرد، رشد سریعی یافت. ر سال 1209 پس از بروز درگیری میان دانشجویان و ساکنان آکسفورد، برخی از اعضای این دانشگاه به شمال شرق و به شهر کمبریج گریخته و در این شهر دانشگاه کمبریج را بنا کردند. این دو دانشگاه قدیمی معمولا در کنار یکدیگر و به نام آکسبریج نامیده می‌شوند.
آکسفورد از 38 دانشکده و مجموعه‌ای کامل از دپارتمان‌های آکادمیک که در چهار بخش دسته‌بندی شده‌اند، تشکیل شده‌است. بیشترین بخش آموزش دروه‌های کارشناسی این دانشگاه در قالب خود‌آموزهایی هفتگی در کالج‌ها و موسسه‌های آکادمیک مستقل ارائه می شوند که به واسطه کلاس‌ها، استادان و فعالیت‌های آزمایشگاهی پشتیبانی می شوند. آکسفورد تاکنون اساتید و محققان برجسته‌ای را پرورش داده و 58 برنده جایزه نوبل به این دانشگاه وابسته بوده‌اند.
تاسیس
هیچ تاریخ مشخصی وجود ندارد که بتواند زمان دقیق تاسیس آکسفورد را به اثبات برساند اما اینکه در سال 1096 در این دانشگاه دوره‌های آموزشی برگزار می شده امری تایید شده‌است، اما تاریخ دقیق شکل‌گیری این دانشگاه هیچگاه مشخص نشده‌است. اولین استاد خارجی این دانشگاه اموی فریسی بوده که در سال 1190 در آکسفورد به دانشجویان درس می‌داده‌است. تاسال 1201 ریاست دانشگاه آکسفورد صدراعظم نامیده می‌شد. آکسفورد در زمان پادشاهی هنری سوم منشور سلطنتی دریافت کرد.
دوران رنسانس بر دانشگاه آکسفورد تاثیرگذاری زیادی داشته‌است. در میان اساتید مشهور آن دوران این دانشگاه می‌توان به ویلیام گروسین اشاره کرد که توانست مطالعات زبان یونانی را در این دانشگاه احیا کند. در این دوران تکنیک آموزش آکسفورد از آموزش آزادانه به آموزش رنسانسی تغییر وضعیت داد. در سال 1636 رئیس وقت آکسفورد به نام ویلیام لاد اساسنامه دانشگاه را تدوین کرد که این اساسنامه تا اواسط قرن نوزدهم در قانون‌گذاری‌های مرتبط به دانشگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت. آکسفورد از سال 1642 درگیر بازی‌های سیاسی و حزبی شد اما از قرن هجدهم به بعد نقش خود را در جهان سیاست کاهش داد.
تخصیص دانشکده‌های مجزا به موضوعات درسی مختلف از سال 1802 آغاز شد و در سال 1853 دانشکده‌های ریاضیات، علوم طبیعی، ادبیات انسانی و حقوق و تاریخ مدرن در آکسفورد و چند دانشگاه دیگر ایجاد شدند و ششمین دانشکده که به این دانشگاه افزوده شد تکنولوژی نام داشت. اواسط قرن بیستم آکسفورد را به پایگاه بسیاری از اساتید برجسته از سرتاسر جهان تبدیل کرد که تحت فشار حزب نازی و کمونیسم، به این دانشگاه نقل مکان کرده‌بودند.
تاسیس اولین دانشکده‌های ویژه زنان در این دانشگاه از سال 1878 آغاز شد و تا سال 1920 دانشگاه در انحصار کامل مردان بود و زنان به‌عنوان اعضای رسمی دانشگاه شناخته نمی‌شدند. تا دهه 1970 دانشکده‌های آکسفورد از نظر جنسیتی کاملا دسته‌بندی شده بودند و همین موضوع تعداد دانشجویان زن را کاهش داده بود. اما امروزه تمامی دانشکده‌های این دانشگاه پذیرای دانشجویان مرد و زن هستند.
ساختمان‌ها، مجموعه‌ها و تجهیزات
آکسفورد یک پردیس دانشگاهی متشکل از خوابگاه‌ها، دانشکده‌ها، دپارتمان‌ها و مجتمع های دیگر است که درسرتاسر مرکز پردیس پراکنده شده‌اند. رصدخانه این دانشگاه نیز در شمال غرب پردیس واقع شده و در دست احداث است. مشهورترین ساختمان‌های این پردیس بزرگ سالن نمایش شلدونیان، مدارس آزمون، کلیسای سن مری، و کلیسای جامع کرایس‌چرچ هستند.
بزرگترین سیستم کتابخانه‌ای بریتانیا به دانشگاه آکسفورد اختصاص دارد که بیش از 11 میلیون نسخه کتاب در مساحتی برابر 190 کیلومتر، گروه کتابخانه این دانشگاه با نام بادلیان دومین کتابخانه بزرگ بریتانیا به‌شمار می‌رود. بادلیان یک کتابخانه تحت قانون واسپاری است، به این معنی که حق دراختیار داشتن یک نسخه از تمامی کتاب‌های منتشر شده در بریتانیا را دارد، از این رو وسعت این کتابخانه سالانه پنج کیلومتر افزایش پیدا می‌کند. این گروه در سال 2000 و با ترکیب کتابخانه بادلیان و چند کتابخانه موضوعی دیگر ایجاد شد. در همین میان سیستم جامع اطلاعاتی کتابخانه‌های آکسفورد ایجاد شده و اکنون هریک از اعضای کتابخانه و دانشگاه می‌توانند به‌صورت آنلاین در آرشیو‌های آکسفورد جستجو کنند.
قدیمی‌ترین موزه بریتانیا را نیز می‌توان در این پردیس یافت، موزه اسمولین که در سال 1683 تاسیس شده و قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی جهان به‌شمار می‌رود. در این موزه می‌توان مجموعه‌های بینظیر از هنر و باستان‌شناسی، از قبیل آثار میکل‌آنژ، داوینچی، ترنز و پیکاسو را مشاهده کرد. موزه تاریخ طبیعی،موزه پیت‌ریورز و موزه تاریخ علوم نیز از دیگر مراکز مهم دانشگاه آکسفورد به‌شمار می‌روند.
در شمال شرق پردیس آکسفورد بوستانی به مساحت 70 هکتار وجود دارد که استفاده از آن در طول روز برای عموم مردم آزاد و رایگان است. این پارک علاوه بر فضای بازی و ورزش دارای باغ‌های آزمایشی و مطالعاتی، باغ گیاه‌شناسی است. باغ گیاه‌شناسی این پردیس قدیمی‌ترین باغ گیاه‌شناسی در سرتاسر بریتانیا و سومین باغ مطالعاتی قدیمی در جهان است. این باغ دارای بیش از هشت‌هزار گونه گیاهی متنوع بوده و یکی از متنوع‌ترین بافت‌های گیاهی جهان را می‌توان در آن یافت.
سیستم مدیریت
آکسفورد یک فدراسیون محسوب می‌شود که از چهل دانشکده مستقل و سازمان مدیریت مرکزی که ریاست آن به عهده قائم‌مقام دانشگاه است. بخش‌های آکادمیک در مرکز این فدراسیون قرار گرفته‌اند: این بخشها به هیچ‌یک از دانشکده‌ها وابسته نیستند و تنها تجهیزات مورد نیاز برای انجام تحقیقات و اجرای برنامه‌های آموزشی را فراهم می‌آورند. دانشکده‌ها برنامه‌های خود‌آموزی را برای دانشجویان دوره کارشناسی فراهم می‌کنند و اعضای یکی از بخش‌های آکادمیک دانشگاه در چندین دانشکده فعالیت دارند.
رئیس کنونی یا صدراعظم کنونی آکسفورد لرد پاتن از بارنز است، این سمت کاملا افتخاری بوده و رئیس دانشگاه در مسائل و برنامه‌های روزانه آن نقشی ندارد. رئیس این دانشگاه توسط اعضای انجمن آکسفورد انتخاب می‌شود. قائم‌مقام آکسفورد که درحال حاضر اندرو همیلتون مسئولیت این سمت را به عهده دارد، رئیس اصلی دانشگاه به شمار می‌رود. پنج معاون قائم مقام مسئولیت‌های خاصی در زمینه‌های تحصیلات، تحقیقات، برنامه‌ریزی و منابع، توسعه و روابط عمومی و فرصت‌های شخصی و برابر را به عهده دارند. شورای دانشگاه آکسفورد نهادی اجرایی و قانون‌گذار است که اعضای آن را قائم‌مقام و روسای بخشها و دیگر افراد منتخب انجم تشکیل می‌دهند.
از آنجایی که آکسفورد از دولت بریتانیا پول دریافت می‌کند، دانشگاهی دولتی نامیده می‌شود از بعد خودمختار بودنش دانشگاهی خصوصی محسوب شده و همچنین می‌تواند با نپذیرفتن بودجه دولتی خود را به دانشگاهی کاملا مستقل و خصوصی تبدیل کند.
دانشجویان و استادان و کارمندان دانشگاه برای اینکه عضوی از آکسفورد باشند باید عضوی از یک دانشکده یا تالار باشند.
آکسفورد دارای 38 دانشکده و 6 تالار خصوصی دائمی یا PPH( موسسه‌ای آموزشی در داخل دانشگاه) است که هریک خودمختار بوده و اداره خود را به دست دارند. این مراکز تمامی رشته‌های تحصیلی را پوشش نمی‌دهند اما طیف گسترده‌ای از رشته‌های درسی را می‌توان در آنها یافت. این مراکز در کنفرانس دانشکده‌ها گرد هم می‌آیند تا مسائل مشترک درباره سیاست‌های دانشگاه و چگونگی تعامل با مدیریت مرکزی آکسفورد را مورد بررسی قرار دهند.
درآمد آکسفورد در سال 2011-2012 به هزار و 16 میلیون پوند رسید که اصلی‌ترین منبع این درآمد کمک‌هزینه‌های تحقیقاتی، شهریه‌ها و بودجه آموزش بوده‌اند. درآمد کل دانشکده‌های آکسفورد در این دوران 361 میلیون پوند بوده‌است. به‌طور‌کلی پشتوانه مالی کالج‌های آکسفورد از خود دانشگاه بیشتر است: 2.9 میلیارد پوند در برابر 850 میلیون پوند.
رتبه‌بندی
آکسفورد در رتبه‌بندی سال 2012 موسسه تایمز از میان 17 هزار و 554 دانشگاه در میان 6 دانشگاه برتر جهان قرار گرفت و در سال‌های 2013 و 2014 ، آکسفورد به دومین دانشگاه برتر جهان تبدیل شد. در رتبه‌بندی QS نیز این دانشگاه همواره در میان 10 دانشگاه برتر جهان بوده‌است.
بسیاری از فارغ‌التحصیلات آکسفورد که به آکسونیان‌ها شهرت دارند در رشته‌های مختلف به شهرت و اعتبار جهانی رسیده‌اند. 47 نفر از برندگان نوبل در 6 رشته مختلف در آکسفورد درس خوانده‌اند و یا آموزش دیده‌اند. همچنین 26 نخست‌وزیر انگلستان، بیش از 100 نفر از اعضای مجلس عوام انگلستان و 140 نفر از اعضای مجلس اعیان انگلستان در آکسفورد تحصیل کرده‌اند.
