این روزها کمتر کسی است که کلمه امگا 3 را نشنیده باشد. به‌طورکلی روغن‌ها و چربی‌ها از مهمترین اجزای تشکیل دهنده غذای انسان به شمار می‌آیند. چربی‌ها در سلولها و بافتهای بدن وجود دارند و در ساختمان غشای سلولی نقش مهمی ایفا می‌نمایند.
از آنجا که یک گرم چربی در بدن معادل 9 کیلوکالری، انرژی تولید می‌کند که این مقدار بیش از دو برابر کربوهیدرات‌ها (قندها) و پروتئین‌هاست، در نتیجه می‌توان از چربی‌ها برای کودکانی که رشد خوبی ندارند در هر وعده غذایی به غذای آنها اضافه نمود.
اسیدهای چرب از اجزای تشکیل دهنده چربی‌ها است که بدن قادر به تولید انواع ضروری آن نیست و باید از طریق ماده غذایی تامین گردد که از آن جمله‌اند: امگا3 و امگا6. اسیدهای چرب امگا3 به دلیل حضور در غشای سلولی در فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن نقش حیاتی دارند. این اسیدهای چرب همچنین در تنظیم کلیه عملکردهای زیست شناختی، دستگاه قلبی و عروقی، تولید مثل، ایمنی و عصبی به کار می‌روند.
نام دیگر امگا3 اسید لینولنیک و نام دیگر امگا6 اسید لینولئیک می‌باشد. برای آنکه بدن ما بتواند از امگا3 و امگا6 موجود در مواد غذایی، مشتقات مورد نیاز خود را بسازد بایستی آن دو ماده را به نسبت متعادل با یکدیگر دریافت کند. نسبت ایده‌آل امگا6 به امگا3 می‌بایست 1:1 و حداکثر 4:1 باشد، اما متاسفانه این مقدار در افراد جامعه 11:1 تا 30:1 است یعنی مصرف امگا6 در اغلب موارد سی برابر بیش از امگا3 است.
گفتنی است که مصرف مجزای هرکدام از این دو ماده به تنهایی سبب ایجاد مشکلات زیادی در بدن می‌شود زیرا هرگاه امگا6 بیش از امگا3 مصرف گردد بدن نیز تنها از امگا6 استفاده می‌نماید. از عوارض کمبود امگا6 می‌توان به اگزما، ریزش مو، تحلیل کبد، افزایش ابتلا به عفونت و تاخیر در التیام زخمها اشاره کرد و از عوارض کمبود امگا3 می‌توان لاغری، آسیب به بینایی و توانایی یادگیری، افزایش تری گلیسیرید و فشارخون و خشکی پوست را برشمرد.
امگا6 در تخم مرغ، مارگارین، گوشت قرمز، ذرت و غلات یافت می‌شود. امگا3 خاصیت ضد انعقادی دارد ولی امگا6 انعقاد خون را افزایش می‌دهد. امگا3 در ماهی‌های روغنی مثل ماهی آزاد و قزل‌آلا همچنین در کنجد، دانه کتان و گردو یافت می‌شود. روغن سویا و روغن آفتابگردان نیز هردو اسید چرب برشمرده هستند.
به خاطر داشته باشیم 60درصد از مغز به چربی‌ها اختصاص دارد پس عملکرد صحیح مغز و سلول‌های عصبی و شبکیه چشم به اسیدهای چرب از جمله امگا3 وابسته است. امگا3 در بدن به پروستاگلندین‌ها و ایکوزانویید‌ها تبدیل می‌شود.
پروستاگلندین‌ها در تنظیم فشار خون، انعقاد خون، پاسخ‌های آلرژیک، عملکرد کلیه‌ها و دستگاه گوارش، تولید انرژی و تنظیم هورمون‌های جنسی نقش دارد. مصرف امگا3 سبب کاهش کلسترول و تری گلیسیریدهای خون، کاهش فشارخون، کاهش وزن، پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، درمان و کاهش دردهای مفاصل، آرتریت روماتوئید و آرتروز می‌گردد.
از آنجا که امگا3 جذب کلسیم را افزایش می‌دهد و رسوب کلسیم را در بافتهای استخوانی تسهیل می‌نماید، سبب درمان پوکی استخوان می‌شود. همچنین این ماده در درمان افسردگی، خشکی چشم، کاهش دردهای قاعدگی، جلوگیری از تصلب شرائین و کاهش بروز سرطانهای سینه، تخمدان، پروستات و دستگاه گوارش موثر است و همچنین سبب درمان و پیشگیری از آلزایمر، آسم، اختلال کم توجهی بیش‌فعالی، میگرن، آکنه می‌شود.
مصرف این ماده سبب بهبود توان ذهنی و حافظه، جلوگیری از پیری زودرس، تثبیت انسولین و قندخون، افزایش سطح هورمون رشد و افزایش رشد عضلات می‌گردد و لذا مصرف این ماده به زنان باردار و شیرده توصیه می‌گردد زیرا چنانچه گفته شد این ماده در تکامل مغز و سیستم عصبی نیز نقش اساسی دارد.
با مصرف امگا3 مقاومت بدن در مقابل انواع سرطان افزایش می‌یابد و در نتیجه باعث کاهش رشد غده‌های سرطانی می‌گردد اما لازم به ذکر است افرادی که دچار اختلالات خونی هستند، کسانی که پوستشان به راحتی دچار کوفتگی و کبودشدگی می‌گردد، کسانی که از داروهای آسپرین و رقیق کننده خون استفاده می‌نمایند، افرادی که به غذاهای دریایی حساس هستند، افرادی که فشارخون بالا دارند ونیز کسانی که دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هستند نباید امگا3 مصرف کنند زیرا مصرف میزان امگا3، سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌نماید و اگر بیش از نیاز بدنمان از این ماده مصرف نماییم موجب اسهال، تهوع، کاهش جذب ویتامین‌های A,D,E,K (ویتامین‌های محلول در چربی) می‌گردد.
این اسید چرب به نور و حرارت و اکسیژن بسیار حساس است و در نتیجه این مواد باید در ظروف در بسته و در یخچال و دور از نور نگهداری شود. پیش‌تر گفتیم که امگا3 در روغن‌های ماهی موجود است.
علیرغم دانستن این نکته و نقش مصرف ماهی و سایر آبزیان در افزایش ضریب سلامت جامعه اما مصرف سرانه آبزیان در کشورمان اکنون 5کیلوگرم است که در مقایسه با مصرف سرانه جهانی ناچیز است.
امگا3 کلید هوش کودکان است در نتیجه مادران باردار باید در هفته یک تا دو بار مصرف نمایند از طرفی این ماده باعث کاهش خطر تولد نوزاد نارس می‌گردد و با افزایش رشد سریع مغز جنین، توان هوشی را در کودکان زیاد می‌نماید.
تحقیقات علمی‌حاکی از آنند که سطح امگا3 در خون افراد مبتلا به افسردگی کمتر از افراد عادی است. جالب اینکه اگر در افراد افسرده این میزان پایین‌تر از حد معمول باشد امکان خودکشی آنها تا 8 برابر نسبت به افراد افسرده‌ای که این مشکل را ندارند (علیرغم افسرده بودن، میزان امگا3 طبیعی دارند) بیشتر می‌شود.
و از آنجا که یک زندگی پر از سلامت در کودکی نهفته است، دریافت منظم و صحیح اسید چرب امگا3 در این دوران و یا حتی در دوران جنینی سبب محافظت از بدن در مقابل بسیاری از امراض می‌شود. امراضی که منشأ بیماری‌های ناتوان کننده مزمن در کودکان است مانند آسم و آلرژی، اختلالات یادگیری، بیش فعالی و پرخاشگری.
کودک تا قبل از تولد، اسید چرب امگا3 مورد نیاز خود را از مادر تأمین می‌کند و پس از تولد این ماده را از شیر مادر به دست می‌آورد. آنچه که حائز اهمیت است گنجاندن غذای حاوی اسید چرب امگا3 در رژیم غذایی کودک بعد از شیرخوارگی است که می‌تواند در پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌های کودکان مؤثر باشد. غلظت خونی امگا3 در بهار و تابستان کمتر از پاییز و زمستان است زیرا در بهار و تابستان کمتر از غذاهای دریایی استفاده می‌نماییم.
