تصویری از وضعیت ایدز در ایران

نخستين اعلام رسمي حضور ويروس HIV در ايران به سال 1365 مربوط مي‌شود؛ يك كودك 6 ساله مبتلا به هموفيلي بر اثر تزريق خون ناسالم به اين ويروس آلوده شده بود.

در آن سال‌ها خبرهاي چنداني از ايدز در جهان و ايران نبود اما از اوايل دهه 70 اين اخبار به ايران رسيد. واكنش مسئولان و تعدادي از رسانه‌ها به اين بيماري منجر به تاخير در مواجهه ملي با ايدز شد. در آن دوران رسانه‌ها و سخنوران، ايدز را محصول بي‌بند و باري انسان‌هاي غربي و نشانه‌اي از ابتذال، بي‌اخلاقي، فساد و نظاير آن اعلام مي‌كردند. اين تلقي چنان در كشور نهادينه شده بود كه افراد مبتلا به ايدز جرات بيان بيماري را نداشتند.

نخستين مصاحبه‌ در كشور با يك بيمار ايدزي توسط اينجانب در سال 74 و در مطب يك دندانپزشك و از طريق تماس تلفني صورت گرفت. فرد مبتلا اظهار داشت كه جز همسرش كسي از اين بيماري او خبر ندارد. او جرات نمي‌كند به كسي آن را بگويد چون منجر به طرد اجتماعي مي‌شود. جرات نمي‌كند به پزشك يا دندانپزشك بگويد چون او را مداوا نخواهند كرد و نظاير آن.

اين مشكل تا سال‌ها ادامه داشت- و متاسفانه هنوز برخورد منفي با بيماران مبتلا به ايدز وجود دارد-. ولي واقعيت بيماري و منطق رشد آن با آرزوهاي اجتماعي سازگاري ندارد و ابتلا به ايدز در ايران همچنان قرباني گرفت و قرباني مي‌گيرد.

آخرين آمار رسمي مبتلايان به ايدز در ايران حدود 30 هزار نفر اعلام شده است. دكتر محمد گويا، مدير اداره بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت در تاريخ 16 شهريور سال جاري اعلام كرد: تا اول فروردين سال 93 تعداد 27 هزار و 888 نفر مبتلا به ويروس HIV ( ايدز) در ايران شناسايي شده‌اند. اما اين رقم تعداد"شناسايي شده‌"ها را نشان مي‌دهد نه رقم تعداد واقعي را.

دكتر حميد شاعري رئيس انجمن ايدز ايران در تاريخ 9 آذر سال جاري گفت: آمار واقعي از مبتلايان به ايدز نداريم... آمار قابل اعتنايي در خصوص جمعيت پنهان مبتلايان به ايدز وجود ندارد.

دكتر رسول خضري، عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي نيز اظهار داشته است كه" آمار واقعي و دقيق در مورد مبتلايان به ايدز در كشور نداريم و درصدي كه اعلام مي‌شود، پايين‌تر از آمار واقعي است."

دلايل اين امر روشن است؛ نخست آنكه كسي كه مبتلا به ايدز مي‌شود، نمي‌داند كه مبتلا شده است. فردي كه مبتلا مي‌شود در دو هفته اول حالتي شبيه به سرماخوردگي دارد و بعد اين حالت از بين مي‌رود. وي از آن تاريخ ناقل ويروس ايدز است و هر كسي را مي‌تواند مبتلا كند اما بعد از 8 تا 10 سال كه اين ويروس در بدن او فعال شده تازه متوجه بيماري خود خواهد شد.

نخستين راه براي آگاهي از بيماري ايدز آموزش است. فرد بايد بداند اگر چه كارهايي انجام دهد احتمال ابتلا به ايدز دارد و دومين راه كشف اين بيماري از طريق آزمايش خون‌هاي هدايت شده يا اتفاقي (نظير اهداء خون و تشخيص بيماري از طريق سازمان ملي انتقال خون) است. به گفته دكتر عباس صداقت، رئيس اداره كنترل ايدز و بيماري‌هاي آميزشي وزارت بهداشت در تاريخ 23 آذر سال 91، طي تحقيقي كه صورت گرفت فقط 16 درصد افراد بين 15تا 36 سال (كه در زمره آسيب‌پذيرترين سنين براي ابتلا به ايدز است) راه‌هاي پيشگيري از ايدز را مي‌دانستند.

به گفته دكتر مينو محرز، رئيس مركز تحقيقات ايدز ايران، در جهان استانداري وجود دارد كه بر اساس آن تعداد واقعي متبلايان به ايدز در يك جامعه را 4 برابر تعداد افراد شناسايي شده مي‌‌دانند. به اين ترتيب شايد بتوان گفت كه مبتلايان به ايدز در ايران حدود 120 هزار نفر هستند.

اما احتمالا اين آمار نيز درست نيست. به گفته رئيس مركز توسعه پيشگيري سازمان بهزيستي "18 درصد معتادان كشور مبتلا به ايدز هستند." اگر اين درصد درست باشد و اگر تعداد معتادان كشور هم كه رقم يك و ميليون نفر اعلام شده درست باشد، تنها تعداد معتادان مبتلا به ايدز در كشور بيش از 230 هزار نفر خواهد بود.

متاسفانه طي سال‌هاي گذشته، سرعت و شتاب ابتلا به ايدز در ايران بسيار بالا بوده است. بر اساس گزارش سازمان ملل كه در 26 تير 93 رسانه‌اي شد، طبق آمار به طور ميانگين از سال 1388 تا پايان سال 92 هر سه ماه 500 نفر در ايران به ايدز مبتلا شده‌اند. درسال 1380 فقط 304 مبتلا به ايدز در ايران شناسايي شده بود.

به گفته دكتر سيد حسن موسوي چلك، رئيس انجمن مددكاران اجتماعي ايران "شاهد افزايش 133 درصدي براي متبلايان به ايدز از سال 1380 تا كنون بوده‌ايم. اين در حالي است كه طبق آمار جهاني از سال 2005 ميلادي تا كنون شاهد كاهش 30 درصدي ابتلا به ايدز در جهان هستيم.

حتي اگر آمار تعداد 28 هزار مبتلا به ايدز در ايران را بپذيريم به گفته دكتر عباس صداقت رئيس اداره كنترل ايدز و بيماي‌هاي آميزشي وزارت بهداشت پيش‌بيني آمار مبتلايان به ايدز در ايران در 5 سال آينده رقم 125 هزار و 300 نفر است.

راه‌هاي ابتلا به ايدز كاملا مشخص است. اين راه‌ها عبارتند از؛ انتقال از طريق تزريق خون، انتقال از طريق مادر به كودك، انتقال از طريق سرنگ‌هاي آلوده، انتقال از طريق رابطه جنسي.

در كشور ما انتقال از طريق خون تقريبا صفر است و سازمان ملي خون كاملا به اين موضوع اشراف دارد. انتقال از طريق مادر مبتلا به جنين در ايران، طبق آمار جهاني حدود 4/3 درصد است كه استاندارد جهاني كمتر از دو درصد است. اين بدان معناست كه اين مادران نمي‌دانستند مبتلا به ايدز هستند و در فرايند كنترل و مراقبت مادران باردار نيز اين موضوع مشخص نشده است.

انتقال از طريق سرنگ‌هاي آلوده متعادان كه به صورت مشترك از آن استفاده مي‌كنند در كشور از 69 درصد در سال 1365 (به گفته رئيس انجمن مددكاران اجتماعي ايران) به 53 درصد رسيده است. اما انتقال از طريق روابط جنسي از 5/12 درصد در سال 1365 به 33 درصد رسيده است. اين درحالي است كه دليل 5/11 درصد مبتلايان به ايدز نامشخص است كه تجربه نشان بيشتر بخش اعظم آنها از طريق رابطه جنسي بوده و فرد آن را پنهان مي‌كند.

به گفته دكتر مينو محرز، رئيس مركز تحقيقات ايدز ايران، ما شاهد "رشد 33 درصدي از طريق روابط جنسي" هستيم. وي هشدار داده است كه افزايش تعداد متبلايان به ايدز از طريق روابط جنسي "بسيار بالا"ست.

دكتر حميد شاعري، رئيس انجمن ايدز ايران نيز در 9 آذر 1393 به ايسنا گفت "ابتلا به ايدز از طريق روابط جنسي در ايران رو به افزايش است."

از سوي ديگر دكتر مينو محرز در تاريخ 15 مهر 93 اظهار داشت "شيوع ايدز در زنان رو به افزايش است." وي گفت "رشد ايدز در مردان به خاطر اعتياد بالاست. در مورد زنان 35 درصد مبتلايان به دليل روابط جنسي به ايدز مبتلا شده‌اند.

به گفته دكتر محمد گويا، مدير اداره بيماري‌هاي واگير وزارت بهداشت، رشد درصد زنان مبتلا به ايدز در كشور نگران كننده است. وي در مصاحبه‌اي در 16 شهريور 93 گفت "تا قبل از سال 93 تعداد مبتلايان 11 درصد بود اما در سال 93 به 30 درصد رسيده است.
هم اكنون با موضوع "موج سوم" ابتلا به ايدز مواجه هستيم.

دكتر خضري عضو كميسيون بهداشت مجلس در اين خصوص گفت "موج سوم به دليل رشد مواد مخدرصنعتي - كه رفتارهاي بدون كنترل جنسي را موجب مي‌شود- و جنون جنسي" در راه است.

به گفته دكتر صداقت در مصاحبه 13 آذر سال 93 در مورد معتادان مي‌توان به سراغ شناسايي رفت اما نمي‌توانيم رفتارهاي پرخطر جنسي را شناسايي كنيم.

در كشور ما به‌طور شفاف در خصوص مراقبت از خود در روابط جنسي آموزش داده نمي‌شود. به اين ترتيب بي‌توجهي به يك  واقعيت، باعث شده تا گروه بزرگي از مردم كه بيشتر در سن 15 تا 36 سال هستند در معرض خطر ابتلا به ايدز از طريق روابط جنسي پرخطر قرار داشته باشند.