«پیمان نصیری نماینده دوومیدانی کشورمان در ماده ١۵٠٠متر پس از کسب مدال طلای خود در مسابقات اینچئون مدالش را به سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه تقدیم کرد.»
«محمدعلی شعبانی برنده اولین سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر در بخش بهترین پژوهش و تحقیق متن مستند بعد از گرفتن جایزه و ادای احترام به پیامبر گرامی اسلام (ص)، جایزه خود را به سردار حاج قاسم سلیمانی اهدا کرد.»
«حسین اکبری لایق، مخترع پهباد دریاپیما، مدال جهانی رومانی خود را به سردار قاسم سلیمانی تقدیم کرد.» سردار قاسم سلیمانی امسال مدال‌های بسیاری را از آن خود کرد.
او در مقام ژنرالی شکست‌ناپذیر پرچم عزت ایران و تشیع را در دنیا بلند کرد و مفتخر به مدال طلای جای گرفتن در قلب ملت ایران شد.
بالا و پایین اخبار رسمی و غیررسمی در سالی که گذشت، مملو بود از اخباری پیرامون این سردار. در شبکه‌های اجتماعی همچون فیس‌بوک و وایبر هم اخبار و مطالب فراوانی در مورد دلاوری‌های سردار سلیمانی منتشر شده‌اند و با استقبال کاربران مواجه شده و توسط آنها بازنشر شده‌اند.
دامنه فراگیری این پیام‌ها آنچنان بود که حتی برخی کاربران که از منتقدان جمهوری اسلامی هم به شمار می‌روند و نگاه منتقدانه‌ای به جریان‌های سیاسی حاکم دارند هم از سردار به نیکی یاد کرده و او را به عنوان یک قهرمان و اسطوره ایرانی می‌ستایند.
آنچه در ادامه می‌آید با اشاره به نمونه‌ای از اخبار منتشره و نیز با بهره‌گیری از معدود اظهارات و سخنرانی‌های موجود از سردار سلیمانی تلاشی است برای پاسخگویی بر زمینه‌های شکل‌گیری این محبوبیت و تبدیل شدن وی به «پدیده سال ۱۳۹۳».
- محبوبیت حاج قاسم
حاج قاسم سلیمانی مردی است آشنا برای تمامی ایرانیان که سال‌هاست او را با حضور در راس سپاه قدس و فعالیت در جبهه فعالیت‌های برون‌مرزی سپاه پاسداران می‌شناسند.
با این حال در سالی که گذشت آشنایی عامه جامعه ایرانی با «نام» حاج قاسم بدل به شناخت «سیما» و «خلقیات» و «ویژگی‌های خاص» او شده و وی به عنوان یکی از قهرمانان ایرانی که حضورش در هر عرصه‌ای همراه است با پیروزی و افتخارآفرینی موجب ایجاد حس عزت و سربلندی در اقشار مختلف ایرانی شده است.
نبرد با تروریست‌های داعش در عراق و سوریه و پیروزی‌های متعددی که مرهون حضور مردی بوده باعث شده اقشار مختلف جامعه حتی نسل جوانی که علی‌القاعده درک و شناخت چندانی از دوران دفاع مقدس نداشته هم از او با افتخار یاد کنند.
نگاهی به اخبار و مطالب منتشر شده در مورد سردار سلیمانی نشان می‌دهد تحت تاثیر استقبال عمومی از این اخبار انواع و اقسام لینک‌های خبری به موضوعاتی پیرامون وی اختصاص یافته است.
- روایاتی از حماسه
در شرایطی که گروهک تروریستی داعش شکل گرفته از تروریست‌های تکفیری و وهابی در حال تسخیر یک به یک شهر‌ها و روستاهای سوریه و عراق بودند و البته جامعه جهانی هم در برابر شرایط پیش آمده مستاصل نشان می‌داد و کاری از پیش نمی‌برد، تنها یک قدرت یار و یاور مردم این مناطق بود.
در حالی که تروریست‌ها سودای حمله به مقدسات شیعیان در عراق را داشتند و البته به نظر می‌رسید دولت عراق هم توان چندانی برای ایستادگی در برابر آنها نداشته باشد، چشم امید شیعیان نه به نقش‌آفرینی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای که به کشور همسایه عراق بود.
همچنین آنگاه که سبعیت داعشی‌ها داشت گریبانگیر کردستان عراق می‌شد، این حضور یک قدرت منطقه‌ای بود که مانع از یک کشتار گسترده شد. به واقع این نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی و حمایت مستشاری آن از نیروهای مردمی مناطق یاد شده بود که مانع از آن شد که امروز عراق و سوریه به طور کامل در اختیار تروریست‌ها قرار داشته باشند.
در این بین شخصی که به نوعی پیش برنده این مهم بود کسی نبود جز سردار سلیمانی که تصاویر فراوانی از حضور مستقیم او در صحنه‌های عملیاتی منتشر می‌شد.
این اخبار و روایات نه توسط رسانه‌های داخلی که بخش عمده‌ای از آنها توسط خبرنگاران خارجی مخابره می‌شد که عملا حیرت‌زده از نقش‌آفرینی ژنرال ایرانی بودند که مانع از پیشروی تروریست‌ها می‌شود.
این حیرت آنچنان بود که مجله آمریکایی نیوزویک سردار سلیمانی را «NEMESIS» نامیده و پرتره او را همراه با تیتر «الهه انتقام، او ابتدا با آمریکا جنگید؛ اکنون در حال له کردن داعش است» روی جلد خود قرار داد.
نیوزویک در گزارش خود از روند تحولات عراق نقش‌آفرینی سردار سلیمانی را این‌گونه تحلیل می‌کند: «ایرانیان فرمانده نیروی قدس و مغز متفکر نظامی خود را به عراق فرستادند؛ کسی که بسیاری از رهبران نظامی او را فرماندهی عالی و استراتژیک می‌دانند.
در حالی که سلیمانی عموما خود را نشان نمی‌دهد اما در سپتامبر گذشته اجازه داد تا از او در عملیات آمرلی عکس گرفته شود. این پیامی برای غرب بود تا بداند ایران در عراق حاضر است.»
در یک نمونه از اخبار دیگر، یکی از مقامات نظامی عراق، در توصیف شخصیت سردار قاسم سلیمانی وی را شخصی شجاع و بی‌باک خوانده است که حتی در زمان حضور در خطوط مقدم هم از جلیقه ضدگلوله استفاده نمی‌کند.
(خبرگزاری فارس/۱۴ آبان ۱۳۹۳) در تحلیلی دیگر شبکه الجزیره ترکی هم حاج قاسم را یکی از مهره‌های تاثیرگذار صحنه سیاست جهان و شمشیر ایران در منطقه خاورمیانه می‌نامد: «سلیمانی در دوران جنگ ایران و عراق وفاداری و قابلیت‌های خود را به انقلاب اسلامی اثبات کرد و از طریق ارتباطات گسترده‌ای که با فرماندهان جنگی ایران در آن دوران گرفت، توانست خود را به عنوان یکی از چهره‌های قابل اعتماد در سپاه پاسداران معرفی کند.»
شبکه الجزیره در ادامه این گزارش آورده است: «پس از پایان جنگ باز هم قاسم سلیمانی قابلیت‌ها و لیاقت خود را اثبات کرد. او در مرزهای شرقی ایران که همواره محل رفت و آمد اشرار و مشکل‌آفرین بوده است، توانست امنیت پایداری را حاکم کند و مردم این مناطق را با طعم امنیت آشنا کند.
او چنان نقشی در کشورهای اطراف ایران دارد که حتی مسئولان عراقی از گفتن اینکه امنیت امروز بغداد و موجودیت کشور عراق مرهون قاسم سلیمانی است، ابایی ندارند و این مساله را به روشنی بیان می‌کنند.»
در این گزارش از قاسم سلیمانی به عنوان مردی که در هر لحظه هر جایی وجود دارد، در حالی که نمی‌توان در هیچ جا اثری از او پیدا کرد، یاد شده است و اعتراف مسئولان آمریکایی مبنی بر اینکه بدون اجازه و خواست سلیمانی نمی‌شود اقدامی را در عراق انجام داد، مورد اشاره قرار گرفته است.
(ابنا/۲ آذر ۱۳۹۳) بدین‌ترتیب غالب تحلیل‌ها و روایات از حضور حاج قاسم در صحنه مبارزات منطقه‌ای وجهی شورآفرین و حماسی دارند که باعث ایجاد غرور و عزت در ایرانیان،شیعیان و حتی عموم مسلمانان می‌شود.
اینکه یک ژنرال ایرانی توانسته با عزت و اقتدار در برابر خشن‌ترین دشمنان ایران و تشیع بایستد و مایه آرامش و امنیت مردم مسلمان منطقه شود.
- مواضع و اظهارات مورد تاکید حاج قاسم
سردار قاسم سلیمانی البته در مناسبت‌های معدود از جمله حضور در برنامه‌های بزرگداشت شهدا (خصوصا شهدای لشکر ۴۱ ثارالله کرمان) به سخنرانی پرداخته و معمولا به موضوعات روز دنیای اسلام هم ورود می‌کند.
البته می‌توان نام او را پای نامه‌هایی که در مقاطع مختلف از جمله نامه فرماندهان دفاع مقدس به فرماندهان مقاومت فلسطین یا نامه این اواخر او خطاب به مقاومت فلسطین نوشته می‌شود، دید. با این حال با تحلیل همین معدود اظهارات می‌توان خطوط محتوایی مستتر در اظهارات سردار سلیمانی که بازتاب‌دهنده نوع تفکروی است، استخراج و تحلیل کرد.
- نقش تاریخ‌ساز امام‌خمینی در پیشبرد جنبش اسلامی
سلیمانی در اظهارات خود همواره از نقش تاریخی امام در روند حرکتی جنبش‌های اسلام‌گرایانه می‌گوید.
از نکات قابل توجه اینکه ایشان در چند نمونه از سخنرانی‌های خود ابتدا مروری داشته بر تحرکات اسلام‌گرایانه از صدر اسلام تا امروز و سکون و رخوتی که مسلمانان تا پیش از انقلاب اسلامی ایران به آن گرفتار آمده بودند.
با این مقدمه او از رستاخیز بزرگ اسلامی به رهبری امام خمینی می‌گوید که آرامش دشمنان اسلام را بر هم زد و مسلمانان را به خیزش و حرکت مجدد واداشت.
علاوه بر این نوع رهبری و شیوه مدیریت امام و تاثیر آن بر رزمندگان هم از تاکیدات حج قاسم است: «این شهدا صاحب مکتب و مدارس اخلاق بودند و قواعد مدیریت را بر هم زدند و همین عامل موجب شد در جنگ تحمیلی هیچ فرماندهی توزرد درنیاید. این به دلیل جوهر امام بود و حقیقت امام در شهدا تبلور یافت.» (ایسنا، ۲۸ مهر ۱۳۹۳)
- اهمیت همراهی مذهب و دموکراسی
از تاکیدات سردار سلیمانی در تحلیل حرکت انقلابی ملت ایران به رهبری امام راحل این موضوع بوده که «امام دموکراسی و مذهب را ممزوج کرد و این دو را پیوند داد و از درون آن یک نظامی را تولد داد که یک چیز استثنایی بود.
این یک تأثیر اساسی دارد و پیوسته عامل دگرگونی است.» سردار سلیمانی در یکی از سخنرانی‌های خود به تجربه‌های ناکام شکل‌گیری حکومت اسلامی اشاره می‌کند که به واسطه در نظر نگرفتن عنصر دموکراسی به جایی نرسیدند: «در بعد حکومت ما دوتا تجربه را توی برادرهای اهل سنت عزیز خودمان داریم.
یکی در افغانستان اتفاق افتاد، طالبان آنجا آمدند و در واقع یک حکومت را بر مبنای فقه اهل سنت در یک بعد دیگر به نام «امارت اسلامی» ایجاد کردند.
شما دیدید عمر این حکومت کمتر از دو سال شد. در جایگاه مردم، در مسأله زنان، در مسأله دموکراسی، در موضوع قومیت‌ها، در موضوع مذاهب مختلف دیگر و در ابعاد گوناگون ناموفق شد.
اگر این حکومت در دل مردم افغانستان ریشه داشت، هرگز هیچ تجاوز خارجی نمی‌توانست این حکومت را متلاشی کند. امکان نداشت.
بعد دومش را هم در کشورهای مختلف دیگری دیدیم؛ در مصر، در پاکستان و جاهای دیگر اتفاق افتاد.»
در تحلیل سردار سلیمانی اما توفیق حرکت انقلابی مردم ایران مرهون دید وسیع حضرت امام در همراه کردن مذهب و دموکراسی است: «امام به این کشور مصونیت بخشید و با این پشتوانه عظیم و مهمی که به وجود آورد، این کشور را بیمه کرد و برای اولین بار در یک حادثه سنگین، طولانی و نابرابر ایران پیروز صحنه بود.
در همه صحنه‌های دیگر هم که اتفاق بیفتد، اگر این دو عنصر مکمل هم باشند، یقیناً ایران پیروز است. اصلاً رمز جاودانگی و پیروزی ایران در این است.»
- ملیت در چارچوب مذهب
گفتیم که حاج قاسم رمز موفقیت انقلاب اسلامی ایران تا امروز را به نقش امام در قرار دادن مذهب در کنار دموکراسی نسبت می‌دهد. او در بیانی دیگر این موضوع را قرار دادن مذهب به عنوان پشتوانه قومیت و ملیت تعبیر می‌کند.
سردار سلیمانی در سخنان خود همواره ملیت به معنای دوست داشتن میهن و وطن را تحسین می‌کند اما ملی‌گرایی مخالفان جمهوری اسلامی را به دلایل مختلف به چالش کشیده است.
وی اشاره می‌کند که اگر این گروه واقعا به میهن خود باور داشتند در کنار ملت ایران در جبهه‌ها حاضر می‌شدند نه اینکه کناره گرفته و منتقد مقاومت مردم ایران باشند. در حقیقت وی جریان ملی‌گرایی در ایران را یک دروغ می‌داند.
(خبرگزاری مهر، ۲۴ بهمن ۱۳۹۲) سردار سلیمانی همچنین معتقد است: «ملی‌گرایی اگر به معنای حب وطن باشد بد نیست، اما این ملی‌گرایی دروغین بود و برای تضعیف اسلام‌گرایی بود، نه ملی‌گرایی به این معنا که وطن را بسازد.
اگر بود، ما در جنگ می‌دیدیم. جنگ یک تهاجم خارجی بود. ایران که قلب ملی‌گرایی است مورد تهاجم قرار گرفت. پس کجا بودند این ملی‌گرا‌ها؟ ما ندیدیم نهضت آزادی را، ما ندیدیم جبهه ملی و آزادی را.» (خبرگزاری فارس، ۲۳ فروردین ۱۳۹۳)
- دفاع مقدس به‌عنوان الگویی جاودانه
از تاکیدات سردار سلیمانی، یادآوری و بازگشت به ارزش‌های دوران دفاع مقدس است. فضای ارزشی و جهادی که در آن زمان زمینه‌ساز پیروزی‌ها شد: «دفاع مقدس ما یک مدل و یک الگو است.
وقتی ما بحث شهید باکری را می‌کنیم، بحث شهید شوکت‌پور را می‌کنیم، بحث شهید شاطری را می‌کنیم، بحث سر یک فرمانده لشگر نیست، بحث سر یک فرمانده پادگان نیست، بحث سر یک فرمانده نظامی منصوب‌شده نیست.
چرا جنگ ما تبدیل به مدرسه شد؟ جنگ، امروز الگو هست یا نیست؟ چه مدرسه‌ای عمیق‌تر از دفاع مقدس دارید که یک مدل رفتاری، حقیقی، دینی، اخلاقی و مدیریتی در ابعاد گوناگون را به عنوان نمونه به نمایش گذاشته باشد؟»
وی در اظهارات خود با یادآوری نوع نگاه غیرمادی و معنوی رزمندگان اسلام که به دور از تعلقات دنیوی برای باور خود می‌جنگیدند، به نوعی شکاف ایجاد شده بین امروز و دیروز جامعه را برجسته می‌سازد.
- استیصال دشمنان ملت ایران در برابر عزت و اقتدار ایران
سردار سلیمانی در غالب سخنان خود می‌کوشد از اقتداری بگوید که به برکت انقلاب اسلامی ایران و پایمردی ملت ایران امروز از آن کشور شده و همین موضوع خستگی و کلافگی دشمنان ما را به دنبال داشته است.
دشمنانی که سال‌های سال تلاش‌شان برای براندازی نظام اسلامی به ناامیدی امروزشان و تلاش برای نیل به توافق با جمهوری اسلامی ایران برای حل موضوعات منطقه‌ای و.... تبدیل شده است.
در یک نمونه از این اظهارات سردار سلیمانی در کنگره شهدای دفاع مقدس استان کرمان با اشاره به اینکه «اوباما می‌گوید ما به دنبال براندازی جمهوری اسلامی ایران نیستیم، به این علت است که نمی‌توانند براندازی کنند» و «تمام تلاش آمریکا تا به امروز برای براندازی نظام جمهوری اسلامی بوده است» خطاب به آمریکایی‌ها می‌گوید: «ضلع مهم تلاش شما تا به امروز مقابله با جمهوری اسلامی بوده است.
اینکه می‌گویید به دنبال براندازی نظام جمهوری اسلامی نیستیم، این سخن اظهار لطف نیست بلکه اعلام ناتوانی است، شما نتوانسته و نمی‌توانید در پی براندازی نظام جمهوری برآیید.» (تابناک، ۴ مهر ۱۳۹۲)
سردار سلیمانی، در اظهاراتی دیگر که در آستانه ۲۷امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران در مراسم یادواره شهدای والفجر ۸ در شهر کرمان بیان داشته شده به تحلیل وضعیت آمریکا در عراق می‌پردازد و می‌گوید: «بخش اعظمی از هدف دشمنانی که به منطقه آمده‌اند و بیش از ۱۵۰هزار نیرو و میلیارد‌ها دلار هزینه کرده‌اند انقلاب اسلامی ایران است.
آنها آمده‌اند تا به تعبیر خودشان یک عراق الگو بسازند و کشورهای اطراف عراق و خصوصاً جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی ایران را به زانو دربیاورند....
این تلاش یک قدرت هسته‌ای است که با تمام توانش و با یک حجم عظیم هزینه‌کرد، از دریای سرخ تا کشور عراق را غرق نیرو کرده است و بیش از ۶۰درصد توان نظامی خود را به صحنه آورده تا با انجام بزرگ‌ترین ریسک‌های تاریخ خود به پیروزی قطعی برسد.
اما امروز، وقتی بنای خداوند متعال چیز دیگری باشد، تلاش آمریکای صاحب قدرت اتمی چه ارزشی دارد در برابر خواست الهی؟! (مشرق، ۱۸ خرداد ۱۳۹۱)
- تحلیلی بر پدیده «حاج قاسم»
جامعه امروز ایران که شاید در دوران کنونی بسیاری از قهرمانان و اسطوره‌های سابق خود را از دست داده یا از آنها شالوده‌شکنی کرده، در جست‌وجوی قهرمانانی جدید است
اسطوره‌پردازی‌ها و قهرمان‌سازی‌های جامعه ایرانی اما در چهارچوب و مختصات ویژه خود شکل می‌گیرد.
این قهرمانان در متن سنت جامعه ایرانی و انگاره‌های ملی و مذهبی و در پیوند با اسطوره‌های پیشین ایستادگی و مقاومت و حماسه‌آفرینی همچون امام حسین (ع) ایجاد می‌شوند.
این‌چنین است که افرادی چون حاج قاسم سلیمانی که می‌تواند پرچمدار عزت و سربلندی ایرانیان در فضای امروز جهانی باشد، خود را در مقام یک اسطوره محبوب ملت ایران می‌بیند.
بی تردید آنچه بر دامنه محبوبیت حاج قاسم سلیمانی افزوده است،قرار گرفتن او فراسوی جناح بندی های سیاسی و عدم حضور در مسائل حزبی و گروهی داخل کشور است.
وی در اظهاراتش از شعارهای انقلاب و فضای دفاع مقدس می‌گوید. از اینکه امام مذهب و دموکراسی را با یکدیگر ممزوج کرد و مذهب را پشتوانه ملیت و قومیت قرار داد تا کشور را بیمه کند.
او تجربه ناکام امارت‌های اسلامی را یادآور می‌شود که چگونه با نادیده گرفتن مردم زمین خوردند. سردار سلیمانی از عزت مردم ایران و شیعیان و زبونی دشمنانش می‌گوید و اینکه چگونه وحدت ملت و زنده کردن ارزش‌ها و الگوهای دوران دفاع مقدس به افزایش اقتدار کشور می‌انجامد.
سردار سلیمانی در عین حال با امنیت و مقاومت ملی گره خورده، برای ایران می‌جنگد و به نیابت از همه مردم ایران در جست‌وجوی منافع ملی مردم ایران است.
او یک قهرمان جنگ نیست که ملتی را آزاد کند و یا جایی را تسخیر کند و چیزی را صادر کند. او دفاع می‌کند و از منافع ملی کشورش مراقبت می‌کند و این دفاع عملا در راستای منافع شیعیان، مسلمانان و حتی جامعه بشری است.
همین کافی است که مردم ایران و بسیاری از وجدان های آگاه در خاورمیانه او را از جنس خود بدانند با این توصیف که او در سیمای یک ابرمرد از توانایی و قدرت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است که می‌تواند پاسدار امنیت و کیان خاک ایران زمین و حافظ عزت شیعه باشد.
در زمانه ای که داعش می کوشد تا خود را به عنوان نماینده اسلام به دنیا بشناساند؛مبارزه گروهی از مسلمانان در صف مقدم علیه این گروه نمایانگر صدایی متفاوت در میان مسلمانان است.
دفاع او از بقاع متبرکه و اماکن مقدس شیعیان ویژگی قهرمانی او را به علقه‌های مذهبی و انگاره‌های شیعی مردم نیز پیوند زده است.
وی از اماکن مقدس شیعیان حفاظت می‌کند و اجازه تعدی و صدمه دشمنان شیعیان به این اماکن مقدس را نمی‌دهد.
بدین ترتیب ایرانیان شیعه حتی بدون برخورداری از تعلق خاطرهای ایدئولوژیک، با مشاهده کینه و نفرت سلفی‌های رادیکال احساس می‌کنند حاج قاسم مدافع ایرانیان در برابر دشمنانشان است و باید از او حمایت کنند.
فردی شجاع و بی‌باک که هر جا صحبت از تعدی به خاک ایران باشد حاضر می‌شود تا بر دشمنان غلبه کند.
بدین ترتیب پیوند سلیمانی با قدرت ملی و منافع ملی مردم ایران او را به یک قهرمان تبدیل ساخته که جامعه ایرانی حتی آنها که منتقد برخی از فرآیند‌ها و ساز وکارهای سیاسی موجود هستند را علاقه‌مند به او ساخته است.
آرش قوامي/منبع:همشهري ماه
نظر شما