ماه آبی چیست؟

جمعه شب، 31 جولاي 2015، ماه به صورت كامل در آسمان شب پديدار بود اما اين‌بار نام ماه آبي را نيز به دنبال داشت، نه به اين خاطر كه رنگ نقره‌فامش به آبي تغيير كرده‌باشد، بلكه به اين خاطر كه دومين قرص كامل قمر زمين در طول يك ماه بود،‌اولين بار در دوم جولاي 2015 قرص كامل ماه در آسمان ديده شد و دومين‌بار، در 31 جولاي، از اين رو به دومين قرص كامل كه در طول 30 روز يك ماه در آسمان ظاهر مي‌شود،‌ماه آبي مي‌گويند. اين پديده هر 30 ماه يكبار رخ مي‌دهد.

مفهوم مدرن و امروزي ماه آبي به معني يك قرص ماه اضافي در طول يك ماه زميني است، چه يك ماه دو قرص كامل را به خود ببيند، چه يك چهارم سال، يا فصل به جاي سه قرص كامل، چهار قرص كامل ماه را داشته‌باشد. براساس تعريف رصد‌خانه نيروي دريايي آمريكا، زماني كه يك فصل چهار قرص كامل ماه را به خود مي‌بيند، به سومين آن ماه آبي گفته مي‌شود.

تا پيش از دهه 1940 در سالنامه كشاورزي مين تعريفي پيچيده‌تر از ماه آبي ارائه شده‌بود كه مبتني بر دانش دقيقي از تاريخ‌ها و رويداد‌هاي مذهبي، سال‌هاي گرما و زمان‌بندي فصل‌ها بود، پيچيدگي اين تعاريف به اندازه‌اي بود كه حتي اخترشناسان نيز از ترجمه و نفسير آنها با مشكل مواجه بودند.

يكي از اين اخترشناسان،‌به نام جيمز هاگ پروت در سال 1946 مقاله‌اي را با عنوان يك‌بار در ماه آبي (Once in a Blue Moon)، كه امروزه مفهومي برابر صد‌سال سياه را دارد (اشاره به اتفاقي كه بسيار به ندرت رخ خواهد‌داد) با برداشت از سالنامه مين نوشت كه براساس ترجمه‌هايش از تعريف پيچيده ارائه شده در سالنامه،‌ ماه آبي به دومين قرص كامل قمر زمين در طول يك ماه گفته مي‌شود. ترجمه پروت اشتباه بود اما سادگيش باعث جاودانگي آن به عنوان نامي عاميانه شد.

ماهي كه حقيقتا به رنگ آبي ديده شود، پديده‌اي كه بسيار نادر است و ماه آبي نيز ناميده نمي‌شود، حاصل وقوع آتش‌سوزي‌هاي گسترده و يا فوران‌هاي آتشفشاني و فوران ذرات معلق به آسمان است،‌ اين ذرات تنها به نور آبي اجازه عبور مي‌دهند و ماه آبي ديده مي‌شود. يكي از نمونه‌هاي چنين پديده‌اي در سال 1883 و پس از فوران آتشفشان كراكاتوآ در اندونزي رخ داد و براي سال‌ها چهره ماه را آبي كرد. آخرين نمونه ماه آبي حقيقي نيز در سال 1950 در اسكاتلند مشاهده شد كه در آن مورد نيز وجود ذرات غبار ناشي از آتش‌سوزي جنگل‌هاي آلبرتا در كانادا عامل تغيير رنگ چهره ماه شده‌بودند.

پديده ماه آبي كه در 31 جولاي رخ داد،‌ به گفته اخترشناسان هر دو و نيم سال يكبار رخ مي‌دهد و نام ماه آبي نامي كاملا عاميانه است كه پشتوانه علمي و نجومي نداشته و ناشي از ترجمه‌اي اشتباه از سالنامه مين است. به گفته باب برمن، اخترشناس و نويسنده،‌دانشمندان و اخترشناسان حرفه‌اي كاملا درستي اين نام را انكار مي‌كنند،‌ اما از آنجايي كه نامي بي‌خطر بوده و حقيقتي را انكار نمي‌كند، همچنان به صورت گسترده‌اي مورد استفاده قرار دارد.