آشنایی با پروتز چشم مصنوعی

• مجله چشم

پروتز چشم مصنوعی بینایی فرد را بهبود نمی‌بخشد و پس از تخلیه چشم طبیعی و قرار دادن چشم مصنوعی، فرد با آن چشم قدرت بینایی ندارد.

چشم پروتزی روی ایمپلنت داخل چشمی قرار می‌گیرد. ایمپلنت داخل چشمی یک دستگاه گرد سفت مجزایی است که با جراحی و برای همیشه داخل کاسه چشم قرار می‌گیرد. ایمپلنت داخل چشم اغلب با یک بافت زنده یا ماده بالشتی مصنوعی قبل از قرار گیری پوشانده می‌شود.

پروتز چشم روی ایمپلنت داخل چشم قرار می‌گیرد. ایمپلنت داخل چشمی یک دستگاه گرد، سفت و مجزایی است که با جراحی و برای همیشه داخل کاسه چشم قرار می‌گیرد. ایمپلنت داخل چشم اغلب با یک بافت زنده یا ماده بالشت مانند مصنوعی قبل از قرار گیری پوشانده می‌شود.

فاصله بین جراحی تخلیه چشم و قرار دادن پروتز بستگی به نظر پزشک دارد. معمولا اولین پروتز چشم باید بین 2 تا 4 هفته پس از عمل تخلیه چشم در کاسه چشم قرار داده شود. استفاده از پروتز چشم، هم برای مسائل زیبایی و هم برای مسائل بهداشتی توصیه می‌شود. همچنین شایان ذکر است که حفره چشم در صورت خالی ماندن برای مدت طولانی کوچک می‌شود.

• انواع

در گذشته، پروتز چشم از جنس شیشه بود. امروزه، پروتز های چشم مصنوعی عموما از جنس آکریلیک پلاستیکی است.

پروتز چشم ساخته شده از شیشه مخصوص: ساخت چشم مصنوعی از شیشه ی مخصوص برای سالیان متمادی بدون به وجود آمدن هیچ مشکلی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. سطح این نوع چشم مصنوعی از پارچه آهاردار است و تحت دماهای بالا تولید می‌شود. ترکیبات سطح چشم مصنوعی یکی از دلایلی است که باعث می‌شود افراد پروتز چشم مصنوعی ساخته شده از شیشه را ترجیح دهند.

شیشه کرایولیت: بررسی‌های علمی مزایای شیشه‌ای کرایولیت را ثابت کرده‌اند. به دلیل روش‌های تولید مخصوص، سطح این نوع چشم مصنوعی کاملا صاف است و از این رو نسبت به چشم‌های پروتزی ساخته شده از مواد دیگر برتری دارد.در نتیجه، بیماران به خوبی و به راحتی می‌توانند این نوع چشم‌های مصنوعی را مورد استفاده قرار دهند.

این حقیقت امروزه توسط بررسی‌های میکروسکوپی به اثبات رسیده است و برتری پروتز چشم‌ مصنوعی ساخته شده از شیشه نسبت به مواد دیگر به تایید رسیده است.

ویژگی‌های مرطوب کننده پروتز چشم ساخته شده از شیشه مخصوص، یکی از مزایای دیگر آن است. مایع اشک یک قشر نازک بین سطح چشم و بافت حدقه چشم به وجود می آورد که مانع از سایش می‌شود. شیشه کرایولیت در برابر اشک بسیار مقاوم است. پروتز چشم مصنوعی ساخته شده از جنس شیشه مخصوص درخشندگی بهتری دارد و چشم مصنوعی را طبیعی‌تر می‌کند، زیرا سطح چشم مصنوعی به صورت طبیعی توسط پلک مرطوب می‌شود. به همین دلیل، بیمارانی که از پروتز چشم استفاده می‌کند نیازی به استفاده از مایعات مرطوب کننده ندارند.

• نحوه ساخت

از آنجایی که چشم‌های مصنوعی شیشه‌ای در نهایت به دلیل عوامی از قبیل تاثیرات زیست محیطی، سازگاری حفره چشم یا تولید اشک بیش از حد از بین می‌رود، پروتز چشم ساخته شده از شیشه یک الی یک سال و نیم ماندگاری دارد.

وقتی سطح پروتز شروع به زبر شدن کرد و باعث التهاب حفره چشم شده و منجربه ریزش اشک مداوم شود، نشانه این است که پروتز چشم مصنوعی باید تعویض شود.

چشم‌های مصنوعی آکریلیکی به دلیل سطح نرم‌تری که دارند نسبت به پروتزهای ساخته شده از شیشه مخصوص فرسایش بیشتری دارند. توصیه می‌شود که هر دو جنس پروتز چشم مصنوعی را تا زمانی مورد استفاده قرار دهید که باعث ناراحتی شما نمی‌شوند. این کار باعث جلوگیری از تغییر و آسیب دیدن حفره چشم در اغلب مواقع می‌شود.

برخی از علائمی که بیانگر زمان تعویض چشم مصنوعی می باشند از قرار زیر هستند:

- افزایش درناژ
- خشکی یا ناراحتی
- عفونت مکرر
- تغییر ظاهر

در بیمارانی که دچار قطع عضو شده اند، مسئله ای که حائز اهمیت است، عملکرد عادی فرد در زندگی روزمره و بدون کمک گرفتن از دیگران با اندام های مصنوعی و وسایل کمکی می باشد. به دلیل آمار نسبتا بالای تصادفات در کشور ما، متاسفانه تعداد نستا زیادی از افراد قطع عضو شده و نیازمند اندام های مصنوعی مانند پروتز چشم (از جمله چشم مصنوعی متحرک)، پا، دست، انگشتان و... می شوند.

امروز با تکیه بر تکنولوژی روز برای ساخت انواع اندام های مصنوعی و وسایل کمکی، خطرات ناشی از خطاهای انسانی حذف شده و ارتوپد فنی می تواند اطمینان حاصل کند که وسایل ساخته شده برای بیمار مناسب هستند. در کلینیک ارتوپدی فنی امید ساخت این وسایل با استفاده از ارزیابی بیومکانیکال و اسکن های خاصی صورت می گیرد، سپس با استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری اقدام به طراحی این وسایل می شود و با استفاده از پرینترهای سه بعدی این وسایل آماده می شود. بدین ترتیب جلوی خطاهای انسانی در ساخت این وسایل گرفته می شود و وسایل کاملا مناسبی برای فرد تهیه می شود.

• نرم کننده‌های پروتز

کسانی که از پروتز چشم مصنوعی استفاده می‌کنند اغلب دچار خشکی و التهاب می‌شود و به سختی می‌توانند پلک بزنند. شرایط آب و هوایی نامساعد، گرد و غبار، باد و تهویه هوا باعث بخار شدن رطوبت از قسمت جلویی پروتز می‌شوند. آلرژی‌ها و تغییرات بدن نیز موجب خشکی پروتز می‌شود.

برای اینکه یک قطره چشم یا یک نرم کننده بر روی پروتز چشم خود استفاده کنید، یک قطره بر روی یکی از انگشتان تمیز خود قرار دهید و آن را سرتاسر پروتز بمالید. چند بار پلک بزنید و سپس چشم خود را ببندید و پوست خود را با یک دستمال پاک کنید تا هر گونه ماده اضافی از بین برود. نرم کننده‌های سیلیکونی را می‌توان در صورت نیاز مورد استفاده قرار داد. این نرم کننده‌ها را شب و روز می‌توان استفاده کرد.

قطره‌های چشم آبکی رانیز در صورت نیاز می‌تواند بکار برد، عموما هر 2تا 3 یکبار.

اساسا، تمامی فعالیت‌های تفریحی با پروتز چشم مصنوعی مطابق معمول قابل انجام می‌شود.کاسه چشم به خوبی از چشم مصنوعی محافظت می‌کند تا در طول فعالیت‌های ورزشی آسیبی به آن وارد نشود. در صورتی که می‌خواهید غواصی کنید، توصیه می‌شود که از چشم مصنوعی ساخته شده از آکریلیک استفاده کنید تا از به وجود آمدن فشار احتمالی خودداری کنید.

• تمیز کردن

پروتز چشم مصنوعی باید حداقل روزی یک مرتبه تمیز شود. بهترین کار برای تمیز سازی چشم مصنوعی این است که آن را با جعبه پلاستیکی‌اش داخل آب ولرم قرار دهید. برای از بین بردن آلودگی‌های مستمر، چشم مصنوعی شیشه‌ای را به مدت ده دقیقه در داخل آبی قرار دهید که در هر لیتر آن یک قاشق چای خوری نمک اضافه شده است. سپس آن را با یک برس نرم تمیز کنید. پس از آن، پروتز چشم را به طور کامل با آب خالص بشوئید.

خارج ساختن پروتز در شب ضرورتی ندارد. پروتز چشم در حفره چشم باید باقی بماند و تنها برای تمیز سازی باید از آن خارج شد، البته در صورتی که باعث ناراحتی فرد نشود. در صورتی که در طول شب پروتز چشمی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، باید تمیز شود و در یک محفظه بسته قرار داده شود. در موارد مخصوص، بهتر است در طول شب پروتز چشمی را مورد استفاده قرار ندهید، پزشک در مورد این مساله توصیه‌هایی عرضه می‌کند.

قرار دادن چشم مصنوعی در کاسه چشم دردی به وجود نمی‌آورد و همچنین کنترل روزمره چشم مصنوعی را خیلی سریع می‌توان یاد گرفت. برای حرکت طبیعی پروتز چشم وجود عضلات چشم و سالم بودن کاسه چشم ضروری است. در صورتی که این پیش نیازها برآورده شوند، می‌توان پروتز چشم را به خوبی حرکت داد. نوع پروتز چشم مصنوعی با توجه به نیازهای فردی بیمار و وضعیت وی انتخاب می شود تا بهترین ظاهر و کارایی را برای وی به همراه داشته باشد.