زندگینامه: حاتم طایی (۴۶ق-۶۰۵ میلادی)

نام کامل او حاتم بن عبدالله بن سعد بن الحشرج بن أمریء القیس، مشهور به «حَاتم الّطائی» بود. او از قبیلهٔ طی یکی از قبائل مشهور شبه جزیره عربستان بود. همچنین وی یکی از شعراء فحول عصر جاهلیت بود، کنیهٔ وی «أباسفانه» و «أباعدی (پدر عدی بن حاتم)» بود؛ و دارای دیوان شعری مطبوع به نام «دیوان حَاتم الّطائی» است. 

قوم حاتم طایی مابین دو کوه که به نام‌های بلاد الجبلین (أجا و سلمی) معروف بود، ساکن شده بودند، که بعداً به دیار حاتم طایی (یا منازل حاتم الطائی) تبدیل می‌شود که اکنون روستای توارن نام دارد که در منطقه حائل در شمال عربستان سعودی واقع شده‌ است. همچنین به (قریه حاتم الطائی) نیز معروف است.

حاتم طایی در این مکان می‌زیسته است و در همین‌جا نیز بدرود زندگی گفته‌است. هنوز قبر وی در محوطه‌ای در پایهٔ کوه توارن موجود است و زیارتگاه مردم از داخل عربستان و خارج از عربستان است. حاتم پیش از اسلام بر دیانت مسیحیت می‌زیسته‌است و در سال ۶۰۵ میلادی مرده‌است، وی از قبیله طی بود. باقی‌مانده آثار قصر وی و همچنین آثار اجاق غذاپزی وی که به اجاق غذای حاتم معروف است، هنوز در پایهٔ کوه موجود و باقی‌مانده‌است.

حاتم از شعراء عرب عصر جاهلی بود، اشعارش مانند افعالش گویای صدق و صداقت بود، منزلهٔ بزرگی بین اقوام خود داشت. او از احترام خاصی مابین پیر و برنا برخوردار بود، شجاع، قوی، بی باک، کریم، سخی و مهمان‌نواز بود. به جز نام خدا به چیز دیگر قسم نمی‌خورد، راستگو بود، در ماه رجب (شهر الأصم) کسی را نمی‌کشت، چون مضر ماه رجب را تعظیم می‌داشتند در جاهلیت. روزی ده شتر قربانی می‌کرد و اطعام می‌نمود، مردم‌دار بود و مردم به دور وی گرد آمدند. داستان‌های زیاد و حکایات گوناگونی از کرم و سخاوت و همچنین شجاعت وی به یادگار مانده‌است که در تدوین آن خروارهای کاغذ و قنطارهای مرکب کفاف نمی‌کند.

روستای «توارن» در ۴۸ کیلومتری شمال غربی «شهر حائل» واقع شده‌است، این روستا در سمت شمالی کوه «أجا» قرار دارد، روستا نوبنیاد است و راه ورودی آن آسفالته است. اما روستای قدیمی که به نام «دیار حاتم طایی» (یا منازل حاتم الطائی) معروف است در سمت جنوبی کوه «أجا» واقع شده‌است و ۸ کیلومتر از روستای تازه احداث توارن فاصله دارد که این راه به صورت شوسه می‌باشد. روستای قدیمی یا «دیار حاتم طایی» که از چهار طرف، کوه آن را احاطه نموده‌است و تنها یک راه ورودی از سمت شمال دارد.

این روستا دارای آب زیر زمینی بسیار شیرین، چند شعاب (وادی) و دره‌های گوناگون است، اطراف دره‌ها مملو از باغ‌های درخت نخل خرما، درختهای کوهستانی سمر و کُنار و سلم است. ساکنان روستای قدیمی به اَمرِ دولت، به روستای جدید توارن منتقل شده‌اند و به هر خانواده یک مسکن جدید اهدا شده‌است. روستای قدیمی هم‌اکنون به حالت متروکه باقی‌مانده‌است.

درباره سخاوت حاتم طایی داستان‌های بسیاری گفته شده است و سعدی نیز در گلستان و بوستان به مواردی از بخشندگی‌های حاتم اشاره کرده است.

کتابی هم با عنوان رساله حاتمیه نخستین بار از سوی دکتر محمدرضا جلالی نایینی و سپس در زمستان ۱۳۹۵ از سوی انتشارات میراث مکتوب به کوشش باقر قربانی زرین تصحیحی علمی از آن با مقدمه و تعلیقات منتشر شد.