آشنایی با پیوند کبد

بسیاری از این بیماران از عوارضی مانند زردی، تجمع مایع در داخل شکم، خونریزی‌های گوارشی، عفونت‌های مکرر یا سرطان کبد رنج می‌برند. 

پیوند کبد برای اولین بار به‌طور موفقیت‌آمیز در سال ۱۹۶۷ به‌وسیله دکتر توماس استارزل در ایالت کلرادوی آمریکا انجام شد. در کشور ما نیز چندین مرکز پیوند کبد در شیراز، تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و کرمان وجود دارد.

در کشور ما شایع‌ترین علل پیوند کبد عبارت‌اند از: هپاتیت B، بیماری‌های خود ایمنی و مراحل پیشرفته بیماری کبد چرب.

بیمارانی که از عوارض بیماری‌های مزمن کبدی رنج می‌برند، به مراکز پیوند ارجاع داده می‌شوند. در این مرکز بیماران به‌وسیله پزشکان تیم پیوند مورد ارزیابی دقیقی قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل شود که بیمار از پیوند کبد سود خواهد برد و تحمل جراحی را دارد یا نه.

دریافت کبد از دهنده دچار مرگ مغزی یا دهنده زنده مقدور است. فرد زنده می‌تواند ۶۵ تا ۷۰ درصد کبد خود را اهدا کند. کبد قدرت بازسازی خیره‌کننده‌ای دارد و بعد از ۶ ماه به حجم اولیه خود بازمی‌گردد. حتی کبد دهنده دچار مرگ مغزی را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد تا یک کبد به دو فرد پیوند شود.

جراحی پیوند کبد از اعمال جراحی بسیار پیچیده است. در این عمل ابتدا باید کبد بیمار از بدن فرد خارج شود، زیرا کبد جدید در جای اصلی خود قرار گیرد. خود این کار یعنی خارج کردن کبد بیمار از مراحل بالقوه خطرناک عمل است که گاهی می‌تواند با خونریزی وسیعی همراه باشد.

در مرحله بعد کبد جدید به دستگاه گردش خون بیمار منتقل شود. سپس جریان به کبد برقرار می‌شود. این مرحله نیز گاهی با خطراتی همراه است. ازآنجاکه کبد تا قبل از این مرحله، گاهی ساعت‌ها بدون خون‌رسانی بوده است، با آزاد شدن سموم گوناگون به جریان خون بیمار خطرات متفاوتی بیمار را تهدید می‌کند. وجود یک تیم جراحی و بیهوشی مجرب که توانایی مقابله با این خطرات را داشته باشد، الزامی است.

بعد از عمل بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه و سپس به بخش پیوند منتقل خواهد شد. تیم پیوند باید به‌دقت بیمار را ازلحاظ کارکرد کبد، رد پیوند و عوارض دیگری مانند عفونت‌ها ارزیابی کنند. این بیماران برای جلوگیری از رد پیوند باید تا آخر عمر از داروهای رد پیوند یا داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی استفاده کنند. بنابراین بیماران باید به‌طور پیوسته تخت نظر تیم پیوند باشند. احتمال موفقیت پیوند کبد در سال اول پس از پیوند حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد و در سال پنجم پس از پیوند ۷۰ تا ۷۵ درصد است.

* جرا‌ح پیوند و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران