و با زحمت كشاورزان آفتاب سوخته، سياهي‌شان از سبزي تاك جدا مي‌شود. تاكستان‌هاي اين منطقه از سردشت به‌طور معمول روي سطوح شيبدار و در ادامه جنگل‌هاي بلوط زاگرس رشد كرده و همين موضوع زحمت كشاورز را براي رسيدگي به انگورها بيشتر مي‌كند؛ كشاورزي كه پربارشدن خوشه‌هاي انگورش به بارش باران وابسته است.
به همين‌خاطر در تمام طول سال نگاه كشاورزان ديم‌كار انگور به آسمان است تا باران رحمت الهي حبه‌هاي مرواريد سياه‌شان را شيرين‌تر و آب‌دار‌تر كند به اميد اينكه اين محصول كشاورزي صددرصد ارگانيك، مشتريان بيشتري پيدا كند. حالا سال‌هاست كه قلب مردم سردشت در انتظار رونق كشاورزي انگور سياه مي‌تپد و به همين بهانه جشن انگور سياه سردشت در روستاي گومان اين شهر برگزار شد تا با كمك رسانه‌ها اهميت و جايگاه اقتصادي انگور سياه سردشت را به همگان معرفي كنند.
- شادي در دل مردم روستا
«به خير بين،به خير بين» اين خوشامدگويي به گويش محلي از زبان دختر‌ها و پسرهايي است كه لباس‌هاي محلي كردي به‌تن كرده و در ورودي محل برگزاري جشن ايستاده‌اند تا از مهمانان جشنواره انگور سردشت استقبال كنند. كشاورزان روستاي گومان بيشترين محصول انگور سياه را در سردشت توليد مي‌كنند. گومان روستايي است در نزديكي مرز عراق و در مجاورت رودخانه زاب كه ارتباط معنايي‌اش با همين مجاورت است.
گومان در گويش كردي به معني محلي است كه در آن آب عميق‌تر مي‌شود و به همين دليل هم اين روستا سرسبزي بيشتري دارد؛ روستايي كه قلب كشاورزي انگور سياه است و حالا جشنواره انگور سياه زير سايه درختان كهنسال آن برگزار مي‌شود. كشاورزاني كه هر سال اواخر شهريور به شكرانه برداشت محصول انگور دور هم جمع مي‌شوند تا نتيجه زحمت‌‌هايشان را جشن بگيرند ، امسال به اين دورهمي صميمي‌‌شان مهماناني از ديگر شهرها هم دعوت كرده‌اند تا مطالبه‌ها و نيازهايشان را به گوش مسئولان برسانند.
- چرا انگورسياه؟ چرا ديم؟
انگور سياه سردشت در همه روستاها و زمين‌هاي كشاورزي اين منطقه قابل كشت است و به‌دليل عدم‌دريافت هر نوع كود و سم، محصولي كاملا ارگانيك محسوب مي‌شود. دانه‌هاي اين انگور سياه ويژگي‌‌هايي دارند كه فقط در انحصار همين نوع انگور است. مثل پوست و گوشت سياه كه به معني رنگدار بودن اين نوع انگور است، به همين دليل هم مصرف آن علاوه بر تازه‌خوري كه از جنبه‌هاي سلامتي بسيار اهميت دارد، در صنايع تبديلي و وابسته هم بسيار پركاربرد و سودآور است؛ شناسايي اين خواص و پتانسيل اقتصادي هم بخش ديگري از اهداف جشنواره انگور سياه سردشت است.
- رونق اقتصادي در گرو توجه به صنايع وابسته
شيره انگور، مويز، روغن هسته انگور، ترشي انگور، آب‌مويز، شربت انگور و چند محصول جانبي ديگر ، همه از انگور سياه سردشت (رشه) گرفته مي‌شوند و درصورت وجود كارخانه‌ها و كارگاه‌هاي مجهز صنايع تبديلي، هر ساله مي‌توان علاوه بر ايجاد شغل براي جوانان سردشتي، رونق اقتصادي و سودآوري را هم در بخش صنايع وابسته انگور سياه شاهد بود. به همين دليل هم برخي از كشاورزان در تعدادي از غرفه‌هاي جشن انگور سياه سردشت به معرفي محصولات جانبي انگور سياه پرداخته‌اند.
يكي از اين غرفه‌ها، غرفه‌اي است متعلق به يك كارگاه خانگي به نام «فراورده‌هاي انگور سياه دارساوين نوش» كه با كمك اعضاي يك خانواده اداره مي‌شود. 4نفر از اعضاي خانواده مولاني،يعني پدر، مادر و 2 فرزند دختر و پسر به واسطه اين كارگاه كوچك خانگي كه به‌مدت يك سال است راه‌اندازي كرده‌اند مشغول به كارند و توانسته‌اند وضعيت اقتصادي خانواده را نسبت به سال‌هاي گذشته رونق دهند.
پدر خانواده يعني آقاي خليل مولاني تا قبل از اين، تعميركار لوازم خانگي بود اما به‌دليل كوچك‌بودن شهرستان سردشت اين كسب و كار به تنهايي پاسخگوي نيازهاي اقتصادي خانواده نبود كه درنهايت تصميم مي‌گيرد به همراه همسرش خانم شهلا بايزيدي كسب و كار كوچكي در كارگاه خانگي‌شان راه بيندازند. آنها ابتدا از محصولي كه از تاكستان كوچك شان به عمل مي‌آمد استفاده مي‌كردند و با توليد مويز و شربت مويز آن را در مغازه‌هاي سطح شهر مي‌فروختند.
با گذشت زمان محصولات توليدي‌شان را تنوع داده‌اند و حالا با عرضه 6 قلم از مشتقات انگور سياه به اميد روزي هستند كه بتوانند با كمك سرمايه‌گذارها و حمايت مسئولان، كارگاه بزرگ‌‌تري تاسيس كنند؛ كارگاهي كه هم بتواند افراد بيشتري را مشغول به‌كار كند و هم محصولات وابسته به انگور سياه را به شهرهاي مختلف و حتي كشورهاي ديگر صادر كند.
- به انگور سياه سردشت توجه كنيد
انگور سياه سردشت به‌دليل ويژگي‌هاي خاصي كه دارد يك محصول استراتژيك به‌حساب مي‌آيد. اين محصول را از اين جهت مي‌توان استراتژيك به‌حساب آورد كه به تنهايي مي‌تواند اشتغالزايي خوبي ايجاد كرده و مردم شهر را از پرداختن به مسائلي مانند كولبري و قاچاق دور كند و بخش اعظمي از كار و اقتصاد مردم رنج‌ديده سردشت را تشكيل داده و توجه به آن مي‌تواند آينده روشني براي اين شهر رقم بزند. اما مطالبات كشاورزان و مردم چيست؟
وقتي‌كه پاي درد دل كشاورزان نشستيم و به صحبت‌هايشان گوش داديم يكي از اين درخواست‌ها تعيين نرخ خريد انگور از طرف دولت بود؛ نرخ منطقي و متعادلي كه پاي دلالان را از ميدان معامله انگور به در كند؛ دلا‌لاني كه رنج و زحمت كشاورز را كه هيچ‌وقت نمي‌توان روي آن ارزش گذاشت به پايين‌ترين قيمت مي‌خرند و آن را در بازار آزاد با سود‌هاي كلان مي‌فروشند. آقاي محمدعلي خدري يكي از پيرترين كشاورزان روستاست كه كشت انگور شغل آبا و اجدادي‌شان است.
وقتي از او مي‌پرسيم چند سال داريد؟ مي‌خندد و مي‌گويد: شايد 70سال؛ خنده‌اي كه چين و خطوط صورتش را عميق‌تر و رنج سال‌هاي كشاورزي را نمايان‌تر مي‌كند. دست‌هاي زخمي زبر شده‌اش را نشان مي‌دهد و مي‌گويد: «كشاورزي به من ارث رسيده است. 2هكتار زمين دارم كه توليد سالانه‌اش نزديك به30 تن است،اما سال گذشته در اثر سرمازدگي فقط 4 تن محصول داشتم. ما زمين‌هايمان را بيمه كرده‌ايم اما اين بيمه براي جبران خسارت كارايي ندارد.
حدود 600هزار تومان هزينه بيمه پرداخت كرده‌ايم و براي خسارت تنها 800هزارتومان به ما داده‌اند. اين مبلغ آنقدر كم است كه جبران هيچ خسارتي را نمي‌كند. من 26تن ضرر كرده‌ام كه 800هزار تومان هيچ بخشي از آن را جبران نمي‌كند. يكي از درخواست‌هاي همه ما كشاورزان رسيدگي به وضعيت بيمه زمين‌هايمان است. همينطور اين خسارت‌ها بايد بلافاصله بعد از ضرر جبران شود. اگر من بخواهم يك‌سال گرسنگي و سختي را تحمل كنم بعد از يك‌سال اين پول هيچ كارايي برايم ندارد چون باغ دوباره محصول داده و مي‌توانم آن را بفروشم. اما يك سال را با سختي و بدون پول گذرانده‌ام».
- كشاورزي عبادت است
كار سخت كشاورزان و زحمت زيادي كه براي به ثمر نشاندن نعمت‌هاي الهي انجام مي‌دهند نوعي عبادت است. اين كشاورزان هستند كه با علم خود و با تلاش‌هاي بي‌پايانشان تجلي‌دهنده قدرت و نعمت‌هاي خدا روي زمين هستند و شايسته پاداش اخروي. قادر ابراهيم‌نژاد يكي از همين كشاورزهاست كه در روستاي گويزيله شهرستان سردشت زندگي مي‌كند. او 7 فرزند دارد و با كار روي 3 هكتار زمين هزينه تحصيل و معيشت اين 7 فرزند را تأمين مي‌كند.
از او مي‌پرسيم كه مگر مي‌شود با محصول 3هكتار زمين خرج تحصيل 7فرزند دانشجو را پرداخت كرد كه مي‌گويد: «خدا حواسش به ما كشاورزان است. البته به سختي مي‌گذرد اما به فرزندانم گفته‌ام هيچ‌چيز مهم‌تر از درس خواندن شما نيست و اگر لازم باشد فرش زير پايم را هم براي درس خواندن‌تان مي‌فروشم.
فقط مي‌خواهم كه آينده‌شان درخشان شود و شغل خوبي داشته باشند. همين كه توانسته‌ام آنها را با كارگري و كشاورزي به دانشگاه برسانم خدا را شكر مي‌كنم. يكي از دخترهايم شاگرد اول است و همه نمره‌هايش 20 شده. من مثل بقيه كشاورزها از دولت مي‌خواهم كه به ما كمك كند تا وضعيت زندگي‌مان بهتر شود. من به بچه‌هايم اجازه نداده‌ام كه سمت كولبري و قاچاق بروند اما دولت بايد به ما كمك كند تا همه خانواده‌ها بتوانند به وضعيت شغلي ثابتي برسند.
اگر نرخ متعادلي براي خريد انگور توسط دولت تعيين شود مهم‌ترين كار براي ما انجام شده است. دلال‌ها، انگور را سر زمين به قيمت كمتر از هزارتومان مي‌خرند اما با 3 يا 4 برابر قيمت در بازار مي‌فروشند كه به ضرر ما كشاورزها تمام مي‌شود».
- احياي سنت‌ها و آيينهاي قديمي
يكي از بخش‌هاي جذاب جشنواره انگور سياه سردشت چادرهاي سنتي است كه براي احياي آيينهاي قديمي برپا شده است. زير سايه يكي از اين چادرها زنان و دختران مشغول پخت «كه لانه» هستند. كه‌لانه، نان محلي اقوام كرد است كه براي درست كردن آن بايد نزد مادر و مادربزرگ آموزش ديد و به دست‌هايشان دقت كرد كه چطور خمير اين نان را با تيروك (وردنه مخصوص نان كه‌لانه) نازك كرده، دور تيروك پيچيده و روي سيني ديگري پهن مي‌كنند،
آنگاه زن ديگري با حركت چرخشي دست سبزي‌هاي محلي مثل پيچك و كنيوال را روي يك سمت خمير پاشيده و بعد از تا‌كردن خمير آن را روي ساج مي‌اندازد. ساج نام ظرف مخصوصي است كه به‌صورت برعكس روي زغال‌ها قرار مي‌گيرد تا مانند تنور عمل كرده و نان‌هاي پيچيده‌شده روي انحنا آن برشته شوند. زنان روستاي گومان بادقت و ظرافت كه‌لانه‌‌ها را پخته و با آن از مهمانان جشنواره پذيرايي مي‌كنند.
زير يكي ديگر از چادرها هم زني توجه همگان را به‌خود جلب مي‌كند. او بر سر «مشكه‌ژاندن» ايستاده و با خواندن لالايي و آوازهاي سنتي كردي مشك را تكان مي‌دهد تا درون آن دوغ درست شود. مشكه ژاندن به مشك چرمي‌اي گفته مي‌شود كه دوغ محلي را در آن تهيه مي‌كنند اما اين كار سخت است و در آيينهاي سنتي براي رفع سختي آن دل به خواندن شعرها و لالايي‌ها مي‌سپارند؛ شعرهايي با مضامين عشق و دوستي، محبت و ارزشمندي.
گويي كه تكان دادن مشك مانند تكان دادن گهواره كودك است و به ثمر نشستن دوغ مانند بزرگ شدن فرزند.اين فضاي احساسي و زحمتي كه زن‌هاي روستا براي تكان دادن مشك مي‌كشند هم بخش ديگري از جذابيت‌هاي جشنواره انگور سردشت بود كه مورد توجه همگان قرار گرفت.
نظر شما