مفاهیم: شاخص توسعه انسانی چیست؟

بر خلاف معیارهای گذشته که شاخص‌هایی از فرایندها و ابزار توسعه را معیار ارزیابی وضعیت توسعة جوامع بشری قرار می‌داده‌اند، اهداف این شاخص بسیار بدیهی و‌ دور از دسترس هستند؛ فراتر رفتن از درآمد و مادیات برای ارزیابی رضایت از زندگی در طولانی مدت برای افراد جوامع مختلف، توجه به توسعة انسان، برای انسان و به‌ وسیلة انسان و تاکید بر این‌که هدف واقعی برنامه‌های توسعه در نهایت باید ایجاد شرایطی برای زندگی سالم، خلاقانه و شاد برای انسان‌ها باشد.

 در واقع گزارش شاخص‌های توسعه انسانی، این سؤال را مطرح می‌کند که چگونه شاخص‌های رشد اقتصادی در نهایت موفق می‌شوند‌- یا نمی‌شوند- که رشد و درآمد را به زبان رفاه بشر ترجمه کنند – یا نکنند.

جالب است بدانید بنیانگذار این شاخص، اقتصاددانی پاکستانی به نام محبوب‌الحق بوده است و با استفاده از مفاهیم و روش‌های تعریف شده توسط آمارتیا سن، استاد هندی دانشگاه هاروارد و برندة جایزة نوبل در اقتصاد و با بودجه سازمان ملل متحد اجرا می‌شود( قابل توجه آنها که می‌گویند این غربی‌ها شاخص‌ها را طوری طراحی می‌کنند که آمارهای ما را پایین‌تر نشان بدهد و آمارهای خودشان را بالاتر!)  در کل چنین شاخص هایی برای توسعه انسانی قابل تعریف هستند و رتبه ها بر اساس این داده ها تنظیم می شوند: 

شاخص فقر درآمدی و انسانی؛ روندهای جمعیتی؛ تعهد به سلامت ؛آب و فاضلاب و وضعیت تغذیه؛ نابرابری در سلامت کودکان؛ بحران‌ها و مخاطرات مربوط به سلامت؛ حداقل حیات؛ تعهد به آموزش ؛ مخارج عمومی؛ سواد و ثبت نام در مدارس؛ پخش و تولید تکنولوژی؛ کارایی اقتصادی؛ نابرابری در درآمد و مخارج؛ ساختار مبادلات بین‌المللی؛‌ جریان کمک‌های بین‌المللی؛ انرژی و محیط زیست؛ انتشار دی‌    اکسید کربن؛‌ وضعیت پیوستن به معاهدات بین‌المللی در مورد محیط زیست؛ مهاجرت؛‌ جرم و جنایت و نظام قضایی؛ نابرابری‌های جنسیتی در آموزش؛‌ نابرابری جنسیتی در فعالیت‌های اقتصادی؛ جنسیت، کار و تخصیص زمانی؛ مشارکت سیاسی زنان؛ وضعیت پیوستن به معاهدات بین‌المللی مربوط به حقوق بشر؛‌ وضعیت پیوستن به معاهدات بین‌المللی مربوط به حقوق کارگران. 

فهرست 100 کشور برتر در توسعه انسانی