آمريكا روز پنجشنبه از يونسكو خارج شد تا اعتراض خود را به آنچه «رفتارهاي جانبدارانه و ضداسرائيلي» اين سازمان ناميده، نشان دهد. ساعتي بعد هم بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسرائيل، تصميم آمريكا را «شجاعانه و اخلاقي» خواند و خروج اين رژيم را اعلام كرد.
رژيم صهيونيستي طي سال‌هاي اخير بارها نسبت به آنچه بي‌توجهي يونسكو به «هويت تاريخي» يهوديان مي‌خواند اعتراض كرده و با اين سازمان وارد تنش شده است. اين رژيم يك سال پيش در واكنش به قطعنامه يونسكو كه در اعتراض به اقدامات ارتش اسرائيل در كرانه باختري و بيت‌المقدس شرقي صادر شده بود همكاري خود را با اين نهاد قطع كرده بود. يونسكو در اين قطعنامه با اشاره به وظيفه خود در «پاسداري از ميراث فرهنگي جهان ازجمله فلسطين» فعاليت‌هاي رژيم صهيونيستي در اماكن مقدس مسلمانان را محكوم كرد و مناطقي همچون بيت‌المقدس و الخليل را بخشي از خاك فلسطين ناميد. اين قطعنامه در شرايطي صادر شد كه رژيم صهيونيستي تلاش‌هايش براي تسلط كامل بر بيت‌المقدس و تبديل آن به پايتخت خود را افزايش داده بود.
البته بالا گرفتن تنش ميان آمريكا و اسرائيل با يونسكو مربوط به سال 2011است؛ زماني كه فلسطين به عضويت اين نهاد بين‌المللي در آمد و پرچمش در محوطه دفتر يونسكو در پاريس بالا رفت. از همان زمان آمريكايي‌ها به نشانه اعتراض، بودجه 80ميليون دلاري اين سازمان را قطع كردند. آمريكا حدود يك پنجم بودجه يونسكو را تأمين مي‌كرد و اين اقدام، ضربه بزرگي به برنامه‌هاي اين سازمان وارد كرد. يونسكو در زمينه حفاظت از ميراث فرهنگي ملموس و غيرملموس جهان، آموزش كودكان، سواد آموزي و حقوق زنان فعاليت‌هاي بسياري در سراسر جهان دارد. آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل، ديروز اين اقدام آمريكا و اسرائيل را «به‌شدت باعث تأسف» خواند و ايرينا بوكووا، رئيس يونسكو از «سياسي‌كاري» اعضا در اين سازمان انتقاد كرد.
- سياست خروج از سازوكارهاي بين‌المللي
خروج آمريكا از يونسكو يادآور اتفاقي مشابه در اوج دوره جنگ سرد است. اين كشور در سال 1984در دوره رياست‌جمهور رونالد ريگان به بهانه «سوگيري يونسكو و حمايت از سياست‌هاي شوروي» از اين سازمان خارج شد. آمريكا 18سال بعد و در دوره جورج بوش پسر بار ديگر به عضويت يونسكو در‌آمد. آمريكايي‌ها پيش از آن در سال 1974هم يك‌بار ديگر با تصميم كنگره و در اعتراض به «انتقاد يونسكو از اسرائيل و به رسميت‌شناختن تشكيلات خودگردان فلسطين» از يونسكو خارج شدند.
اما خروج آمريكا از يك نهاد بين‌المللي در دولت دونالد ترامپ آنقدرها اتفاق عجيبي نيست. ترامپ از يك سال قبل يعني زماني كه براي انتخابات رياست‌جمهوري مبارزه مي‌كرد دائما به شرايط حضور آمريكا در توافقات و نهادهاي بين‌المللي معترض بوده است. او بارها به ميزان حق عضويت آمريكا در سازمان ملل و نهادهاي وابسته به آن اعتراض كرد و وعده داد اگر به قدرت برسد، در چگونگي حضور آمريكا در سازوكارها و نهادهاي بين‌المللي تجديد‌نظر خواهد كرد.
رئيس‌جمهور جنجالي آمريكا از همان ابتداي رياست‌جمهوري‌اش، يعني حدود 10ماه پيش، تلاش كرد به اين وعده عمل كند. او 4روز پس از ورودش به كاخ سفيد از توافقي كه آن را «فاجعه به تمام معني» خوانده بود، خارج شد. ترامپ با امضاي دستوري به عضويت آمريكا در پيمان ترانس پاسيفيك (TPP) پايان داد. اين پيمان كه يك توافق تجاري است در دوره باراك اوباما ميان 12كشور در حوزه اقيانوس آرام امضا شد كه مجموعا حدود 40درصد اقتصاد جهان را در دست دارند. دونالد ترامپ حدود 4ماه بعد اما يكي از جنجالي‌ترين تصميم‌هايش را گرفت و با وجود مخالفت بسياري از سران سياسي كشورهاي جهان ازجمله هم‌پيمانان اروپايي‌اش، معاهده تغييرات اقليمي پاريس را ترك كرد.
او اين تصميم را در حالي اجرايي كرد كه آمريكا يكي از بزرگ‌ترين كشورهاي آلاينده محيط‌زيست جهان است. معاهده پاريس را كه با تلاش‌هاي دولت قبلي آمريكا در سال 2015ميلادي به سرانجام رسيده بود، يكي از ميراث‌هاي اوباما خوانده‌اند. ترامپ اما از همان ابتدا برنامه‌اش ويران كردن بسياري از ميراث‌هاي اوباما بود. ترامپ اين معاهده را كه براي مهار گازهاي گلخانه‌اي به امضا رسيد، «غيرمنصفانه» و سازوكاري در جهت مهار اقتصاد آمريكا مي‌دانست. 195كشور جهان به معاهده پاريس پيوسته‌اند. نفتا يا پيمان تجارت آزاد آمريكاي شمالي پيمان ديگري است كه ترامپ بارها طي ماه‌هاي اخير براي لغو آن خيز برداشته است.
از عمر اين پيمان سه‌جانبه، ميان آمريكا، كانادا و مكزيك 23سال مي‌گذرد و ترامپ آن را بارها «بدترين توافق تجاري تاريخ» خوانده است. ترامپ نفتا را «قاتل» مشاغل آمريكايي مي‌داند و معتقد است اين پيمان بيشتر به كانادايي‌ها و مكزيكي‌ها منفعت مي‌رساند تا مردم آمريكا. در پي پيگيري‌هاي مستمر دولت‌‌‌هاي كانادا و مكزيك براي حفظ نفتا، مذاكرات اصلاح اين پيمان در جريان است اما اين مذاكرات هم مانند بسياري از مذاكراتي كه يك پاي آن نمايندگان دولت ترامپ بوده‌اند، به كندي و پرتنش پيش مي‌رود. در تازه‌ترين اتفاق مربوط به نفتا، ديروز نماينده آمريكا در مذاكرات خواستار گنجاندن شرط پنج‌ساله براي طول عمر نفتا شد كه با اعتراض جدي طرف‌هاي مقابل روبه‌رو شد. اين چهارمين دور از مذاكرات 7گانه 3كشور عضو نفتاست كه به‌نظر مي‌رسد با خواسته جديد آمريكا بدون نتيجه به پايان برسد.
- دكترين خروج
اكنون كه خروج آمريكا از يونسكو با تلاش‌هاي اين كشور براي تضعيف توافق هسته‌اي با ايران همزمان شده، برخي از تحليلگران بين‌المللي بار ديگر به سياست دونالد ترامپ در كاستن از نقش آمريكا در سازوكارهاي بين‌المللي و تمركز بر شعار «اول آمريكا» اشاره كرده‌اند. ديروز ريچارد هاس، رئيس شوراي روابط خارجي آمريكا در پستي توييتري سياست خارجي آمريكا را بر مبناي «دكترين خروج» توصيف كرد و نوشت: «سياست خارجي ترامپ اكنون نه‌تنها يك قالب به‌خود گرفته كه همان دكترين خروج است، بلكه اكنون يك شعار هم دارد: خروج از در پشتي!»
نظر شما