شورای عالی
شورای عالی کمیسیون ملی یونسکو بالاترین مرجع تصمیم گیری است که ۱۴ عضو دارد. وزرای ۴ وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری، امور خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش، رؤسای سازمان‌های حفاظت محیط زیست، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو که ۷ نفر اعضای ثابت شورای عالی را تشکیل می دهند. ۷ نفر دیگر از شخصیت های علمی و فرهنگی کشور هستند که ازبین اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، محققان و هنرمندان که در زمینه های علمی، فرهنگی، ارتباطی، تعلیم و تربیت دارای تجربه باشند.
در اولین دوره برای مدت سه سال توسط وزیر علوم، تحقیقات و فناوری که رئیس شورای عالی و رئیس کمیسیون ملی یونسکو نیز هست انتخاب می شوند و در دوره های بعد، از میان دو برابر افرادی که وزیر فرهنگ و آموزش عالی به شورای عالی پیشنهاد می کند با رای مخفی اکثریت اعضا انتخاب می شوند. شورای عالی کمیسیون حداقل دوبار درسال تشکیل می شود و جلسات با حضور ۱۰تن از اعضا رسمیت می یابد. جلسات فوق العاده نیز بر حسب ضرورت و با دعوت رئیس کمیسیون تشکیل می شود.
وظایف شورای عالی
ـ تعیین سیاست‌ها و تصویب برنامه های اصولی کمیسیون در قالب برنامه ها و فعالیت های عمومی یونسکو.
ـ استماع و تصویب گزارش فعالیت های سالانه کمیسیون که دبیرخانه تهیه و ارائه می کند.
ـ اظهار نظر و توصیه پیرامون تأمین بودجه سالانه کمیسیون و تصویب آن.
ـ تأیید اعضای هیأت های اعزامی به کنفرانس عمومی که شورای اجرایی پیشنهاد می کند.
ـ اظهار نظر درباره توسعه فعالیت های کمیسیون ملی.
ـ ایجاد ارتباط میان کمیسیون ها و سازمان های ذیربط دولتی و غیردولتی.
ـ فراهم آوردن وسایل کمکی به کسانی که برنامه های مناسب فعالیت های یونسکو و منطبق با نیازها ارائه می نمایند.
ـ اظهار نظر درباره نشریه های ادواری و دیگر انتشارات کمیسیون ملی یونسکو و برنامه ریزی جهت توسعه و تکمیل آن ها.
شورای اجرایی
برای تهیه طرح های اجرایی برنامه های کمیسیون ملی یونسکو و مصوبات شورای عالی و پیگیری آنها، شورای اجرایی کمیسیون با ترکیت زیر تشکیل می شود(۱۰ نفر) : رئیس کمیسیون ملی یونسکو(وزیر علوم، تحقیقات و فناوری)، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو، نمایندگان تام الاختیار وزرای آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان صدا و سیما، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، مدیر کل امور بین‌المللی وزارت امور خارجه، یک نفر از اعضای شورای عالی کمیسیون(شخصیت های علمی و فرهنگی) به انتخاب رئیس کمیسیون برای مدت ۳ سال. شورای اجرایی هر ماه یک بار حداقل با حضور ۷ نفر تشکیل می شود و تصمیمات آن با اکثریت مطلق اعضا حاضر معتبر است.
وظایف شورای اجرایی
ـ کسب نظر از دولت در خصوص مشارکت در برنامه ریزی، اجرا یا ارزیابی برنامه ها و فعالیت های بین المللی و منطقه ای و ملی یونسکو و پیشنهاد در این زمینه ها به دولت.
ـ پیگیری نظارت و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران در مورد اجرای تصمیمات و توصیه های یونسکو.
ـ طرح و تعقیب نظرها و پیشنهادهای جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس عمومی و سایر مجامع یونسکو.
ـ مراقبت در اجرای تصمیمات و توصیه های شورای عالی کمیسیون.
ـ پیشنهاد برنامه و بودجه کمیسیون به شورای عالی با نظر و همکاری دبیرخانه.
ـ همفکری با دبیر کل درباره اعضای هیأت های اعزامی به کنفرانس های منطقه ای و بین دولتی.
ـ تصویب شرح وظایف کمیته های تخصصی.
دبیرخانه
دبیرخانه کمیسیون زیر نظر دبیر کل انجام وظیفه می نماید و یکی از سازمان های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری محسوب می شود. دبیر کل از بین شخصیت های علمی و فرهنگی به پیشنهاد وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و تأیید هیأت دولت و با حکم وزیر علوم، تحقیقات و فناوری منصوب می شود.
وظایف دبیرخانه:
ـ تهیه طرح برنامه و بودجه سالانه کمیسیون با مشورت شورای اجرایی.
ـ تدوین گزارش سالانه فعالیت های کمیسیون.
ـ برقراری رابطه بین کمیسیون و سایر مراکز، مؤسسات و ارگان های دولتی و انجام مشورت های لازم.
ـ تسهیل و توسعه ارتباط با کمیسیون های ملی به ویژه کشورهای منطقه برای همکاری در اجرای برنامه ها و مطالعات مشترک مربوط به فعالیت یونسکو.
ـ انجام مطالعات و تهیه طرح متناسب با نیازهای کشور در مورد تعلیم و تربیت، علوم، فرهنگ و ارتباطات با همکاری کمیته های تخصصی.
ـ نظارت بر اجرای برنامه های یونسکو و تهیه اسناد و مدارک لازم در این مورد و پیگیری امور.
معمولاً کمک‌های مالی یونسکو که در قالب قطعنامه ها و پیشنهادهای ارائه شده به کنفرانس عمومی یا برنامه مشارکت به تصویب می رسد به حساب کمیسیون ملی یونسکو واریز می شود. دبیرخانه کمیسیون پس از وصول کمک های نقدی، ضمن قراردادهای اجرایی با مجریان طرح ها که ممکن است همان سازمان های پیشنهاد دهنده طرح ها باشند یا سایر نهادهای ذیربط، برنامه زمان بندی اجرا آنها را مشخص و وجوه مربوط را طبق مفاد قرارداد در اختیار آنها قرار می دهد.
سازمان های مجری موظفند گزارش نهایی و مالی اجرای طرح ها را در محدودة زمانی تعیین شده برای انعکاس به بخش های مربوط در یونسکو به دبیرخانه کمیسیون تحویل دهند. بدین ترتیب دبیرخانه کمیسیون عملاً بر اجرای طرح و ارزیابی آنها نظارت می کند.
ـ برقراری ارتباط منظم با نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در یونسکو.
ـ تهیه و ترجمه و انتشار کتب و نشریات ادواری یونسکو و دیگر مؤسسات علمی، فرهنگی و تربیتی.
ـ پی گیری وظایفی که توسط شورای عالی به دبیرخانه محول می شود.
