و آن را به عنوان یک ماده واسط شیمیایی چندکاره برای ساختن دارو های دیگر ثبت کردند، به فکر هیچ کس نمی‌رسید این ماده سال‌ها بعد با نام اکستازی (ecstasy)، برای به دست آوردن توان ساعت ها رقصیدن در کلوپ‌های شبانه با درهم‌آمیزی موسیقی، نمایش نور و سایر جلوه‌های ویژه به کار رود.
آمفتامین و مشتقات آن در انتهای قرن نوزدهم و بیستم سنتز شدند و قصد از ساختن آنها استفاده‌های درمانی بود. آمفتامین در دهه ۱۹۳۰ به عنوان ضد اشتها و کاهش دهنده وزن وارد بازار دارویی شد. اما به زودی به خاطر خطر وابستگی و سایر عوارض از بازار خارج شد.
مشتق دیگر آمفتامین "متیلن دیوکسی آمفتامین" (MDA) در سال ۱۹۵۶ به عنوان ضدسرفه در سال ۱۹۶۰به عنوان مهار کننده سرفه و در سال ۱۹۶۱ به عنوان مهار کننده اشتها ثبت شد، ولی هیچ گاه وارد بازار نشد.
اما MDMA، یا همان اکستازی سال‌های بعد، گرچه به عنوان داروی ضداشتها در نظر گرفته شده بود، اما هیچ گاه مورد بررسی دارویی قرار نگرفت و ثبت نشد، ۴ دهه بعددر دهه ۱۹۵۰ مورد توجه ارتش آمریکا قرار گرفت که به مطالعه آن به عنوان یک جنگ‌افزار شیمیایی برای ناتوان کردن موقت نیروهای دشمن پرداخت.
در طول دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ با وجود فقدان آزمون های بالینی کنترل شده، بسیاری از روان‌درمانگران با توجه به اثر MDMA در تسهیل ارتباط با بیمار در جلسات درمانی و با این تصور که به این ترتیب بیمار درباره مشکلاتش بینش درمان کننده‌ای به دست می‌آورد از آن استفاده کردند.
گرچه MDMA و در آن زمان آن به "پنی سیلین روح" مشهور شد، منافع درمانی آن ثابت نشد و در میانه دهه ۱۹۸۰ استفاده از آن متوقف شد.
MDMA در طول دهه ۱۹۸۰ با نام مستعار اکستازی و نام های دیگر مانند XTC، E و ... مورد تجربه گروه جدیدی از افراد قرار گرفت و این گروه جوانان بودند که از آن به عنوان داروی کلوپ یا پارتی در پارتیهای رقص‌های شبانه استفاده می کردند.
در همان زمان گزارش شواهدی در مورد احتمال صدمه سلول های عصبی مغز به وسیله MDMA آغاز شد و برای همین سازمان مبارزه با مواد مخدر آمریکا(DEA) در سال ۱۹۸۵ این دارو را جزء فهرست I یعنی دارو های بدون مصرف پزشکی قرار داد.
اما عرضه اکستازی با قیمت ارزان و سهل الوصول بودن آن در طول دهه ۹۰ سوءمصرف آن را در میان جوانان را تا ۵ برابر افزایش داد. در حال حاضر تخمین زده می‌شود که بیش از ۲ میلیون قرص اکستازی در هر هفته در آمریکا قاچاق می شود و بیش از ۱۰ میلیون فرد آمریکایی ۱۲ ساله و با سن بالاتر گزارش دست کم یک بار مصرف آن را می دهند.
اکثریت مصرف کنندگان اکستازی بین ۱۸ تا ۲۵ ساله هستند. قرص های اکستازی معمولاً ظاهر خوش ساختی دارند و با علامت های مختلفی در بازار موجودند. معمولاً در مصارف تفریحی ۵۰ تا ۱۵۰ میلی گرم از این ماده در پارتی ها مصرف می شود.
قرص های موجود در بازار ممکن است مقادیر متفاوتی MDMA داشته باشند یا دارای مشتقات MDMA مانند سایر مشتقات آمفتامینی هم باشند.
MDMA مانند سایر مشتقات آمفتامینی باعث آزاد شدن دسته ای از ناقل‌های عصبی به نام مونوآمین‌ها از جمله نوراپی‌نفرین، دوپامین و سروتونین در مغز می شود. در عین حال از بازجذب سروتونین هم جلوگیری می‌کند و در نتیجه میزان سروتونین در محل سیناپس‌ها - محل ارتباط سلول‌های عصبی - افزایش می‌یابد.
آزادی این ناقل‌های عصبی مجموعه ای از علائم را در مصرف کننده به وجود می آورد که برخی از آنها برای او مطلوب و برخی از آنها نامطلوب هستند. علائم مطلوب جسمی شامل احساس هوشیاری، استقامت، انرژی، برانگیختگی جنسی و به تاخیر افتادن خستگی و خواب آلودگی است. علائم روانی مطلوب شامل احساس سرخوشی، سلامت، حدت احساسات، برون گرایی و اجتماعی شدن، احساس نزدیکی با دیگران و تحمل پذیری نسبت به عقاید و احساسات دیگران است.
اما مصرف MDMA مانند بقیه آمفتامین ها باعث عوارض جانبی بسیار در کارکردهای جسمی حتی هنگام مصرف مقادیر معمول در استفاده های تفریحی می شود. مصرف اکستازی باعث افزایش تنش در فرد می شود که خود را با تنش عضلانی، قفل شدن فک، دندان‌قروچه و حرکات بی‌قرار پا مشخص نشان می دهد.
افزایش فعالیت عضلانی به همراه اثر مستقیم دارو بر سیستم تنظیم درجه حرارت بدن در مغز باعث افزایش درجه حرارت مرکزی بدن می شود. این امر باعث کم آبی، فشار خون بالا و نارسایی کلیه و قلب در افراد آسیب پذیر می شود.
سفتی و درد عضلانی در اندام ها و کمر حین دو سه روز پس از مصرف MDMA شایع است. همچنین سردرد، تهوع و فقدان اشتها، تاری دید، خشکی دهان و بی خوابی علائم شایعی است که در طول مصرف دارو و مدتی پس از آن گزارش می شود.
ضربان قلب و فشار خون معمولاً حین مصرف دارو بالا می رود و در طول چند روز پس از آن نوسان می کند. علائم روانی نامطلوب پس از مصرف دارو شکل شدت یافته علائم مطلوب هستند و شامل بیش فعالی، پرش افکار و عدم توانایی تمرکز افکار، و بی خوابی است و همچنین ممکن است فرد دچار توهمات خفیف، شخصیت‌زدایی (depersonalization) و احساس جدایی خود از بدن، اضطراب و نگرانی و رفتار عجیب و غریب شود. معمولاً دومین روز پس از مصرف دارو شایع ترین شکایات راجع به افسردگی، اضطراب و خستگی ظاهر می‌شود.
به رغم این شکایات اکثریت مصرف کنندگان در دفعات اول مصرف در مجموع بیشتر علائم مطلوب را تجربه می کنند، اما با مصرف مکرر اثرات منفی، فراوانی بیشتری پیدا می کنند و علائم منفی بر علائم مثبت غلبه پیدا می‌کنند.
مهم ترین مسئله در مورد اثرات درازمدت مصرف اکستازی بر سلول های مغز است. همان طوری که گفته شد اکستازی باعث آزادی بیشتر سروتونین در سلول های مغز و مهار باز جذب آن می شود. بنابراین میزان سروتونین را در مغز بالا می‌برد و سپس در دو هفته پس از مصرف اکستازی سروتونین مغز تخلیه می‌شود. سروتونین نافلی عصبی است که در حفظ خلق و خو و نیز حافظه و یادگیری نقش دارد.
مطالعات زیادی در حیوانات آزمایشگاهی بیان کننده اثر سمی اکستازی بر سلول‌های مغزی ترشح کننده سروتونین است.
در یک تحقیق دیگر دانشمندان اسکن‌های مغزی افراد مصرف کننده اکستازی مورد بررسی قرار دادند.
در این بررسی افرادی شرکت کرده بودند که در طول ۵ سال به طور متوسط ۲۰۰ بار اکستازی مصرف کرده بودند، گرچه رفتار این افراد طبیعی به نظر می رسید، اسکن‌های مغزی آنها بیانگر صدمات بیشتری نسبت به مصرف کنندگان اکستازی با توالی کمتر بود. به علاوه آزمون های حافظه در مصرف کنندگان نسبت به افراد عادی نمرات پایین تری را نشان می داد.
ظاهراً این دارو به طور خاص باعث صدمه به سلول های مغزی تولیدکننده سروتونین می‌شود.
دانشمندان با استفاده از یک تکنیک تصویر برداری با نام "توموگرافی گسیل پوزیترون" (PET) یا پت اسکن نشان‌داده‌اند که در مصرف‌کنندگان اکستازی ۲۰ تا ۶۰ درصد کاهش در سلول های ترشح کننده سروتونینبه وجود آمده است.
صدمه به این سلول ها باعث تاثیر بر روی توانایی های یادآوری و آموزشی در افراد می‌شود. در این برهه دانشمندان نمی‌دانستند که آیا این آسیب دائمی است و سلول‌های آسیب دیده پس از مدتی ترمیم می شوند یا نه.
سپس آنها با استفاده از پت اسکن به بررسی مغز مصرف کنندگان حاضر و قبلی اکستازی پرداختند. این پژوهش نشان داد که در مصرف‌کنندگان اکستازی سطوح پایین تر فعالیت سروتونین در مناطق متعدد مغزی وجود دارد. اما مصرف کنندگانی که استفاده از اکستازی را ۲۰ هفته قبل از بررسی مغزی قطع کرده بودند، تا حدی بهبود در کارکرد سروتونین را نشان می دادند.
گرچه اطلاعات به دست آمده از اسکن‌های مغزی ارزشمند است، اما مشکل است که بتوان متغیر های متفاوت موثر در این مورد را در هنگام کار کردن با مورد های انسانی کنترل کرد. شاید برخی از افراد مورد آزمایش میزان دقیق مصرف داروی خود را گزارش نکنند. شاید به درستی به یاد نیاورند که چه مقدار و چند بار دارو مصرف کرده اند.
در یک بررسی دیگر دانشمندان برای کنترل دقیق‌تر به یک بررسی در میمون‌ها توسل جستند. آنها به مقایسه دو گروه شمپانزه ها پرداخت به یک گروه اکستازی حل شده در مایع دو بار در روز برای چهار روز تزریق می شد و گروه دیگر همان مایع را منتها بدون اکستازی به همان میزان دریافت کردند.
مقایسه نشان داد که میمون های دریافت کننده اکستازی دچار صدمه به سلول های تولید کننده سروتونین در مغز شده اند. این صدمات تا ۷ سال بعد که میمون ها دنبال شدند همچنان به خصوص در منطقه پیشانی قشر مغز، که در جلوی مغز قرار دارد و مسئول تفکر است و نیز هیپوکامپ، منطقه ای در عمق مغز که در حافظه دخالت دارد قابل مشاهده بود.
شدت این آسیب ها پس از ۷ سال نسبت به آنچه دو هفته بعد از مصرف دارو مشاهده می شد کمتر شده بود. که نشان می داد رشد مجدد سلول‌ها صورت گرفته است ولی ترمیم کامل به وجود نیامده بود.
گرچه در حال حاضر شواهد قطعی مشابهی به طور خاص در مورد انسان موجود نیست، اما شواهد غیرمستقیم بیانگر فقدان حافظه و اختلال شناختی در میان مصرف‌کنندگان اکستازی است ولی اختلاف نظر در این مورد ادامه دارد.
در هر حال پیشنهاد شده است که صدمات سلول های عصبی ناشی از اکستازی، عامل عوارض روانی دراز مدتی است که در بیماران دیده می شود؛ از جمله نقصان حافظه کلامی و دیداری که تقریباً با میزان مصرف قبلی MDMA متناسب است. نقصان تصمیم گیری، پردازش اطلاعات، دلیل آوری منطقی، حل مسائل، فقدان کنترل بر خود و حملات وحشت زدگی حتی ماه ها پس از مصرف دارو دیده می شود. همچنین پارانویا، توهم، شخصیت زدایی، افسردگی و زنده شدن واضح خاطرات گذشته (Flashback) که گاهی حتی پس از قطع مصرف دارو ادامه پیدا می کند،
بار دیگر دانشمندان با مشکل تفسیر این عوارض در رابطه با مطالعات دال بر اثرات سمی این دارو بر سلول‌های عصبی روبه رو بوده اند، به عبارت دیگر مشکل تصمیم گرفتن در مورد اینکه آیا تغییرات مشاهده شده علت مصرف این دارو یا نتیجه مصرف این دارو یا صرفاً پدیده همزمان بدون رابطه سببی است.
به هر حال از آنجایی که می‌دانیم کارکرد های روانی دچار اختلال به مکانیسم سروتونینی وابسته اند و دست کم در بعضی اختلالات روانی که در بالا ذکر شده درجه اختلال با مقدار نابودی سلول های سروتونینی متناسب است و با توجه به اینکه در حال حاضر مشکل است که توضیح منطقی ارائه کرد این طیف وسیع اختلالات به طور مشابهی باعث تمایل یافتن به مصرف MDMA می شوند، بیشترین احتمال منطقی این است که این اختلالات در واقع عواقب باقیمانده مصرف اکستازی باشند.
مصرف اکستازی علاوه بر عوارض روانی دراز مدت، عوارض جسمانی دراز مدتی هم به وجود می‌آورد.
دندان قروچه، قفل شدن فک و گرفتگی عضلانی هم در مصرف حاد این دارو و هم دراز مدت پس از قطع مصرف دارو ممکن است رخ دهند. دندان قروچه و قفل شدن فک ممکن است باعث سایش و فرسودگی دندان های عقبی شود و دردها و اسپاسم عضلانی به خصوص در گردن و کمر ممکن است باقی بماند. از دیگر عوارض دراز مدت جسمی می‌توان از تغییرات ناحیه‌ای گردش خون در مغز و اختلال تنظیم فشار خون نام برد.
مصرف بیش از حد دارو می تواند باعث سمیت حاد در کبد، دستگاه قلب و عروق و مغز شود.
در حال حاضر شواهدی در دست نیست که MDMA باعث مشکل عمده ای از لحاظ وابستگی جسمانی شود و ظاهراً به این علت است که با مصرف مکرر MDMA به علت کاهش اثر مطلوب و لذتبخش و افزایش عوارض و اثر نامطلوب و ناراحت کننده فرد میزان مصرف خود را محدود می کند. اما با توجه به ادعا های مشابه در مورد کوکائین و کانابیس (حشیش) که تجربه دراز مدت خلاف آن را به اثبات رساند در نتیجه گیری قطعی در مورد اکستازی باید احتیاط به خرج داد.
در حال حاضر پس از ۲۰ سال عدم استفاده درمانی از اکستازی، بار دیگر توجه به امکان استفاده از آن به عنوان داروی کمک کننده در روان درمانی ها جلب شده است و مطالعاتی در دست طرح ریزی است که سودمندی احتمالی MDMA را در روان‌درمانی‌ها به خصوص روان‌درمانی مبتلایان به اختلال اضطرابی پس از حادثه (PTSD) بررسی کند.
PTSD یک اختلال اضطرابی است که در افراد مستعد پس از مواجهه با استرس های شدید مانند فجایع طبیعی، جنگ و انفجارات و مانند آن رخ می دهد.
فرضیه این است که مصرف MDMA در مقادیر کم با کاهش اضطراب بیماران، آنها را قادر کند که به بیان تجربیات دردناکی که با آن مواجه بوده اند، بپردازند و روان درمانگر بتواند در جلسات درمانی با آنها ارتباط برقرار کند.
در مجموع می توان از همه جنبه ها با این ادعای فروشندگان اکستازی در مورد اینکه اکستازی داروی بی خطر و غیر معتاد کننده است و تجربه لذت و توانایی تعامل با دیگران در مصرف کنندگان را افزایش می دهد، مخالفت کرد.
حتی مصرف گاه گاهی اکستازی به مقدار کم می تواند خطرآفرین باشد و مصرف دراز مدت به مقدار زیاد آن علاوه بر احتمال اعتیاد، ممکن است با نقایص روانی و اختلالات جسمی متعدد همراه شود. از همه این ها گذشته مصرف مکرر اکستازی باعث می شود که به تدریج خاصیت لذت‌بخشی و تسهیل‌کننده ارتباط ناشی از آن از بین برود.
