سلول‌های بنیادی جنینی، سلول‌هایی با توان تقسیم نامحدودند که قادرند همه انواع سلول‌های بدن فرد را بسازند. به‌طور معمول این سلول‌ها از مرحله جنینی و قبل لانه‌گزینی جنینی در رحم تولید می‌شوند.
امکان تولید سلول‌های بنیادی جنینی در آزمایشگاه، آنها را به‌عنوان یک گزینه مناسب در ترمیم بافت‌های آسیب دیده انسانی مطرح کرده است.
در کشور ما نیز محققان پژوهشکده رویان همگام با کشورهای پیشرفته، در سال ۱۳۸۲ به این فناوری دست یافتند و امروزه سلول‌های بنیادی جنینی انسانی متعددی با ژنتیک طبیعی در پژوهشکده تولید می‌شود که ابزار اولیه بسیاری از تحقیقات به‌خصوص در زمینه تمایز سلول‌های بنیادی هستند.
تمایز سلول‌های بنیادی جنینی، به سلول‌های عصبی، کبدی، مولد انسولین، استخوانی، خونی و سایر سلول‌ها نوید بخش آینده‌ای درخشان در استفاده از این سلول‌هاست مشروط بر آنکه مشکل «دفع پیوند» رفع شود.
این مشکل متعاقب استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی یا مشتقات آنها به‌دلیل غیرخودی بودن سلول‌ها پیش می‌آید و مانعی بزرگ در مسیر کاربردی کردن آنها در مطالعات انسانی است.
بنیادی از نوع پرتوان القایی
آرزوی ایجاد سلول‌های بنیادی جنینی با منشا خودی، اولین بار با کشف ۴ ژن دخیل در القای پرتوانی در سال ۱۳۸۵، توسط یک گروه ژاپنی از دانشگاه کیوتو تا حدود زیادی به عمل نزدیک شد تا اینکه بالاخره در تابستان ۱۳۸۶، محققان ژاپنی و ۲ گروه از محققان آمریکایی دانشگاه هاروارد و انستیتو فناوری ماساچوست موفق شدند سلول‌های پوستی موش و به‌دنبال آن سلول‌های پوستی انسان را با وارد کردن ۴ ژن فوق، به سلول‌های بنیادی جنینی تبدیل کنند و سپس انواع سلول‌های پرتوان القا شده را به‌دست آورند.
این فرایند تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی نامیده می‌شود که نوعی بازبرنامه‌ریزی سلول است. در این عمل تخریب جنینی که از موضوعات بحث‌انگیز در تولید سلول‌های بنیادی جنینی است، صورت نمی‌گیرد.
به این ترتیب سلول‌های پوست با کمک انتقال ژن‌های مورد نظر باز برنامه‌ریزی به سلول‌های بنیادی پرتوان القایی تبدیل می‌شوند که فعالیتی مشابه سلول‌های بنیادی جنینی دارند.
به گفته پژوهشگران رویان تجربه کار با سلول‌های بنیادی جنینی باعث توان مضاعف محققان در تولید سریع‌تر این سلول‌ها شده است و آزمایش این روش روی موش و همچنین سلول‌های پوست انسان موفقیت‌آمیز بوده است.
تولید سلول‌های پرتوان القایی، نه تنها می‌تواند بسیاری از مشکلات مربوط به کاربردی کردن سلول‌های بنیادی جنینی را مرتفع سازد، بلکه در بحث ژن‌درمانی، توسعه داروسازی، ناهنجارشناسی جنین‌ها و مطالعه عملکرد ژن‌ها نیز مؤثر است.
با توجه به اینکه سلول درمانی در پزشکی آینده نقش ویژه‌ای خواهد داشت، ارزش کار محققان ایرانی بیشتر روشن می‌شود. محققانی که کارشان با تولید سلول‌های بنیادی جنینی و متعاقب آن شبیه‌سازی رویانا آغاز شد و اکنون تنها در مدت ۹ماه بعد از ارائه مقالات تولید سلول‌های پرتوان القایی در مجلات معتبر دنیا، توانسته‌اند بعد از کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن، آلمان و چین، سلول‌های بنیادی پرتوان القایی را تولید کنند.
