دزدان دریایی از افسانه تا واقعیت

در هفته‌های اخیر فعالیت این دزدان دریایی در خلیج عدن به کانون توجه رسانه‌های دنیا تبدیل شده و حتی اتحادیه اروپا اعلام کرده که ناوگان جنگی خود را برای مقابله با این دزدان راهی این منطقه می‌کند. اکنون بسیاری از کشتی‌های حامل بار و مواد غذایی که بیشتر برای کشور سومالی محموله می‌برند، بدون اسکورت و همراهی کشتی‌های نیروی دریایی کشورهای غربی قادر به عبور از این آب‌ها نیستند.

سازمان ملل و اتحادیه اروپا برایی بررسی و یافتن راه حلی برای این بحران تشکیل جلسه داده و گروه‌های کاری تشکیل داده‌اند اما فعلا دزدان دریایی، حکمرانان اصلی این قسمت‌ از آب‌های کره زمین هستند.

اگر از دریای سرخ  خط فرضی را به اقیانوس هند متصل کنیم آبهای آبی رنگی روی نقشه جهان نمایان می‌شود که این روزها محل جولان دزدان دریایی است. این آبها خلیج عدن نام دارد که یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های تجاری جهان به حساب می‌آید. فعالیت‌های دزدان دریایی در این خلیج آنقدر شدت یافته است که بازرگانانی که این روزها مجبورند برای فروش کالاهایشان از این گذرگاه عبور کنند ترسشان بیشتر از ترس از دزدان دریایی است که در فیلم‌های هالیوودی تصویر می‌شود.

 البته با یک تفاوت؛ هدف دزدان دریایی خلیج عدن تنها جواهرات مسافران کشته شده کشتی‌ها نیست بلکه هدف آنها کشتی‌ها و خدمه آنها است؛ خدمه‌ای که می‌توانند برای دریافت فدیه مدتها در اسارت دزدان دریایی باقی بمانند. فدیه‌هایی که گاه مبلغ آنها به یک میلیون دلار هم می‌رسد.

البته این روزها دزدان دریایی در دریای چین هم به فعالیت مشغولند اما خلیج عدن که در مجاورت مرزهای سومالی قرار دارد در واقع بهشت دزدان دریایی است. تا آنجا که تنها در سال‌جاری میلادی تعداد 50 حمله از سوی این دزدان به کشتی‌های در حال عبور از خلیج عدن صورت گرفته است. براساس گزارش‌های خدمه کشتی‌هایی که توانسته‌اند از دست این دزدان بگریزند، این دزدان بسیار سریع عمل کرده و از تجهیزاتی نظیر قایق‌های بادی برخوردارند و به سوی قربانیان خود موشک‌های سبک شلیک می‌کنند.

آنچه این روزها جامعه جهانی را به نگرانی واداشته این است که این دزدان در حال حاضر تعداد 218 ملوان و 12 کشتی را در اسارت خود دارند. با توجه به انتشار این گزارش‌ها سازمان ملل در نهایت وارد عمل شده و طی تصویب قطعنامه‌ای اجازه حضور نیروی دریایی کشورها را به آب‌های سرزمینی سومالی صادر کرد تا با استفاده از هر وسیله ممکن خلیج عدن از حضور دزدان دریایی پاکسازی شود. حتی اتحادیه اروپا نیز وارد عمل شده و نسبت به اعزام کشتی‌های جنگی خود به آب‌های سومالی اعلام آمادگی کرده است.

سالیان سال بود که واکنش کشورهایی نظیر آمریکا و دیگر کشورهای مدرن جهان نسبت به اخبار مربوط به حملات دزدان دریایی به کشتی‌ها در آبهای پرت و دورافتاده دنیا چیزی جز عکس‌العمل ناباورانه و یا لبخندی از سر تعجب نبود. اما از نظر بازرگانانی که کالاها و اجناسی که اقتصاد جهانی را رونق می‌بخشند و به گوشه گوشه جهان می‌فرستند، دزدان دریایی دنیای مدرن یک تهدید جدی محسوب می‌شوند. در حقیقت امروز دزدان دریایی به یک تهدید بسیار پرهزینه برای بازرگانی جهانی تبدیل شده‌اند. اگرچه این دزدان از تجهیزات و ابزار مدرنی در حملات خود استفاده می‌کنند اما خود آنها از تفکر و روش مدرنی برخوردار نیستند.

دزدانی که این روزها کشتی‌ها را مورد حمله قرار می‌دهند لزوما عاقلانه یا پیشرفته عمل نمی‌کنند. اما ارتش آنها متشکل از تبهکاران مسلحی است که به آهستگی و مخفیانه به کشتی‌ها نزدیک شده و در یک فرصت مناسب به آنها حمله کرده و آنها را به آب‌های دورافتاده و پرت می‌برند و در عوض آزادی آنها تقاضای باج می‌کنند. آنها به محموله‌های کشتی‌ها چندان اهمیتی نمی‌دهند چرا که از ابزار و امکانات لازم برای فروش و به پول نزدیک کردن محموله کشتی‌ها برخوردار نیستند.

آنها تنها یک چیز در ذهن دارند و آن پول نقد است که می‌توانند آن را از راه باج خواهی به دست آورند. دزدان دریایی که این روزها آبراه‌های مهم جهان را ناامن کرده‌اند اغلب به کشورهای فقیر جهان تعلق دارند که این روزها سومالی یکی از مهم‌ترین این کشورهاست. سومالی به‌عنوان یک کشور بحران زده  که از سال 1991 دولت چندان قدرتمندی در آن تشکیل نشده بهشتی است که این دزدان به راحتی می‌توانند در آن غوطه خورده و پنهان شوند. بنابراین می‌توان به راحتی منشأ و دلایل به وجود آمدن دزدان دریایی را دریافت.
 نواحی فقیر، مصیبت زده و بدون بهره از دولت منشا شکل گیری این دزدان هستند.

سومالی به‌عنوان یک دولت ورشکسته که یکی از ویژگی‌هایش برخوردار نبودن از توان نظامی ارتش در برقراری نظم و امنیت است، امروز بهشت دزدان دریایی است. اما در این میان نباید از یک مسئله نیز غفلت کرد و آن اینکه تروریسم نیز می‌تواند یکی دیگر از منشأهای شکل گیری و قوت یافتن دزدان دریایی باشد. البته این روزها دزدان دریایی که هدفشان ترور و اشاعه تروریسم است کم پیدا می‌شوند اما اگر روند بی‌توجهی به فعالیت این دزدان همچنان ادامه داشته باشد در آینده می‌توان شاهد این مهم بود که از همین دزدان به‌عنوان ابزاری تروریستی برای اعمال فشار بر کشورهای دیگر استفاده شود.

به‌نظر می‌رسد که برای مقابله با این تهدیدهای آشکار راه‌های چندانی پیش روی کشورهای درگیر نیست. با این دزدان نمی‌توان مصالحه یا معامله کرد. شاید بتوان گفت که امتناع از پرداخت باج و حمله همه جانبه نظامی به آنها تنها راهکارهای پیش روی جامعه جهانی برای ریشه کنی این بلاست. اما پیشنهاد امتناع از پرداخت باج مسئله‌ای است که نمی‌توان آن را به راحتی برای شرکت‌ها و دولت‌ها تفهیم کرد، چراکه پرداخت نکردن باج به معنی از دست دادن کامل کشتی‌ها و خدمه آنها خواهد بود. بنابراین تنها راه باقی مانده اجرای طرحی دقیق و حساب شده مبتنی بر مداخله نظامی است.

خلیج عدن و دیگر آب‌هایی که این دزدان در آنها به فعالیت مشغولند به آب‌هایی که نیروهای دریایی بین‌المللی در آن حضور دارند بسیار نزدیک هستند. این روزها نیروهای بین‌المللی بیشتر وقتشان را صرف تمرین‌های نظامی و حمایت از عملیات‌ها و مانورهای دریایی یکدیگر می‌کنند. شاید اگر یک بار جامعه بین‌المللی به‌صورت متحد در عملیاتی گسترده مواضع دزدان دریایی را مورد حمله قرار دهد دیگر شاهد لرزه ترس بر اندام بازرگانانی که کشتی‌هایشان را از خلیج عدن عبور می‌دهند نباشیم و ماجرای جولان دزدان دریایی در آب‌های پرت و دورافتاده حقیقتا به افسانه‌ها بپیوندد.