پدرش کارخانه‌ای در سن‌پترزبورگ تأسیس کرد که مواد انفجاری و برخی صنایع نظامی می‌ساخت. مواد انفجاری برای کار در استخراج معدن به فروش می‌رفت و تأسیسات نظامی، طبق سفارش‌های دریافتی، تولید می‌شد.
آلفرد در روسیه، پاریس و آمریکا درس خواند و به‌عنوان یک شیمی‌دان موفق، فارغ‌التحصیل شد. وقتی کارخانه پدرش با نزول درآمد و تولید مواجه بود، به سوئد بازگشت و آزمایشگاهی کوچک راه‌انداخت تا روی مواد منفجره تحقیق کند.
در 1863 توانست با اضافه کردن پودر سیاه یا همان باروت به نیتروگلیسیرین مکانیسمی برای کنترل انفجار آن پیدا کند. اما در سال 1864 آزمایشگاه او منفجر شد و برادر کوچکش و چند نفر دیگر از کارمندان آزمایشگاه کشته شدند.
نوبل در سال 1867 کشف کرد که از مخلوط کردن نیتروگلیسیرین با یک ماده دیگر، می‌توان ماده منفجره‌ای ساخت که ضریب اطمینان بالاتری در حمل‌ونقل داشته باشد.
او اختراع خود را دینامیت نامید که از کلمه یونانی دینامیس به معنای قدرت گرفته شده بود. اختراع نوبل هرچند در صنعت ساخت‌و‌ساز و اکتشاف و استخراج، کاربرد زیادی داشت، اما در جنگ نیز قابل استفاده بود.
نوبل، در این زمان، دیگر تنها یک مخترع نبود، بلکه یک کارخانه‌دار، رئیس شرکت، متخصص در امور صنعتی و اقتصاددان نیز بود. آینده‌ای درخشان انتظارش را می‌کشید و ثروت هنگفتی نیز به دست آورده بود اماترجیح می‌داد وقتش را صرف اختراع مواد منفجره جدید کند.
اماهرچه سن نوبل بالاتر می‌رفت، ثروت و عذاب وجدانش باهم زیاد می‌شد چون فکر می‌کرد اختراعاتش به گسترش جنگ و خشونت در دنیا کمک کرده‌است. برای‌همین نوبل در آخرین وصیت‌اش تمام ثروت خود را صرف پاک‌کردن این لقب کرد.
بنیاد نوبل که 5 سال پس از مرگ او تأسیس شد هر ساله جایزه‌ای را در 5 رشته به افرادی که تحقیقات برجسته یا اختراعی مهم یا فعالیت مؤثر اجتماعی انجام داده‌باشند، اهدا می‌کند.
این جایزه شامل یک مدال طلا، دیپلم افتخار و چیزی در حدود یک میلیون دلار پول است و اگر برندگان، بیش از یک نفر باشند، جایزه نقدی بین آنها تقسیم می‌شود.
هرکس تنها یک بار می‌تواند به تنهایی برنده نوبل شود و ضمنا هر سال در هررشته، جایزه حداکثر به 3 نفر می‌رسد
