- اجابت مزاج به میزان کمتر از سه بار در هفته.
- وجود مدفوع سفت و گلوله گلوله.
- مدفوعی که به سختی دفع می‌شود.
- داشتن اجابت مزاج دردناک.
- احساس عدم تخلیه کامل پس از اجابت مزاج.
برای این که بدانید چرا یبوست رخ می‌دهد، ابتدا باید کارکرد طبیعی روده را بشناسید.
کارکرد طبیعی روده
غذاها و مایعات سفر دور و دراز خود را در دستگاه گوارش شما با عبور سریع از دهان تا معده آغاز میکنند. عضلات معده شل می‌شوند تا گنجایش غذای بلعیده شده را داشته باشند، اما مایعات در طی 20 دقیقه وارد روده کوچک شده و مواد جامد چند دقیقه دیرتر به آنجا می‌رسند. اگر چه این فرایند از معده و دهان آغاز می‌شود، اما بیشتر فرایند گوارش در روده کوچک اتفاق می‌‌افتد.
با ورود مواد غذایی و مایعات به جریان خون، محتویات روده فشرده‌تر و سفت‌ترمی‌شوند.
دیواره روده دارای عضلاتی است که به طور ریتمیک منقبض شده و مواد غذایی را به جلو می‌رانند. شبکه عظیمی از اعصاب، این انقباضات را با یکدیگر هماهنگ کرده وهورمون‌های مختلف این فرایند را تنظیم میکنند.
در افراد سالم در حدود شش ساعت طول می‌کشد تا غذا از روده کوچک عبور کند. سپس مواد غذایی وارد روده بزرگ یا کولون (یا قولون) می‌شوند. آب اضافی غذا در روده بزرگ جذب شده و میلیون‌ها باکتری که در آنجا زندگی میکنند، بو و رنگ خاص مدفوع را به آن می‌دهند.
انقباضات غیرارادی عضلات دیواره روده بزرگ محتویات غذایی را از میان آن به جلو می‌رانند. زمان مورد نیاز برای عبور مواد از کولون متفاوت بوده و در افراد سالم به طور متوسط به 18 تا 20 ساعت می‌رسد.
بعد نوبت به راست‌روده در انتهای کولون می‌رسد. روده بزرگ قادر است مقدار زیادی مدفوع را ذخیره کند. زمانی که راست‌روده از مدفوع پر می‌شود، علائمی مبنی بر نیاز به تخلیه مخابره می‌کند. در این حالت دو حلقه عضلانی که مجرای مقعد را بسته و از نشت مواد به خارج جلوگیری میکنند، شروع به شل شدن میکنند. در عین حال عضلات روده بزرگ منقبض می‌شوند تا مدفوع را به خارج برانند و انقباض ارادی عضلات شکمی این امر را تسهیل می‌کند.
اختلال در این فرایند پیچیده می تواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
علل یبوست مزمن
بیشتر علل یبوست مزمن به شیوه زندگی مربوط می‌شوند، یه ویژه میزان ناکافی فیبر در غذا و ورزش نکردن.
البته در مواردی یک بیماری زمینه‌ای کارکرد روده را کند می‌کند. اگر چه یبوست می‌تواند به دلیل یک بیماری جدی ایجاد شده باشد، اما به خودی خود خطری برای سلامتی به شمار نمی‌آید.
یبوست مزمن از جمله به این علل ممکن است رخ دهد:
- عوامل مربوط به شیوه زندگی نظیر کمبود فیبر در غذا، مصرف کالری زیاد، بی‌تحرکی و کم آبی.
- داروها از جمله آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم، داروهای "مهار کننده های کانال کلسیم" مانند آدالات که از جمله برای درمان فشارخون بالا به کار می‌روند، آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای ضدحساسیت، داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای مانند ایمی‌پرامین، داروهای مخدر مانند کدئین، داروهای ضد التهاب غیراستروییدی مانند آسپیرین، ایبوپروفن و غیره، داروهای ضدکولینرژیک و ضد پارکینسون.
- مکمل‌های غذایی از جمله مکمل‌های آهن و کلسیم.
- بیماری های غد درون‌ریز شامل دیابت و کم کاری تیروئید.
- - اختلالات متابولیسم،نظیر میزان کم پتاسیم و میزان بالای کلسیم خون.
- بیماری های عصب‌شناختی مانند ام‌اس یا اسکلروز متعدد، پارکینسون و بیماریهای نخاع.
- اختلالات روانشناختی شامل افسردگی و اضطراب.
- بیماریهای روده شامل تومورها، سندرم روده تحریک پذیر، بیماریهای التهابی روده، تنگ شدن مجرای دفع ( بر اثر ایجاد جوشگاه زخم) و بیماریهای راست‌روده.
بررسی که پزشک انجام می‌دهد
پزشک شما وضعیت سلامت عمومی‌تان، داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید و سابقه خانوادگی‌تان از لحاظ بیماری گوارشی بررسی می‌کند.
معاینه جسمی می‌تواند سرنخ هایی را به دست دهد: معاینه شکم و راست روده اهمیت بسیار زیادی دارد، اما در بیشتر موارد بررسی دقیق عادات غذایی، فعالیت و ورزش و نحوه اجابت مزاج بیشترین اطلاعات را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
اگر چه تست آزمایشگاهی خاصی برای یبوست مزمن وجود ندارد، اما پزشک ممکن است وجود خون را در مدفوع در صورت وجود کم‌خونی بررسی کند. همچنین ممکن است بررسی هایی برای دیابت، اختلالات تیروئیدی و اندازه‌گیری میزان کلسیم و پتاسیم خون انجام دهد.
در صورت وجود برخی علائم، نیاز به بررسی‌های بیشتری خواهد بود. مردانی که دچار یبوست مزمن بوده و علائم هشدار دهنده‌ای دارند، ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتری نظیر کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی یا عکسبرداری با به کار بردن ماده حاجب باریم داشته باشند.
حتی در غیاب علائم هشدار دهنده نیز هر فرد بالای 50 سال باید به طور مرتب برای پولیپ و سرطان کولون مورد غربالگری (بیماریابی) قرار گیرد تا قبل از بروز علائمی نظیر یبوست، این بیماری‌ها در او کشف شوند.
علائم هشدار دهنده همراه با یبوست شامل این موارد هستند:
- یبوست جدید یا تغییر ناگهانی در کارکرد روده.
- استفراغ.
- نفخ و درد شکم.
- خونریزی از روده.
- کاهش وزن.
- تب.
- کم‌خونی.
- درد مقعد.
- سابقه خانوادگی مثبت از لحاظ سرطان روده یا بیماری التهابی روده.
عوارض یبوست
یبوست مزمن به خودی خود سبب بیماری جدی نمی شود.اما زور زدن می‌تواند عوارضی را در روده سبب شود که با درد همراه هستند.
هموروئید یا بواسیر شایع‌ترین این عوارض است. بواسیرها سیاهرگ‌های متورمی هستند که می توانند خونریزی از مقعد را سبب شوند. در صورت لخته‌شدن خون در آنها درد شدیدی عارض می‌شود. زور زدن همراه با مدفوع سفت می‌تواند پارگی بافت مقعد و ایجاد فیسور یا شقاق را سبب شود.
شقاق‌ها به حدی دردناکند که بیماران برای از فرار از درد از اجابت مزاج امتناع میکنند. در مردان و زنان پیرتر، مدفوع سفت و خشک می‌تواند در راست‌روده متراکم شده و از اجابت مزاج طبیعی جلوگیری کند. زور زدن همچنین می‌تواند سبب خروج بافت راست‌روده از مقعد شود. این عارضه که به آن "افتادگی راست‌روده" (پرولاپس رکتوم) می‌گویند ممکن است نیاز به درمان جراحی داشته باشد.
غذاهای کم فیبر که عموما یبوست مزمن ایجاد میکنند، با "دیورتیکولوز" و" دیورتیکولیت" همراه هستند. اینها بیماری های شایع کولون هستند که می‌توانند خونریزی یا التهاب همراه با تب را سبب شوند. حتی در غیاب این عوارض هم ناراحتی حاصل از یبوست مزمن دلیل خوبی برای مراجعه به پزشک است.
پیشگیری و درمان یبوست
موفقیت درمان به معنای افزایش تعداد دفعات اجابت مزاج نیست، بلکه به معنی راحتی عمل دفع است. برای رسیدن به این هدف هر فرد مبتلا به یبوست باید عادات زندگی خود را تغییر دهد. در صورت نیاز به کمک بیشتر، پزشک می‌تواند برای شما داروهای ملین تجویز کند.
شیوه زندگی: تغییرات ساده در عادات روزمره می تواند بسیاری از موارد یبوست را درمان کرده یا از بروز آنها پیشگیری کند. در مورد سبک زندگی چهار نکته اهمیت زیادی دارد:
1- فیبر در رژیم غذایی: یبوست مزمن در جوامع به اصطلاح "بدوی" که از غذاهای سنتی غیر تصفیه شده استفاده میکنند، نادر است، اما در جوامع صنعتی شیوع زیادی دارد. عامل اصلی در این میان فیبر است. فیبر غذایی ترکیبی از نوع کربوهیدرات‌های با مولکول پیچیده است که در غلات سبوس‌دار، برگ ها و ساقه گیاهان، مغزها، دانه‌ها، میوه‌ها و سبزیجات است، اما در هیچ غذای حیوانی یافت نمی‌شود.
از آنجایی که فیبر غذایی به وسیله دستگاه گوارش انسان هضم نمی‌شود، کالری زیادی ندارد، اما هنوز برای سلامتی بسیار ارزشمند است.
فیبر با حجیم و نرم کردن مدفوع حرکت آن را آسان می‌کند. بدین ترتیب فیبر از یبوست و سایر بیماری های روده ای جلوگیری می‌کند. فیبر همچنین با ایجاد احساس سیری و کاهش قند و کلسترول خون در ارتقای سلامت عمومی موثر است.
کارشناسان مصرف 38 گرم فیبر را در روز برای مردان زیر 50 سال و 30 گرم را برای مردان مسن تر توصیه می‌کند. برای زنان مقدار پیشنهادی 30 گرم در روز قبل از 50 سالگی و 21 گرم پس از آن است.
مصرف فیبر برای سلامت عمومی و کارکرد روده ضروری است، اما ممکن است عادت به انجام این کار دشوار باشد. بسیاری از مردم با شروع مصرف غذاهای پرفیبر از نفخ شکایت کنند، اما با ادامه مصرف این مشکل ظرف یک ماه برطرف می‌شود.
پس مصرف غذای دارای فیبر زیاد بهترین کار است. مصرف روزانه خود را با افزایش تدریجی 5 گرم در هفته ادامه دهید تا به میزان مورد نظر برسید. همچنینن مایعات زیاد مصرف کنید. بیشتر مردم با غلات پرفیبر شروع میکنند اما اگر نمی‌خواهید آن را با صبحانه مصرف کنید، در هر ساعت دیگر از روز می‌توانید این کار را انجام دهید.
2- ورزش: ورزش انتقال مواد دفعی را از روده تسهیل می‌کند. به همین دلیل است که کسانی که عادت به ورزش کردن دارند، کمتر به سرطان مبتلا می‌شوند. همچون غذای پرفیبر ورزش نیز دارای فواید زیادی به جز جلوگیری از یبوست است. ورزش خطر بیماری قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا، چاقی، دیابت، اختلال نعوظ و بسیاری مشکلات دیگر را کاهش می‌دهد. برای سلامتی قلب‌تان و همچنین کارکرد روده‌های‌تان هر روز به طور مرتب ورزش کنید. نیم ساعت پیاده روی در روز برای شروع عالی است.
3- مایعات: دکترها دیگر عقیده ندارند که هر کس روزانه به هشت لیوان آب احتیاج دارد. اما هرکس با یبوست مزمن باید روزانه 6 تا هشت لیوان آب بنوشد.
4- یک عادت خوب: همیشه به محض احساس دفع به توالت بروید.
نگهداشتن مدفوع پیامی غلط برای روده های‌تان به همراه دارد. به علاوه هر روز وقتی را به گذرانیدن در توالت اختصاص دهید. از آنجایی که این کار کولون را تحریک می کند؛ چند دقیقه بعد از صرف غذا بهترین زمان است.
با توجه به اینکه که چای و قهوه، کولون را تحریک می‌کند، بهترین زمان دفع برای خیلی از مردم پس از صرف صبحانه است. به ویژه اگر آنقدر با هوش بوده باشند که با صبحانه شان غلات سبوس دار مصرف کنند.
درمان دارویی یبوست
داروها می‌توانند در درمان یبوست مزمن موثر باشند. با این وجود شما باید تنها زمانی از دارو استفاده کنید که با وجود پرداختن به ورزش و مصرف غذای پرفیبر هنوز یبوست داشته باشید.
اولین اقدام می‌تواند استفاده از رژیم غذایی پرفیبر و داروهای حجیم‌کننده مدفوع نظیر پسیلیوم یا متیل‌سلولز باشد که در صورت نیاز مکمل فیبر غذایی شما هستند. اما در صورتی که این روش موثر واقع نشود، می‌توانید از دارو استفاده کنید.
Harvard Men’s Health Watch
