براساس برخی از آمارها، 90 درصد مردان و95 درصد از زنان در طول حیات خود سردرد را تجربه کرده‌اند.یک سردرد شدید می‌تواند تمامی ابعاد زندگی یک فرد را تحت‌الشعاع خود قرار داده و باعث غیبت در محل کار یا تحصیل شود. علت ایجاد سردرد، تحریک گیرنده‌های حساس به درد در اطراف سر، گردن و درون جمجمه است.
این گیرنده‌ها ممکن است در بیماری‌های مختلفی مثل میگرن، مننژیت، افزایش فشار درون جمجمه و خونریزی مغزی تحریک شوند. شدیدترین سردردها در مننژیت‌های چرکی (سرسام) و تحریکات پرده مغز دیده می‌شود که علت آن گرفتاری تعداد بیشتری از گیرنده‌های حس درد است.میگرن که در راس سردردهای عروقی قرار دارد سالانه هزینه‌های زیادی را در جهت درمان پیشگیری‌کننده به بیماران تحمیل می‌کند. تخمین زده شده که بیش از 70 درصد از موارد مبتلا به میگرن خانم‌ها هستند.
دکتر ابوالفضل نجاران، متخصص مغز واعصاب و استادیار دانشگاه، با بیان اینکه سردرد یکی از شایع‌ترین شکایتی است که بیماران مراجعه‌کننده به پزشکان دارند، در این باره می‌گوید: سردرد یک بیماری نیست بلکه علامتی از یک بیماری است و سردردها به سه صورت تظاهر می‌کنند: نوع اول؛ سر درد حاد است که بدون سابقه قبلی و به‌طور ناگهانی ایجاد شده و اگر در گذشته سابقه سردرد در بیمار وجود داشته باشد این سردرد از نظر شدت و کیفیت و محل درد با سردردهای قبلی تفاوت دارد.
وی شایع‌ترین علت سردرد حاد را خونریزی مغزی، بیماری‌های عروقی مغز، التهاب بافت مغزی (انسفالیت) بیماری چشمی مثل آب سیاه (گلوکوم)، تشنج، کشیدن مایع مغزی نخاعی، فشار خون بسیار بالا، تب، مسمومیت با CO و مصرف بعضی از داروها عنوان می‌کند.
دومین دسته سردردهای نسبتا حاد هستند که معمولا سیر نسبتا تدریجی دارند و در مدت چند هفته یا چند ماه بروز می‌کنند. این نوع سردرد اگر در افراد مسن دیده شود و سیر طولانی داشته باشد باید جدی گرفته و بررسی کامل از آن صورت گیرد. دکتر نجاران شایع‌ترین عللی که می‌تواند باعث این نوع سردرد شود را التهاب شریان گیجگاهی، تومور مغز، آبسه مغزی، خونریزی لب، افزایش فشار داخل جمجمه (پود و تومور) گرفتاری عصب سه قلو و عصب نهم، فشار خون، دردهای غیرمعمول صورت، بیماری‌های مزمن ریه و کم کاری تیروئید برشمرد. نوع سوم سردرد، سردردهای مزمن است که سالیان سال وجود داشته و گاهی نیز حملات سردرد آن باعث ناراحتی و ناتوانی بیمار شده ولی سیر
خوش خیم دارد.
سردردهای عصبی، میگرن، سردردهای خوشه‌ای، بیماری‌های ستون فقرات گردنی، سینوزیت و بیماری‌های دندان از جمله شایع‌ترین علل سردردهای مزمن است. این متخصص مغز و اعصاب درخصوص درمان سردرد می‌گوید: درمان سردرد بستگی به‌علت آن دارد به‌عنوان مثال سردرد ناشی از مننژیت با تجویز داروهای آنتی بیوتیک مناسب و انجام عمل جراحی در اثر سردردهای ناشی از تومور از روش‌های درمانی سردردهاست. وی درخصوص سردردهای عصبی و میگرن ابراز کرد: یک سری عوامل زمینه ساز وجود دارد که برای پیشگیری از این نوع سردردها باید عواملی مانند استرس، خستگی، گرسنگی و نور زیاد را به حداقل رساند.
میگرن، سردرد دوره‌ای
میگرن یکی از شایع‌ترین علل مراجعه افراد به پزشکان است و بعد از سردرد تنشی شایع‌ترین نوع سردرد در همه جوامع بشری به شمار می‌رود. به‌طوری که12 تا15 درصد مردم جهان از آن رنج می‌برند. میگرن سردردی است دوره‌ای با زمینه ارثی و خانوادگی که در کودکی، نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود ولی اوج پیدایش نشانه‌های آن، در سنین20 تا35 سالگی است.
آمار نشان می‌دهد که میانگین سن شروع میگرن در زنان ایرانی24 سالگی و در مردان، 22 سالگی است. میگرن در خانم‌ها شیوع بیشتری دارد و نسبت ابتلای زنان به مردان 3به یک است. ولی در پسربچه‌ها بیشتر از دختربچه‌ها دیده می‌شود. آمار نشان می‌دهد، در ایران4/84 درصد افراد مبتلا به میگرن را خانم‌ها و6/15 درصد از آنها را آقایان تشکیل می‌دهند. در میگرن میزان درد از خفیف تا شدید متغیر بوده و ممکن است با یک یا چند نشانه از قبیل گریز از روشنایی، گریز از صدا، گزگز اندام‌ها، احساس ضربان در سر، تهوع و استفراغ، اختلال خواب و افسردگی همراه باشد. سردرد با فعالیت تشدید می‌شود و با افزایش سن، دفعات و شدت آن کاهش می‌یابد.به‌طور معمول میگرن تا30 الی40 سالگی ادامه پیدا می‌کند و اولین علائم میگرن به ندرت بعد از50 سالگی رخ می‌دهد. شروع سردرد می‌تواند از ناحیه گیجگاهی، پیشانی یا پشت سر باشد.
گاهی بیمار نمی‌تواند نقطه خاصی را برای آغاز درد بیان کند ولی در بیشتر موارد در این بیماری درد در یک نیمه سر وجود دارد و تنها در30 درصد موارد سردرد دوطرفه است. گاهی نیز درد در پشت چشم‌ها احساس می‌شود. طول مدت سردرد از4 تا72 ساعت متغیر است. بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند هنگام شروع درد با یک دستمال سر خود را محکم ببندند که این مسئله در بهبودی سردرد آنها مؤثر است. میگرن در هنگام حاملگی، در85-75 درصد موارد خودبه‌خود بهبود می‌یابد و گاهی فقط هنگام پریود ماهانه بروز می‌کند.
انواع میگرن
بی خوابی، استرس‌های روحی، بوهای تند وتحریک کننده، برخی ادکلن‌ها، بعضی غذاها و استحمام طولانی مدت به آغاز سردرد منجر می‌شود. افراد میگرنی شخصیتی وسواسی و تحریک پذیر دارند و در برابر استرس آسیب پذیرتر از دیگران هستند.گاهی در روزهای پیش از آغاز سردرد میگرنی، فرد به یکی از حالات زیر مبتلا می‌شود: کم اشتهایی، پراشتهایی، تمایل به خوردن خوراکی‌های خاص، زود عصبانی شدن خوشحالی بی‌مورد، اختلال در خواب، خمیازه کشیدن پی در پی و آروغ زدن.سردردهای میگرنی به دو نوع مهم تقسیم می‌شوند:
میگرن با «او را» (پیش درآمد)
اینگونه سردرد که میگرن کلاسیک نیز نامیده می‌شود بیشتر جنبه ارثی دارد. ابتدا «اورا» و سپس سردرد بروز می‌کند. «اورا» نشانه‌های عصبی برگشت پذیری هستند که به‌دلیل اسپاسم عروق مغزی پدید می‌آیند و به گونه‌های مختلفی توسط فرد بیان می‌شوند. مثلاً به‌صورت تار شدن دید، پیدایش لکه‌های سیاه یا پدیدار شدن خطوط نورانی زیکزاکی در جلوی چشم‌ها بروز می‌کند. «اورا» در اندام‌ها به‌صورت گزگز یا کرختی و سنگینی یک نیمه بدن بروز می‌کند. گاهی نیز می‌تواند به‌صورت سرگیجه و اختلال تکلم، خود را نشان دهد.
در پی «اورا» که مدت آن 5تا30 دقیقه است سردرد خفیف تا شدیدی بروز می‌کند که به‌طور معمول در یک نیمه سر متمرکز است و در بیشتر موارد با احساس ضربان درون سر همراه است و گاهی شدت آن به اندازه‌ای می‌رسد که بیمار باید همه کارهای خود را کنار گذاشته و به مکان تاریک و ساکتی پناه ببرد. در این بیماری معمولاً پس از خوابیدن، سردرد برطرف می‌شود. در برخی گونه‌های مقاوم بیماری ممکن است بیمار چندین روز از سردرد رنج ببرد و اقدامات دارویی به او کمکی نکند.
میگرن بدون «اورا»
این نوع میگرن شایع‌ترین نوع میگرن است که جنبه ارثی آن کمتر است و بیشتر در بیماران بالای40 سال رخ می‌دهد. نشانه‌های بالینی این نوع میگرن، با میگرن کلاسیک تفاوت چندانی ندارد و اقدامات درمانی آن نیز مانند میگرن با پیش درآمد است.بعد از متوقف شدن سردرد میگرنی، فرد احساس خستگی و درد عضلانی می‌کند و به استراحت احتیاج دارد.
پیشگیری و درمان میگرن
پیشگیری از میگرن با داروها و توصیه‌های غیردارویی امکان‌پذیر است.عوامل مختلفی سبب پیدایش سردرد میگرنی می‌شود و فرد میگرنی باید از آنها بپرهیزد مانند: مصرف قرص‌های ضدبارداری، عطر و ادکلن‌های تند، اختلال خواب (بی خوابی، پرخوابی و یا از خواب پریدن)، استرس، غذای چرب، مشروبات الکلی، پنیر مانده، سُس، شکلات، گوجه‌فرنگی، پیاز و پیازچه، ضربه‌های شدید و ناگهانی به سر، رفتن به مکان‌های شلوغ، استحمام طولانی، هوای گرم، رفتن به محیط‌های بسیار روشن (روزهای برفی) و مصرف برخی داروها. تجویز داروها به‌منظور پیشگیری از بیماری میگرن، تا حد زیادی به سلیقه و تجربه پزشک و فرکانس حملات میگرن بستگی دارد. به‌عنوان مثال اگر فردی در سال فقط دوبار دچار سردرد میگرنی شود لازم نیست که به‌مدت طولانی از داروهای پیشگیری‌کننده استفاده کند. تعداد داروهای پیشگیری‌کننده از میگرن بسیار زیاد است ولی به‌طور کلی برای بیمارانی که هر 2 تا 3ماه یک بار دچار میگرن می‌شوند، می‌توان درمان دارویی را آغاز کرد.
هر گونه مسکنی ممکن است در آغاز سردرد تجویز شود ولی در هر بیمار یک نوع مسکن مؤثر واقع می‌شود. برای رفع حالت تهوع نیز درمان خوراکی یا عضلانی ضد‌استفراغ توصیه می‌شود. گاهی گذاشتن پارچه خنک یا کیسه آب سرد روی سر نیز مفید واقع می‌شود. در هر حال، توصیه پزشکان رشته‌های مختلف در مورد میگرن از این قرار است:در نخستین گام باید از داروهای ضد‌التهاب غیراستروئیدی (NSAID) استفاده شود که مطمئن‌ترین آنها آسپرین و ایبوپروفن است که بدون نسخه به فروش می‌رسد.
در تحقیقات انجام شده، شواهدی که از تأثیر استامینوفن بر رفع میگرن دلالت کند، دیده نشده است.تهیه‌کنندگان این توصیه‌ها می‌گویند مردم باید بدانند که همه مسکن‌ها برای رفع میگرن مفید نیستند.اگر آسپرین و ایبوپروفن روی بیماری تأثیر نکرد، پزشکان باید به سراغ داروهای مخصوص میگرن مانند تریپتان‌ها و یا افشانه بینی (دی. اچ.ای) بروند.اگر بیماران دچار حالت تهوع یا استفراغ باشند، باید داروهای غیرخوراکی در این مورد به کار گرفته شود. حالت تهوع و استفراغ را نیز باید به‌طور مستقیم درمان کرد.افرادی که میگرن‌های مکرر دارند، باید برای درمان‌های پیشگیرانه مورد ارزیابی قرار گیرند. معمولاً بیمارانی که 2مورد یا بیشتر سردرد میگرنی دارند، که در ماه سه روز یا بیشتر به طول می‌انجامد؛ کسانی که بیش از 2 بار درهفته دارو مصرف می‌کنند و یا حالت‌های غیرمعمول میگرنی مانند پیش علامت‌های دیداری (اورا) دارند، مناسب‌ترین افراد برای درمان‌های پیشگیرانه هستند.
افراد مبتلا به میگرن باید به‌طور فعال در تهیه برنامه درمانی خود شرکت داشته باشند. این افراد باید سردردهایشان را ثبت کنند و عواملی را که باعث تحریک سردرد آنان می‌شود، شناسایی و از آنها پرهیز کنند.در رهنمودهای مربوط به میگرن، الکل، شکلات، غذاهای محتوی مواد افزودنی (ام. اس.جی، تیرامین یا نیترات‌ها)، کمبود خواب، اضطراب، فشارروحی و عطر به‌عنوان شایع‌ترین محرک‌ها به شمار می‌روند.
رژیم غذایی در مبتلایان به میگرن
بعضی از غذاها ممکن است در پیدایش سردردهای میگرنی دخالت داشته باشند، از آنجا که مصرف برخی غذاها همچون سوسیس، ژامبون، شکلات و بعضی از پنیرها در پیدایش سردرد نقش دارد لذا توصیه می‌شود، بیماران از این نوع غذاها و یا سایر غذاهایی که باعث تشدید درد آنها می‌شود، خودداری کنند. موادغذایی بر الگوی سردردهای میگرنی مؤثر است ولی بیش از آنکه بر تعداد حملات مؤثر باشد، برطول مدت زمان یک حمله تاثیر می‌گذارد و موادی چون پیاز، کاکائو و مرکبات به‌ترتیب بیشترین اثر تشدیدکندگی را دارد. سردرد به‌طور متوسط 50 درصد عامل شکایت اصلی مراجعه‌کنندگان به پزشکان و شایع ترین علت غیبت بچه‌ها از مدرسه و علت اصلی غیبت بزرگسالان هنگام کار است.
