امروز هم اگر دانشجویی به‌دنبال تهیه پایان‌نامه، مقاله، تز و چاپ مقاله در مجلات علمی معتبر باشد راسته خیابان انقلاب، روبه‌روی دانشگاه تهران را توصیه می‌کنند.
در دالان‌ها و زیر‌زمین‌های راسته خیابان انقلاب علم خرید و فروش می‌شود. مثل بازار هر نوع کالایی بخواهی می‌یابی، البته با کمی تفاوت در بهای آنها. کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا، تز، پایان نامه و... همه چیز بستگی به این دارد که چقدر سر کیسه را شل کنی! خرید و فروش علم در واقع یک نوع تقلب است. تقلب یعنی تحریف حقایق یا اطلاعات با اهمیت برای کسب منافع مالی نامشروع یا ناحق.
اینترنت را یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های بشر برای خدمت به پیشرفت علم و گسترش دانش می‌نامند. اما این اختراع جادویی بشر در حال تبدیل شدن به معضلی روبه‌رشد برای دانشگاه‌ها و مراکز علمی است.
اینترنت بسیاری از شیوه‌های زندگی بشر را متحول کرده است. تقلب دانشجویی یکی از پدیده‌هایی است که از این رهگذر دچار تحولی اساسی شده است. اکنون تقلب اینترنتی به بخشی طبیعی از زندگی دانشجویی تبدیل شده است.
تقلب اینترنتی در چند سال اخیر به شیوه‌ای معمول در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی تبدیل شده‌است. هر چقدر هم که دنیای اینترنت و برنامه‌های نرم‌افزاری پیشرفت می‌کند تقلب‌های دانشجویی هم متحول می‌شود. این موضوع به نوعی تجارت هم تبدیل شده‌است چرا که سایت‌های مختلفی برای فروش مقاله‌های آماده، به دانشجویان تاسیس شده‌اند.
بعضی از این سایت‌ها مقاله‌های دانشجویان را خریداری می‌کنند و بعد آن را برای فروش به دیگر دانشجویان عرضه می‌کنند.
شاید بتوان گفت این وضعیت نتیجه سیاست آموزش انبوه دولت است. وقتی چنین سیاستی در دستور کار باشد دیگر نمی‌توان انتظار کیفیت عالی را داشت. در چنین شرایطی دانشگاه‌ها به کارخانه تولید مدرک تبدیل می‌شوند.
خرید و فروش پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و دکترا پدیده‌ای خطرناک است که آموزش عالی و آینده و پیشرفت همه‌جانبه کشور را تهدید می‌کند. همچنین این موضوع موجب نگرانی دانشگاه‌ها شده‌است.
برخی بر این عقیده‌اند که برای جلوگیری از آنچه تحت عنوان سرقت علمی مطرح است باید از دبیرستان‌ها فرهنگ‌‌سازی شود.
بررسی پدیده تقلب از دو دیدگاه
موضوع تقلب از دو منظر استاد و دانشجو قابل بحث و بررسی است؛ از جنبه استاد، باید توانایی‌های خاصی به استادان داده‌شود یا اینکه استادان توانایی‌ها را در حد مطلوب کسب کنند. برای مثال توانایی جست‌وجو در اینترنت قابلیتی است که خود استاد باید آن را فرا بگیرد زیرا استاد موظف است که در فرایند تحقیق جهت گیری رساله را کنترل کند.
همچنین باید برخی مسائل اولیه که نمونه بارز تقلب است به دانشجویان آموزش داده‌شود؛ به دانشجویان بگویند چه مواردی تقلب است و چه برخوردی با آنها می‌شود و عواقب آن چیست.
جالب اینکه هیچ کدام از سیاست‌گذاران عرصه آموزش، روسای دانشگاه‌ها، مدیران، گروه‌ها و استادان، این مشکل را بهطور بایسته جدی نمی‌گیرند. این موضوع عواقب جبران ناپذیری برای کشور به‌دنبال دارد.
بازار پر رونق پایان‌نامه‌ها
نحوه تعیین قیمت پایان نامه‌ها به عوامل مختلفی مانند مقطع تحصیلی، موضوع پایان‌نامه، حجم و همچنین رشته متقاضی پایان‌نامه بستگی دارد. به‌عنوان مثال هر‌چه موضوع پایان‌نامه ناب‌تر بوده و کمتر مورد استفاده قرار گرفته باشد بهای گران‌تری دارد.
در یکی از دالان‌های انقلاب مقالات علمی، تحقیقات و ترجمه متون که معمولا از اینترنت استخراج می‌شوند از 10 تا 200 هزار تومان به فروش می‌رسند. تاجران علم برای انواع پایان‌نامه نیز از 100 تا 200 هزار تومان می‌پردازند و آن را دست‌کم به 800 هزار تومان می‌فروشند. البته این مبلغ تا چند میلیون تومان نیز بالغ می‌شود.
انواع تز نیز از 200 تا 300 هزار تومان به فروش می‌رسد. حداقل بهای پایان‌نامه ارشد 400 هزار تومان، هر فصل پایان‌نامه مقطع دکترا هم... .
به گفته یکی از دست اندرکاران فروش پایان نامه اکنون بیشترین متقاضیان پایان نامه افراد شاغلی هستند که در دانشگاه نیز تحصیل می‌کنند. علاوه بر پایان‌نامه، امور دیگری مانند مقالات علمی، تحقیقات، ترجمه متون و... مشتریان خاص خود را دارند و بهای آنها نیز تفاوت دارد.
جلسه‌های آموزش برای دفاع از پایان نامه نیز هزینه جدا دارد که درصورت تمایل متقاضی اعلام می‌شود. حسن این امر کاهش دغدغه دانشجو برای دفاع از پایان نامه است.
بفرمایید پایان نامه آماده‌است
اگر گذرتان به سالن‌های پذیرایی افتاده باشد با تابلوی بفرمایید غذا آماده‌است روبه‌رو شده‌اید. کمی دقت کنید و به چشم خریدار وارد دالان‌های خیابان انقلاب شوید و به این تابلوها برمی‌خورید: پایان‌نامه کارشناسی از...تومان به بالا، ارشد....، دکترا... و... انتخاب با شماست.
رشته تحصیلی‌تان چیست، چقدر پول دارید؛ بفرمایید این پایان نامه آماده که مرتبط با رشته تحصیلی شماست! فقط باید صفحه اول آن را به دلخواه خودتان تنظیم کنید. با صحافی و جلد گالینگور می‌شود 40 هزار تومان!
هدف ما جلب رضایت مشتری است. دیگر بستگی به وجدان خودتان دارد.
نظارت کجا بود
در حالی که مسئولان ذی‌نفع وجود چنین تقلب‌هایی را در فضای علمی کشور تایید می‌کنند ولی در عین حال از مسئولیت نظارت شانه خالی می‌کنند.
مسئولان وزارت علوم معتقدند پایگاه اطلاعات و مدارک و اسناد علمی برای جلوگیری از تقلب علمی در کشور به‌وجود آمده‌است. این در حالی است که اطلاعات و آمار و اسناد این پایگاه ناقص است.
این توضیح آنهاست:می‌خواهیم اطلاعات این پایگاه را کامل کنیم، به همین دلیل در حال تدوین آیین نامه ثبت و ساماندهی پایان نامه‌های ارشد و دکترا و ابلاغ آن به دانشگاه‌ها هستیم.
از طرفی به نظر می‌رسد دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی نباید برای مقابله با پدیده شوم تقلب منتظر آیین‌نامه باشند. بخشی از اشکالات موجود ریشه در سهل‌انگاری برخی استادان راهنما و داوران دارد. استاد وظیفه دارد در مقام راهنما پایان نامه‌ها را بررسی و کنترل کند.
رئیس دانشگاه تربیت مدرس یکی از دلایلی را که ممکن است اتهام کپیبرداری به سوی برخی مقالات علمی را نشانه رود در ضعف برخی محققان کشور در تسلط به زبان انگلیسی می‌داند.
برخی از کارشناسان معتقدند با ثبت عناوین و خلاصه‌ای از پایان‌نامه‌های دانشجویان رشته‌ها و مقاطع مختلف پزشکی می‌توان از تصویب پایان‌نامه تکراری جلوگیری کرد.
برخورد با پایان نامه‌های تقلبی
مدیرکل امور پژوهشی وزارت علوم در برخورد با این‌گونه پایان نامه‌ها از دانشگاه‌ها می‌خواهد درصورت مشاهده چنین تخلفاتی موضوع در کمیته‌های انضباطی بررسی و درصورت اثبات استاد راهنما و دانشجو تنبیه شوند. وی حتی پیشنهاد می‌کند که فعالیت استادان راهنمایی که در این زمینه سهل انگاری کرده‌اند، متوقف شود.
یکی از دلایل رواج تقلب‌های علمی میان دانشجویان ناآشنایی استادان و کادر علمی دانشگاه‌ها به تکنولوژی روز است.
برخی کارشناسان بر این که عقیده‌اند ممکن است تسلط برخی افراد به زبان انگلیسی ضعیف باشد و از این رو برای اینکه جملاتی که در مقاله شان به کار می‌برند غلط نباشد اقدام به استفاده از جملاتی می‌کنند که در گذشته در مقاله‌ای دیگر به کار رفته است. افراد باید حتما مرجع جملاتی که استفاده می‌کنند را قید کنند تا امانتداری علمی شود و شائبه تقلب علمی ایجاد نشود.
تقلب کردن دانشجویان به‌ویژه در مقالات، نمونه بارزی از نا‌آگاهی آنهاست. حتی برخی از دانشجویان کارشناسی ارشد هم نمی‌دانند چه چیزی تقلب محسوب می‌شود، برای آنها مهم تایید استاد است.
ماجرای تقلب علمی به حدی جدی است که هیئت رئیسه دانشگاه تربیت مدرس تصمیم گرفت که نرم‌افزاری ۱۰ هزار دلاری برای مقایسه مقالات تهیه کند تا به این ترتیب امکان کپیبرداری یا خطای ناخواسته وجود نداشته‌باشد.
راه‌اندازی سامانه ملی پایان‌نامه و رساله‌های علمی کشور
سامانه ملی پایان‌نامه و رساله‌های علمی کشور با هدف ساماندهی و پیشگیری از تقلب و تکرار در تالیف پایان نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی، راه‌اندازی می‌شود.
امروز تقلب علمی در متن مقالات به صور مختلفی امکان‌‌پذیر است. این در حالی است که دسترسی آسان به پایگاه‌های داده‌ای مقالات با قابلیت جست‌وجوی درون متن و توسعه نرم‌افزارهای تقلب‌یاب با الگوریتم‌های بسیار پیشرفته، امکان آشکار شدن مقالات تقلبی را بهطور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش داده است.
چندی پیش یکی از استادان دانشگاه برکلی بعد از بررسی و ارزیابی دقیق مقالات ۳۲۰ دانشجوی خود، متوجه شد که ۴۵ نفر از آنها مطالبی را عیناً از اینترنت کپیبرداری کرده‌اند.
در برخی از دانشگاه‌ها از نرم افزاری‌های مختلفی برای بررسی پایان‌نامه‌ها و مقالات دانشجویان استفاده می‌شود که به وسیله این نرم افزار می‌توان مقالات دانشجویان را با چندین میلیارد صفحه اینترنتی مقایسه و بررسی کرد. این نرم افزار می‌تواند در چند صد میلیون سایت اینترنتی جست‌وجو کند.
اکنون در برخی دانشگاه‌های معتبر همه کارهای دانشجویان، مقالات و پروژه‌های پایان ترم آنها با استفاده از این نرم افزار مورد بررسی قرار می‌گیرند.
به هر حال چه آیین نامه وزارت علوم به زودی ابلاغ شود یا نشود، چه استادان راهنما و داور نسبت به این امر حساس باشند یا نباشند و چه دانشجویان زحمت ارائه پروژه پایان نامه را به خود بدهند یا ندهند، علم در تیمچه خیابان انقلاب عرضه می‌شود و مشتریان خاص خود را دارد.
تقلب در حد المپیک
افزایش تقلب‌های علمی فقط به پایان‌نامه‌های دانشجویی ختم نمی‌شود. متأسفانه تقلب‌های علمی از سوی برخی اعضای هیأت علمی موجب اعتراض مجله علمی نیچر شده‌است و در عین حال به مقالات علمی کشورمان لطمه می‌زند.
به‌دنبال گزارش نشریه نیچر در خصوص سهم بالای ایران در تقلب‌های علمی، مدیر کل بررسی و ارزیابی پژوهشی وزارت علوم از برخورد با متقلبان علمی در دانشگاه‌ها، مجلات علمی و پژوهشی خبر داد.
وی در عین حال معتقد است به نظر نمی‌رسد از کل مقالاتی که توسط اعضای هیأت علمی و دانشگاهیان کشور ما در مجله‌های بین‌المللی منتشر می‌شود، تعداد زیادی تقلب علمی باشند. نباید به‌دلیل تعداد اندک این موارد کل تولیدات علمی و پایان نامه‌های دانشجویان را زیر سؤال برد.
