در سال ۱۲۹۵ همزمان با تأسیس وزارت معارف و صنایع مستظرفه در ایران، اولین موزه به معنای اعم آن به نام موزه ملی به همت مرتضی قلیخان ممتازالملک با دارا بودن بیش از ۲۷۰ قلم شیء در یکی از اتاق‌های مدرسه دارالفنون برپا شد که پس از مدتی آثار تاریخی این مجموعه به تالار آئینه واقع در ساختمان مسعودیه منتقل شد.
همزمان با برپایی نخستین موزه در ایران و پی بردن مردم به اهمیت مواریث فرهنگی از یکسو، و از سوی دیگر با آغاز حفاری‌های باستان‌شناسان اروپایی به ویژه هیأت فرانسوی به ریاست ژاک دمرگان در شوش و لغو انحصار امتیاز کاوش فرانسویان در ایران در سال ۱۳۰۶ ایجاد موزه‌ای جهت نگهداری و نمایش آثار به دست آمده از حفریات باستان‌شناسی احساس شد.
از همین رو، از سوی دولت وقت به آندره گدار؛ مهندس معمار فرانسوی – که از سال ۱۳۰۸ در استخدام دولت وقت ایران بود – ماموریت داده شد تا نقشه نخستین موزه علمی ایران را طراحی کند.
در نهایت، ساختمان موزه ایران باستان به سبک معمـاری ایرانی با سردر ورودی مشابه ایوان بلند طاق کسری مطلق به دوره ساسانی و با آجرهای قرمز رنگ بر اساس طرح مهندس معمار فرانسوی و با معماری حاج عباس قلی معمار باشی در سـال ۱۳۱۴ هجـری شمسی آغاز شـد و پس از ۲ سال مورد بهره برداری قرار گرفت.
موزه ملی ایران شامل دو ساختمان مجزا به نام‌های موزه ایران باستان و موزه دوره اسلامی است.
موزه ملی ایران شامل ۱۳ بخش است:
- پیش از تاریخ
- تاریخی
- اسلامی
- مهر و سکه
- مرمت
- بخش کتیبه‌ها
- کتابخانه و مرکز اسناد
- پژوهشی تاریخ هنر ایران
- پژوهشی تاریخ تمدن ملل
- عکاسی
- روابط عمومی و روابط بین الملل
- پایگاه اطلاع رسانی
- حفاظت فیزیکی
موزه ایران باستان در سال ۱۳۱۶، رسماً بازگشایی شد. اندیشه تأسیس و فعالیت موزه، در بطن تفکرات و تحولات سال‌های دهه ۱۳۰۰ و ۱۳۱۰ شکل گرفت.
در این سال‌ها، اندیشه‌های نوگرائی، با تکیه بر اصول فرهنگ کهن ایرانی و احیای سنت‌ها و ارزش‌ها و افتخارات ایران‌باستان، گسترش و نمود روزافزونی داشت، که تبعات آن احداث نهادها و موسسات علمی – فرهنگی، صنعتی، نظیر دانشگاه تهران، بیمارستان‌ها، مدارس و ... موزه بود.
ساخت موزه دوران اسلامی با انگیزه انجام فعالیت‌های مختلف فرهنگی در سال ۱۳۲۳ در محوطه برپایه همین تفکرات، تغییرات بنیادین در قوانین باستان‌شناسی و علمی شدن این شاخه از فعالیت‌ها و پژوهش‌های تاریخی – فرهنگی به وجود آمد، و در عین حال فعالیت‌های میدانی و پژوهشی باستان شناختی، هدف‌مند شد و توسعه کمی و کیفی مشهودی یافت.
گسترش کاوش‌های باستان شناختی و ازدیاد روز افزون آثار در موزه ملی ایران، موجب شد که این موزه طی چند مرحله، گسترش کمی و کیفی یا درحد فاصل سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۰، علاوه بر تعویض ویترین‌های موزه، نوسازی سیستم گرمایشی و سیستم برقی موزه، واحدهایی تحت عنوان انبار و گنجینه در زیر موزه موزه، ساخته و اضافه شد.
در سال ۱۳۷۵، آثار دوران اسلامی، رسما ً از موزه ایران باستان منفک و به ساختمان مجاور موزه منتقل شد. این ساختمان که درسال ۱۳۳۷ ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه منتقل شد.
این ساختمان که در سال ۱۳۳۷ ساخته شده بود، در ابتدا با هدف احداث موزه مردم‌شناسی مدنظر بود، که پس از انقلاب، با ایجاد سازمان میراث فرهنگی و تمرکز اشیاء باستانی در موزه ایران باستان، طرح تغییر نام کلی موزه، به موزه ملی ایران و اضافه شدن موزه‌ای تحت عنوان موزه اسلامی مطرح و اجرا شد که در نهایت در سال ۱۳۷۵ با گشایش رسمی موزه دوران اسلامی، مجموعه موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی، تحت عنوان موزه ملی ایران رسمیت یافت.
منبع مورد استفاده برای این مدخل
