دکتر عبدالرسول تلوری، استاد دانشگاه جندی‌شاپور در این باره به همشهری گفت: انحراف رودخانه در محیط شهری کار نادرستی است که علاوه برآنکه به زیبایی ناشی از وجود رودخانه در فضای شهر آسیب می‌رساند، اثرات سوء زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری در پی می‌آورد.
وی افزود: با توجه به ویژگی‌هایی که زمین‌های قم دارد از جمله بالابودن سطح آب‌های زیرزمینی در این شهر، انحراف رودخانه از مسیر اصلی می‌تواند به معضلات غیرقابل پیش‌بینی دیگری منجر شود که چه بسا خسارات ناشی از آن بسیار سنگین‌تر از بروز سیل باشد؛
ضمن آنکه در هیچ جای دنیا مسیر رودخانه‌ای را که باعث زیبایی شهر می‌شود تغییر نمی‌دهند. نکته‌ای که وجود دارد در قم بستر رودخانه را تغییر کاربری داده‌اند مشکل هم از همین تغییر کاربری ناشی شده است. اما اگر قرار است در این زمینه کاری صورت بگیرد بهتر است پیش از هر اقدامی بستر رودخانه کاملا پاکسازی شود.
به گفته تلوری، تغییر مسیر رودخانه بدون مطالعه سبب می‌شود موجودات زنده‌ای که در پایین دست وجود دارند و بقای آنها به سیلاب‌های هرازگاهی وابسته است نابود شوند؛ در حالی که وجود همین موجودات که ممکن است برای ما ناشناخته باشند در چرخه محیط‌زیست نقش مهم و حیاتی دارند. در نظر داشته باشیم که مطالعات مربوط به تغییر مسیر هم بسیار زمانبر است.
وی خاطر نشان کرد: امروزه در همه جای دنیا آب‌روهای سیل رودخانه‌ها آزاد است و هیچ مانعی برسر راه سیل وجود ندارد. طراحی اطراف رودخانه‌ها هم اغلب به چمن کاری اختصاص دارد حتی از درختکاری پرهیز می‌شود و به جای آن بوته غرس می‌کنند.
یعنی اطراف رودخانه فضایی است که صرفا به کاربری تفرجگاهی آن هم بدون ایجاد سازه اختصاص دارد. حال اگر مطالعات هیدرولوژی حاکی از بروز سیل باشد با طراحی« بای پس »در نقطه‌ای از شهر، آب مازاد بر ظرفیت رودخانه را جمع می‌کنند که البته اگر بای پس بدون مطالعه باشد ممکن است باعث بالاآمدن تراز آب‌های زیرزمینی شود و به بروز مسائل و معضلات زیست‌محیطی دیگری بینجامد، به‌ویژه در قم که هم خاک سنگین است و هم زمینی شوره زار دارد و سطح آب زیرزمینی هم بالاست اجرای چنین طرحی قطعا باعث معضلات دیگری می‌شود.
تلوری یادآور شد: اگر کاربری اطراف رودخانه قم به‌صورت طبیعی باقی مانده بود و در دو طرف آن جاده‌های دسترسی وجود داشت چنین وقایع تلخی رخ نمی‌داد؛ نهایتا آب اگر از سطح رودخانه بالا می‌آمد در سطح جاده‌های دسترسی جاری می‌شد و با فروکش‌کردن رودخانه اوضاع به حال عادی باز می‌گشت.
این پژوهشگر منابع طبیعی در ادامه به نکته ظریفی اشاره می‌کند: خسارات ناشی از وقایعی از این دست فقط به خسارات مالی و جانی محدود نمی‌شود بلکه مسائل سیاسی و اجتماعی هم در پی دارد؛ به‌ویژه آنکه وقتی این وقایع در شهرهای مهمی چون قم یا تهران اتفاق می‌افتد بلافاصله تصاویری از آن روی اینترنت قرار می‌گیرد.
نتیجه آنکه برای کسانی که از خارج به ماجرا نگاه می‌کنند این سؤال برایشان پیش می‌آید که آیا واقعا یک کارشناس د ر ایران وجود ندارد که این مسائل را بفهمد یا آنکه مدیران شهری به‌دلیل تعجیل در اجرا یا افتتاح پروژه‌ها از توجه به چنین مسائلی غافل می‌شوند؟ در هر صورت این بازتاب‌های سیاسی ناخوشایند، هم دانش کارشناسان داخلی را زیر سؤال می‌برد و هم مدیریت شهری خدشه دار می‌شود.
این گزارش می‌افزاید: در پی جاری شدن سیل و خسارات مالی و جانی ناشی از آن ناظمی اردکانی، استاندار قم در جمع خبرنگاران بر ضرورت تغییر مسیر قمرود برای حل معضل سیل تاکید کرده بود. این در حالی است که احمد عفتان، مدیرکل منابع طبیعی استان قم ضمن تأکید بر ضرورت ارائه راهکارهای آسان برای مهار سیلاب در قم، تغییر مسیر قمرود را آخرین گزینه دانسته است.
عفتان، احداث سد در مناطق بالا دست قم و انجام عملیات آبخیزداری را از جمله راهکارهایی عنوان کرده که باید مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
