از دریا به دریا

این ستون‌‌‌ها مسیری را که افراد می‌خواستند بروند نشان می‌دادند. نام این ستون‌‌‌ها «هرمه» بود، این هرمه‌‌‌ها نقش یک عقربه بزرگ را بازی و مردم را راهنمایی می‌کردند که کدام راه را انتخاب کنند تا بتوانند به سلامتی به مقصد برسند، از همان زمان به بعد این هرمه‌‌‌ها نام و نقش خود را به اشخاص برجسته اعطا کردند، اشخاصی که دارای عقل و دانش و تحقیقات و علم بودند.

کسانی که مردان خدایی بودند و مردم را در جهت مقصد و هدفشان هدایت می‌نمودند.  در میان چنین اشخاصی می‌توان به محمد تقی جعفری اشاره کرد. تنها شمار مجلدات یکی از آن آثار- که تفسیر و ترجمه نهج‌البلاغه است- خود به بیست و هفت جلد می‌رسد و شرحی که ایشان بر مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدین محمد بلخی نوشته و «تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی» نام دارد، اثری پانزده جلدی است.

استاد جعفری افزون بر پژوهش در زمینه‌‌‌های فقه، اصول، فلسفه، کلام، عرفان و اخلاق، در ادب فارسی و عربی نیز توانا بودند و گهگاه به هر دو زبان فارسی و عربی نیز شعر می‌گفتند. معروف است که او بیش از صدهزار بیت شعر فارسی و عربی در حافظه داشت.

تنها اثر استاد جعفری در حوزه ادبیات- که کاری فنی است نه پژوهشی- اثر چهار جلدی «از دریا به دریا» است که کشف‌الابیات مثنوی معنوی براساس چاپ نیکلسن است.

از دیگر ویژگی‌‌‌های ایشان در حوزه ادبیات، که آن را در تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی به روشنی می‌توان یافت، اعتقاد و علاقه‌مندی ایشان به رمان و رمان‌خوانی بود؛ به ویژه رمان‌‌‌های غربی. چنان که وقتی به شرح ابیات مثنوی می‌پردازد به مناسبت‌‌‌هایی از رمان‌های غربی یاد می‌کند.   

مرحوم استاد جعفری با مطالعه اندیشه‌‌‌های گوناگون غربی به نقد آنها همواره توجه داشت، در میان متفکران معاصر غرب، ایشان به برتراند راسل و وایتهد بیش از دیگران پرداخته است. در بررسی دو اثر راسل (مصاحبه برتراند راسل – وایتهد) و« برگزیده افکار راسل» از یک سو به نقادی افکار راسل توجه دارد و از سوی دیگر به ابعاد پذیرفته شخصیت راسل.

جعفری به اندیشه‌‌‌های شخصیت‌‌‌های غربی و شرقی استناد می‌کند. اندیشه‌‌‌های ده‌‌‌ها شخصیت نظیر: ماکیاولی، نیچه، فروید، سارتر، هیوم، کانت، هگل و حتی کریشنامورتی.

بدون شک تجلیل از استاد جعفری نباید روح تملق و ثناگویی داشته باشد، بلکه همچنان که شیوه استاد جعفری بود، هرگونه مطالعه در آثار او باید همراه با نقد صورت گیرد. این گونه است که هم روحیه علم و جامعه حفظ می‌شود، هم از خطر شخصیت پرستی و مرده‌پرستی در امان مانده و هم به زنده ماندن نام بزرگان علم و ادب کمک کرده‌ایم.