افراد بالای 55 تا 60 سال بودند و در واقع تخریب غضروف مفصلی در سنین بالا شروع می‌شد ولی امروزه این سن به 30 سال کاهش پیدا کرده و پزشکان شاهد مراجعه بیمارانی با سنین 30 تا 50 سال با دردهای گردن، زانو، کمر و مفاصل مختلف به مراکز درمانی هستند.
سبک زندگی غلط
دکتر عباس رحیمی- متخصص فیزیوتراپی- دلیل کاهش سن ابتلا به آرتروز و دردهای مفصلی را نحوه زندگی نامناسب و وضعیت کاری و شغلی افراد ذکر می‌کند و به همشهری می‌گوید: «بی‌تحرکی در محیط‌های اداری و نداشتن فعالیت‌های فیزیکی در زندگی، از دلایل اصلی این بحران اجتماعی است.»
دکتر مصطفی نجاتیان -فیزیوتراپیست- هم با اشاره به اینکه یکی از عوامل کاهش سن ابتلا به بیماری‌های مفصلی در ایران، اشکال در وضعیت حرکتی به خاطر زندگی شهرنشینی است، می‌گوید: «نشستن، خوابیدن، نوع راه‌رفتن و نوع کفش انتخابی در میان مردم ما اصلا استاندارد نیست.
این در حالی است که حتی آموزش‌های لازم به افراد برای اصلاح‌کردن این سبک زندگی در کشور ما وجود ندارد. در کشورهای پیشرفته به همه افراد آموزش‌های لازم برای کار در اداره‌ها و... از طریق مجلات و بروشورهای مختلف داده می‌شود ولی در ایران هیچ‌کدام از این اقدامات صورت نمی‌گیرد.»
این فیزیوتراپ با بیان اینکه علت دیگر شیوع این بیماری‌ها نداشتن فعالیت‌های ورزشی است به‌طوری‌که کمتر از 10درصد افراد جامعه به‌طور روزمره ورزش می‌کنند، ادامه می‌دهد: «در بسیاری از افراد، هماهنگی میان عضلات وجود ندارد و این امر می‌تواند یا به‌علت عوامل ژنتیک باشد یا به‌علت چاقی بیش از حد. همچنین تغذیه نیز از جمله عواملی است که به‌خصوص در کودکان، از وضعیت نابسامانی برخوردار است.
امروزه کودکان به جای خوردن آب، نوشابه مصرف می‌کنند. مصرف نوشابه به خاطر اسید فسفریک، جذب کلسیم را محدود می‌کند و اگر به‌طور روزمره از این ماده استفاده شود، در سنین جوانی افراد به‌سرعت دچار بیماری‌های مفصلی می‌شوند.
همچنین امروزه در بین کودکان به‌خصوص در مدارس، شیر یا عرضه نمی‌شود یا با کیفیت بسیار پایین عرضه می‌شود که این امر خود زمینه را برای افزایش بیماری‌های مفصلی در جوانی آماده می‌کند.»
درد زانو، رایج‌ترین درد
به گفته متخصصان، به ازای هر یک کیلو اضافه‌وزن در سطح صاف حدود 3 تا 5 برابر فشار به زانو وارد می‌شود که در مواقع بالا و پایین‌رفتن از پله، این فشار 10 برابر می‌شود. همچنین شایع‌ترین دردهای مفاصل مربوط به کشکک زانو است که در واقع استخوانی است که داخل تاندون عضله چهارسر ران قرار گرفته و در هر خم‌و‌راست‌شدن زانو حدود 7 تا 8 سانتی‌متر این استخوان روی زانو حرکت می‌کند.
هرچه این حرکت طبیعی‌تر باشد مشکلات آن کمتر خواهد بود ولی اگر در مسیر حرکت کشکک روی زانو مقداری انحراف به طرف داخل یا خارج وجود داشته باشد، باعث خراش غضروف یا نرم‌شدگی آن می‌شود که موجبات درد و ناراحتی را در قسمت جلوی زانو فراهم می‌کند.
دکتر ترکمان، متخصص زانو در این باره توضیح می‌دهد: «بیشترین دردهای زانو در افراد جوان - به‌خصوص زنان جوان- به‌وجود می‌آید و شایع‌ترین علتش یکی ضعف عضله چهار سر ران است که این عضله به‌طور طبیعی در زنان ضعیف‌تر است و دیگری رعایت‌نکردن برخی اصول نشستن و برخاستن مثل دو‌زانو یا چهار‌زانو نشستن یا از سطح شیب‌دار بالا رفتن به‌مدت طولانی و یا خم بودن زانو به‌مدت زیاد که در نتیجه کارهای اداری در فرد به‌وجود می‌آید و البته از همه مهم‌تر ضعف عضله چهارسر ران باعث آن می‌شود که نیاز به تقویت دارد.»
وی تصریح می‌کند: «البته برخی ریزفاکتورها وجود دارد که باعث می‌شود آرتروز زودتر یا شدیدتر به‌وجود‌آید. این ریزفاکتورها شامل افزایش وزن و چاقی فرد است و ارتباط مستقیم با دردهای زانو دارد.
علاوه بر آن انحراف زانو به شکل پرانتزی یا ضربدری موجب می‌شود که وزن بدن به‌طور یکسان روی سطح زانو پخش نشود و یک طرف، فشار بیشتری را تحمل کند و در نهایت این فشار باعث ساییدگی آن طرف مفصل می‌شود. البته در ایران انحراف از نوع پرانتزی بیشتر از ضربدری شایع است.»
بی‌تحرکی درمان نمی‌کند
برخی از مردم به اشتباه تصور می‌کنند که صرفا با حذف فشار از روی مفصل و ثابت‌نگه‌داشتن آن، مشکلشان حل می‌شود درصورتی‌که به گفته متخصصان، نداشتن تحرک مناسب، خود خطرات جدی مانند آرتروز مفصل را در پی‌دارد چراکه تغذیه مفصل از طریق تحرک صورت می‌گیرد.
دکتر محمدرضا هادیان، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران هم فشارهای طولانی و ثابت روی مفصل را مانند فشار روی یک اسفنج آغشته به آب می‌داند که در اثر فشار، آب خود را از دست می‌دهد و مفصل در این شرایط آماده تخریب می‌شود.
وی عادت‌های غلط در زندگی روزمره مانند نحوه نشستن به‌صورت چهار زانو و استفاده از توالت‌های ایرانی را از جمله موارد تشدید‌‌‌کننده آسیب به مفصل زانو ذکر کرده و می‌گوید: «عضلات در بدن همانند کمک‌فنرها در ماشین عمل کرده و مانع از ایجاد فشار روی اسکلت استخوانی و مفاصل بدن می‌شوند؛
برای همین تقویت عضلات چهارسر ران و عضلات پشت ران، هماهنگی در تقویت عضلات، کاهش وزن، تغذیه صحیح، تحرک مناسب و انجام ورزش‌های درست (و حتی‌الامکان با نظارت متخصصین فیزیوتراپی و طب ورزش) از جمله راهکارهای پیشگیرانه و درمانی مفصل زانو است.»
وی یکی از مهم‌ترین فاکتورهای پیشگیرانه و درمان آسیب‌های مفصل زانو را کاهش وزن می‌داند: «به‌عنوان مثال فشار وارد بر مفصل زانو در هنگام بالارفتن از پله‌ها معادل سه برابر وزن بدن و در هنگام پایین آمدن 7 تا 8 برابر وزن بدن است و این امر خود دلیل محکمی‌در کاستن وزن بدن در جهت سلامت مفاصل به‌خصوص مفصل زانو خواهد بود.»
پیشگیری، مهم‌تر از درمان
متخصصان بهترین راه درمان آرتروز را کاهش عوامل به‌وجود‌آورنده آتروزها می‌دانند و توصیه می‌کنند افراد از دو زانو و چهار زانو نشستن و عادت به آن پرهیز کنند؛ همچنین افرادی که مشکل زانو دارند راه‌رفتن در سطح صاف را در برنامه زندگی خود قرار دهند چرا که هیچ آرتروزی مانع راه‌رفتن افراد در سطح صاف نیست.
البته درمان‌های دارویی و جراحی زانو هم در موارد شدیدتر، از درمان‌های مفید و ضروری آسیب‌های مفصل زانو هستند. در عمل جراحی زانو که رویه مفصلی تعویض می‌شود در واقع مفصل مصنوعی برای فرد گذاشته می‌شود و درد تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
