خونریزی از بینی و یا چیزی که عامه مردم آن را «خون دماغ» می‌نامند در فصل زمستان، شیوع بیشتری دارد. طبق آمار، به طور تقریبی یک نفر از هر 10 نفر دست کم یک بار سابقه خونریزی شدید از بینی داشته است.
خونریزی ممکن است جزیی و یا خیلی شدید باشد. در واقع بعد از خونریزیهای قاعدگی، خونریزی بینی شایع‌ترین خونریزی در انسان است که به علت پارگی عروق مخاط بینی اتفاق می‌افتد.
دکتر لوئیس لوری- استاد بیماریهای گوش و حلق و بینی دانشگاه تگزاس- می‌گوید: «بینی ما شبیه حیوانات، خیس، مرطوب و لغزنده نیست، اما بینی انسان هم روزانه به مقدار زیادی ماده مخاطی ترشح می‌کند که 95 درصد آن را آب تشکیل می‌دهد و باعث مرطوب شدن هوایی می‌شود که به ریه‌ها می‌فرستیم.
با بالا رفتن سن و پیر شدن افراد، از رطوبت بینی کاسته می‌شود و غشاء ظریف داخل بینی خشک و شکننده می‌شود که سیاهرگها و سرخرگها با وارد شدن کوچک‌ترین فشاری، پاره شده و موجب بروز خونریزی از بینی می‌شود.»
شایع‌ترین علت خونریزی بینی، ضربه (تروما) تلقی می‌شود. ضربه‌های خفیف نظیر دستکاری بینی با انگشت، سبب از بین رفتن ترشحات طبیعی که محافظ پوست و عروق هستند، نشده و منجر به خونریزی بینی می‌شود. افراد با فشار خون بالا نیز مستعد خونریزی بینی هستند. این مشکل در میان افراد مسن و به خصوص زنان یائسه که موجب جمع شدن و خشک شدن بافت‌های بدن از جمله مخاط بینی می‌شود، رایج‌تر است.
از دیگر عوامل تأثیرگذار می‌توان به تحریک غشاء مخاطی توسط جسم خارجی، تخلیه شدید بینی به هنگام سرماخوردگی و خشکی مخاط در فصل زمستان یا تحریک زیر آفتاب تابستان، عفونت‌های بینی و پولیپ یا مصرف برخی از داروها اشاره کرد.
بیماران معمولاً از خونریزی هر دو بینی شکایت دارند، در حالی که در حقیقت یک بینی خونریزی دارد و مشکلی جدی تلقی نمی‌شود اما آزاردهنده بود و ایجاد ترس می‌کند.
صرف نظر از آنکه خونریزی در اثر کدام یک از عوامل فوق ایجاد شده باشد، آنچه در میان همه آنها یکسان است، انجام راهکارهایی جهت جلوگیری از خروج هر چه بیشتر خون از بدن است.
راه حل های ساده
- خونسردی خود را حفظ کنید.
- اگر هنگام خونریزی به حالت دراز کشیده قرار گرفته و بنا به تصور عامه مردم سرتان را عقب می‌گیرید، باید به شما تذکر دهیم که ممکن است مقدار زیادی از خون وارد حلقتان شده و احساس خفگی در شما ایجاد کند، بنابراین صاف بنشینید.
- راست ومستقیم بنشینید، سر را به جلو خم کنید تا خون به گلو جریان نیابد.
- با ملایمت هر نوع لخته خون را که قادر است از بسته شدن رگها جلوگیری کند، از دماغ خارج سازید (با فین کردن ملایم).
- در حالی که بالاتنه خود را به جلو خم کرده‌اید، دهان خود را باز نمایید، در این حالت می‌توانید خون را تف کرده و آن را قورت ندهید، سرانجام بالاتنه باید به حالت معمول درآید.
- تنها اگر به مدت 7 -5 دقیقه قسمت جلوی بینی را در سمت خونریزی به روی تیغه بینی یا انگشت دست بفشاریم، بسیاری از خونریزیهای بینی، مهار می‌شوند. دکتر آمون - متخصص گوش و حلق و بینی - معتقداست: بعضی اوقات افراد نمی‌‌دانند کجا را فشار دهند، اما بینی طوری طراحی شده که انگشتان می‌توانند به راحتی قسمت نرم بینی را از خارج بگیرند.
- نوعی درمان سنتی وجود دارد که از تمام موارد اثرات مثبتی را به همراه داشته است و آن عبارت است از چکاندن چند قطره آب لیموی تازه در مجرای بینی!
- توصیه می‌شود که برای متوقف کردن خونریزی بینی، از فرو کردن پنبه یا دستمال در بینی خودداری کنید. زیرا ممکن است هنگام درآوردن آنها دچار مشکل شوید و مخاط بینی بیشتر دچار آسیب شوند.
- قرار دادن کیسه یخ بر روی تیغه میانی بینی و حتی پیشانی، می‌تواند در قطع خونریزی تأثیرگذار باشد. زیرا سرما سبب انقباض رگها شده، لخته سریع‌تر تشکیل می‌شود و بالاخره خونریزی پایان می‌یابد.
علاج واقعه قبل از وقوع
نکاتی نیز وجود دارد که با پرداختن به آنها می‌توان از بروز خونریزی بینی جلوگیری کرد و درواقع علاجی برای واقعه، قبل از وقوع است:
- مخاط بینی را مرطوب کنید. درصد بالایی از خونریزیهای بینی به دلیل خشکی مخاط (به اصطلاح آب بینی) رخ می‌دهد که توصیه اغلب پزشکان، شست و شوی روزانه بینی با سرم فیزیولوژیک یا آب نمک رقیق در صبح و شب است. دوم اینکه از پمادهای نرم کننده مخاط، در صورت افزایش خشکی استفاده کنید و سومین نکته این است که هوای خانه را همیشه مرطوب نگه دارید، این کار را می‌توانید با استفاده از دستگاه‌‌های مرطوب کننده هوا (بخور) انجام دهید.
- اجسام سنگین بلند نکنید. گرچه فشار مستقیم روی رگها باعث بند آمدن خون می‌شود، اما فشاری که از داخل رگها وارد می‌شود باعث جریان مجدد خون می‌شود، مخصوصاً اگر سابقه خونریزی دارید، از بلندکردن اشیاء سنگین که به رگها فشار وارد می‌کنند، پرهیز نمایید.
- ویتامین‌ها را فراموش نکنید. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که استعداد خون دماغ شدن دارید، به قدر کافی ویتامین ث بخورید زیرا ویتامین ث ماده‌ای حیاتی برای تشکیل کلاژن است و به حفظ سلامتی عروق کمک می‌کند.
ویتامین K هم یکی از ویتامین‌هایی است که در انعقاد خون نقش دارد بنابراین مصرف روزانه 60 میلی گرم ویتامین ث و 80 میکروگرم ویتامین K برای جلوگیری از خونریزی بینی توصیه می‌شود. - مراقب مصرف آسپرین باشید. از آنجایی‌که آسپرین از دسته داروهای رقیق کننده خون به شمار می‌آید بنابراین ممکن است از بروز لخته و انعقاد خون جلوگیری کرده و در صورت تکرار خون‌ریزیها، با پزشک خود مشورت کنید.
زمان اقدامات فوری
اگر بیش از 20 دقیقه بینی را فشار دادید و خونریزی آن متوقف نشد، بایستی به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
اگر احساس کنید که پس از گرفتن بینی در زمانی که می‌نشینید یا می‌ایستید، خون به طرف گلو، فرو می‌رود، ممکن است علامت آن باشد که خون دماغ از ته گلو ایجاد شده (این اتفاق به کرات برای سالمندان می‌افتد).
در این صورت اگر اقدام فوری به عمل نیاورید، ممکن است خون بدن را به سرعت از دست بدهید، زیرا در این حالت رگهای بزرگتری که در پشت بینی واقع شده‌اند، تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.
