کتیبه داریوش‌شاه هخامنشی که مشهورترین کتیبه جهان به خط میخی است، در کنار نقوش برجسته، تندیس هرکول، کاروانسرای بیستون، غارهای کهن، بنای پرستشگاه پارتی، نقش فرهادتراش و بسیاری دیگر از آثار غنی و کهن تاریخ هخامنشی و دوران پس از آن، از جمله آثاری ست که می‌توانید در بازدید خود از محوطه تاریخی بیستون با آنها آشنا شده و از آنها دیدن کنید؛ آثاری که هر یک داستانی به قدمت یک تاریخ را در خود نگه داشته‌اند.
در 30کیلومتری شرق کرمانشاه و در ارتفاع 100متری، برروی یک صخره، کتیبه مشهور داریوش نقش بسته که تا سال1835 میلادی، راز آن بر کسی نمایان نبود. نتیجه مطالعات دانشمندان نشان می‌دهد که این کتیبه دارای سه نوع خط فارسی باستان، عیلامی نو و بابلی نو یا اکدی است و تصاویر نقش‌بسته بر آن، متعلق به داریوش‌شاه و دو سردارش و 10شورشگری است که در اوایل سلطنت، علیه او قیام کرده بودند. سطحی که این کتیبه در برگرفته، به طول 5/20 و عرض 80/7متر است و شامل 2بخش عمده نقوش و خطوط می‌شود.
نقش‌های این اثر تاریخی بر سطحی به طول 6متر و عرض 20/3متر حجّاری شده و شامل تصاویر داریوش، کماندار، نیزه‌دار شاهی و 10شورشگری است که یکی از آنها زیر پای داریوش افتاده و 9 تن دیگر دست‌بسته در مقابل او قرار گرفته‌اند. هر کدام از این شورشگران که سرشان به وسیله طناب به یکدیگر متصل شده، با لباس مخصوص کشور خود به نمایش درآمده‌اند و بالای سر هر کدام، نام شورشگر و محل شورش مشخص شده است.
نقش داریوش در کوه بیستون، مانند دیگر نقوش عهد هخامنشی، نفوذ هنر بابلی و آشوری را نشان می‌دهد که به طور کلی، از نظر تدوین و ترکیب، نقش «آنوبانی‌نی» پادشاه لولوبی در سرپل‌ذهاب و نقش «نارام‌سین» شاه اکد در بنددگاور در کردستان عراق را در مقیاسی گسترده‌تر تکرار می‌کند. خطوط نقش‌برجسته داریوش نیز شامل خطوط فارسی‌باستان در 414سطر و 5 ستون، کتیبه عیلامی در 593 سطر و 8 ستون و خطوط اکدی در 112سطر است که متن آن، وقایع تاریخی زمان داریوش، نام مکان‌های قدیمی در جغرافیای کنونی، اشخاص و اقوام و همسایگان ایران را در برمی‌گیرد.
علاوه بر کتیبه بزرگ بیستون، 11 کتیبه دیگر نیز که به کتیبه‌های کوچک معروفند، بر صخره بیستون نقش بسته که آنها نیز به همان سه خط فارسی باستان، بابلی و اکدی تنظیم شده‌اند. این کتیبه‌ها برخلاف کتیبه بزرگ، همچنان سالم مانده‌اند.
...و اما تندیس زیبا و باشکوه هرکول که در سال1337 در جریان خاکبرداری کارگران برای احداث جاده همدان به کرمانشاه نمایان شد نیز از دیگر جذابیت‌های دیدنی محوطه تاریخی بیستون است.
تندیس هرکول در واقع نمایشی دیگر از محبوب‌ترین خدایان پارتی است که از طریق انواع سازه‌های گلی و سنگی نمایش داده شده است. در این تندیس، هرکول به صورت شخصی نیرومند، کاملا عریان و با مو و ریش مجعّد در حال استراحت بر روی پوست شیری نشان داده شده است که بر سکویی به طول 20/2متر به پهلوی چپ به طور نیم‌خیز تکیه کرده و در دست چپ، پیاله‌ای دارد که آن را نزدیک صورت خود نگه داشته و دست راستش را روی پای راست قرار داده است. سر این تندیس که در قدیم از بدن جدا شده بود، قبل از خاکبرداری توسط سرپرست راه شوسه پیدا شد و در نهایت، پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان، روی بدن نصب شد.
زمان ساخت این تندیس را دوران مهرداد اول اشکانی(اشک نهم) می‌دانند.
نقش برجسته میتریدات دوم اشکانی با کتیبه‌ای به زبان یونانی در کنار نقش‌برجسته گودرز دوم اشکانی که نشان‌دهنده پیروزی وی بر مهرداد است، از دیگر دیدنی‌های بیستون به شمار می‌رود.
بنای پرستشگاه پارتی در شمال محوطه، از دیگر آثاری‌ست که شما را به بازدید کامل از آن دعوت می‌کنیم.
