چون مساله این است که این قانون‌ها در واقع قانون نیستند! یکی از این قانون‌ها رسم پرداخت انعام به افرادی است که کارهای خدماتی انجام می‌دهند. انعام دادن درواقع نوعی قدردانی ارادی است از کسی که خدمات خاص و غیرقابل انتظار پرداخت می‌کند، اما چرا در اجرای این قانون نانوشته مشکلاتی به‌وجود می‌آید و این مشکلات در مورد رفتگران شهرداری به چه شکلی بروز می‌کند؟ این‌ها سوالاتی است که در این گزارش به آن‌ها پاسخ می‌دهیم.
حتماً برای شما هم حداقل یک بار پیش‌آمده که در روزهای اول ماه، زنگ در خانه‌تان توسط رفتگری به صدا درآید. احتمالاً تقاضای رفتگران شهرداری از شما، پرداخت پولی به عنوان «ماهیانه» بوده است، اما این رسم از کجا و چرا به‌وجود آمد؟ آن‌چه که مسلم است پرداخت انعام به کسی که کارهای خدماتی انجام می‌دهد، رسم دیرینه‌ای است.
این رسم نه تنها در کشور ما که تقریباً در تمام کشورهای دنیا معمول است. به عبارت دیگر انعام، نوعی درآمد غیررسمی است برای افرادی که در بخش‌های خدماتی کار می‌کنند و میزان و نحوه پرداخت آن تابع قراردادهای غیررسمی اجتماعی است. درواقع «فرهنگ هر جامعه» میزان، شیوه، نوع و دیگر جزییات انعام را تعیین می‌کند.
انعام دادن توسط مشتریان آرایشگاه‌ها یکی از مرسوم‌ترین انواع انعام در ایران است و برعکس آن انعام دادن به رفتگران اصلاً مرسوم نیست، اما چرا؟ شاید همزمان بودن ساعت کاری این قشر زحمتکش با ساعت استراحت شهرنشینان، موجب شده رفتگران احساس کنند اصلاً دیده نمی‌شوند و برای دریافت انعام باید زنگ در خانه‌ها را به صدا دربیاورند.
از طرف دیگر، شما وقتی در خانه‌تان استراحت می‌کنید، از این‌که کسی بی‌موقع زنگ در را بزند شاکی می‌شوید و همین موضوع باعث می‌شود تمایلی به پرداخت انعام به رفتگران نداشته باشید! با این‌که احتمالاً می‌دانید حقوق دریافتی این افراد در بهترین حالت، حدود 300هزار تومان در ماه است.
یکی دیگر از مشکلات پرداخت انعام به رفتگران، شناسایی افرادی است که در لباس کارگران زحمتکش شهرداری از خانه‌های مردم اخاذی می‌کنند و اخیراً یکی از آن‌ها هم در منطقه 9 شهرداری تهران دستگیر شده است. باز شدن راه کلاهبرداری برای افراد سودجو و از طرف دیگر شیوه درخواست انعام از سوی رفتگران باعث می‌شود،
پاداشی به عنوان انعام شامل حال این قشر زحمتکش جامعه نشود. آیا شیوه دیگری برای پرداخت انعام وجود دارد؟ شیوه‌ای که نه تنها موجب گداپروری در جامعه نشود، بلکه جلوی کلاهبرداری را هم بگیرد و درنهایت رضایت حال رفتگران را فراهم کند؟ قطعاً جواب این سوالات مثبت است!
فرانسوی‌ها، اولین انعام‌دهنده‌ها!
رسم انعام دادن برای اولین‌بار از چه کشوری آغاز شد؟ طبق روایات عقیده و رسم دادن انعام، برای اولین بار به انگلستان و آمریکا وارد شد و فرانسوی‌ها هم نخستین افرادی بودند که دادن انعام را اجباری کردند! در سال ۱۹۵۵ براساس یک قانون جدید قرار شد هر رستوران و سالن غذاخوری حق سرویسی به مبلغ صورت‌حساب بیافزاید و این موضوع یک قرار کلی در نظر گرفته شد که شامل تمام رستوران‌ها با هر درجه و سطحی می‌شد.
مردم از این قانون به خوبی استقبال کردند چرا که براساس آن مشخص می‌شد دادن چه میزان پول ضروری است و همه با نظم واحدی این عمل را انجام می‌دادند، اما این رضایت و آرامش چندان طول نکشید و کم‌کم در شرایط خاص، خدمه انتظار دریافت مبلغ اضافی به عنوان انعام را هم داشتند و مشکل دوتا شد!
اما این‌که دادن از چه زمانی در کشور ما مرسوم شده، دقیقاً معلوم نیست. انعام در جامعه امروز ما در حکم درآمد غیررسمی برای کارگران ساده و نیمه‌ماهر خدماتی است. این درآمد در بسیاری از مکان‌ها مثل آرایشگاه‌های زنانه، از درآمد رسمی و حقوق و دستمزدشان بیشتر است. بعضی از کارفرمایان هنگام تعیین حقوق و دستمزد این کارگران، درآمد انعام را جزیی از مزایای شغلی آن‌ها قرار می‌دهند و دست کارگران را برای گرفتن انعام باز می‌گذارند تا به این وسیله از فشار مالی به خود بکاهند.
رسم انعام دادن در انگلستان و آمریکا
دادن انعام از کشوری به کشور دیگر فرق دارد، اما به طور کلی در تمام کشورهای غربی رسمی عادی و معمول است و زمانی اقدام به این کار می‌شود که کارگری با حقوق و دستمزد پایین کار یا خدمتی را برای مشتری و ارباب‌رجوع انجام دهد.
نمونه عینی و واضح آن پیشخدمت‌های رستوران‌ها هستند که مشتری در آن‌جا برای غذا پولی را پرداخت می‌کند، اما برای خدمات اضافی انعام می‌دهد یا باربران هتل‌ها که برای حمل بار مسافران مبلغی را دریافت می‌کنند. در بعضی مکان‌ها مانند هتل‌ها، فرودگاه‌ها و مراکز تفریحی و تاریخی، تیپ یا انعام به صورت ارزی از سوی گردشگران و مسافران خارجی پرداخت می‌شود که در این صورت انعام‌گیرنده سود بالایی از این درآمد غیررسمی خود کسب می‌کند.
میزان این انعام‌ها قطعا از حقوق و دستمزد ماهانه افراد بالاتر است. در انگلستان دادن انعام کاملا اختیاری است. در رستوران‌ها، سالن‌های آرایش و... معمولا برای دریافت خدمات مناسب انعامی داده می‌شود، اما اگر شخصی در انتظار دریافت آن باشد و تقاضا کند به او پولی داده شده یا رقم انعام را کم بداند، مشتری عصبانی شده و شکایت می‌کند.
در کانادا و آمریکا این رسم بسیار شبیه هم است، اما این رقم درباره آمریکا بیش از کاناداست و جالب این‌که در کانادا بابت رقم انعام‌های دریافتی هم شخص باید مالیات
بدهد!
انعام اجباری و انعام ممنوع در آسیا
یکی از مسایلی که در سفر به کشورهای آسیای شرقی اهمیت دارد، این است که بدانیم کجا انعام بدهیم و کجا ندهیم. در بیشتر مناطق چین، در رستوران‌ها 3درصد هزینه غذا به عنوان انعام پرداخت می‌شود. در هنگ‌کنگ این مبلغ 10تا 15درصد است. در هنگ‌کنگ باید از پول‌خرد باقی‌مانده کرایه صرف‌نظر کرد و آن را به عنوان انعام به راننده داد، اما نیازی به دادن انعام به رانندگان تاکسی در چین نیست
اما برعکس در ژاپن دادن انعام نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود و دریافت‌کننده از گرفتن انعام خودداری می‌کند. درواقع ژاپنی‌ها آداب و عقاید خاص خود را دارند و انعام گرفتن را اصلا مناسب نمی‌دانند. به عبارتی آن را بی‌ادبی و کاری گستاخانه به حساب می‌آورند و گرفتن خدمات اضافی را به‌طور کلی حق مشتری می‌دانند.
در هند انعام دادن کاری عادی و متداول به حساب نمی‌آید و تنها می‌توان در رستوران‌های بسیار شیک و مجلل شاهد آن بود. از میان تمام کارگران مشغول به کارهای سخت و پایین فقط و گه‌گاه کالسکه‌ران‌ها تقاضای گرفتن انعام دارند.
این درحالی است که در برخی دیگر از کشورها اگر شما به عنوان مشتری انعام ندهید انعام‌گیرنده به ازای این بی‌اعتنایی، به طور خودآگاه از ارایه خدمات مطلوب و شایسته سرباز می‌زند یا حتی در برابر انظار عمومی با غرولند و چشم‌غره، اعتراض خود را اعلام می‌کند.
انعام دادن در کشورهای اروپایی
مدت زیادی از عمر دادن انعام در سالن‌های غذاخوری در دنیا نمی‌گذرد. با این حال در کشور اتریش گرچه خدمه و کارکنان رستوران‌ها، هتل‌ها و... حقوق مناسب دریافت می‌کنند و در صورت‌حساب‌ها هم حق سرویس منظور می‌شود، اما ندادن انعام به طور کلی غیرمؤدبانه است و ندادن آن فقط در صورت نارضایتی از سرویس دریافتی اتفاق می‌افتد.
در رستوران‌ها هم دادن انعام کاری عادی و معمولی است و فقط در مراکزی انجام می‌شود که پیشخدمت‌ها غذا را بر سر میز بیاورند. در زبان آلمانی کلمه‌ای معادل انعام وجود دارد که از نظر لغوی به معنای پولی اندک برای نوشیدنی است. فرانسوی‌ها هم کلمه‌ای مشابه آن را دارند. در فرانسه حق سرویس معمولا به صورت‌حساب اضافه می‌شود و اغلب انتظار دریافت آن نیست.
گرچه اغلب مردم به دلخواه یک یا ۲یورو را بعد از صرف غذا روی میز خود می‌گذارند. در ایسلند انعام دادن و گرفتن، نامانوس است و چیزی با این عنوان وجود ندارد. در ایتالیا انعام دادن رسم است، اما ضروری نیست.
در کشورهای اسکاندیناوی مثل دانمارک، سوئد و نروژ معمولا حق سرویس به صورت‌حساب اضافه می‌شود، اما معمولا مبلغی اندک هم انعام داده می‌شود تا نشان دهند خدمات دریافتی مناسب و قابل تایید بوده است. همان‌طور که می‌بینید فرهنگ‌ها و رسوم در کشورهای مختلف متفاوت است و این تفاوت فرهنگ‌ها حتی درباره دادن انعام نیز صدق می‌کند.
همشهری زندگی
