دو کشور بر این اساس 2پروتکل به پارلمان‌های خود داده‌اند تا موضوع بازگشایی مرزها را مورد بررسی قراردهند. آنکارا و ایروان اما در این راه با مشکلاتی روبه‌رو هستند که مسئله قره باغ برای ارمنستان و موضوع نسل کشی ارامنه در سال 1915 به‌وسیله ترکان عثمانی برای ترکیه مهم‌ترین آن است. گفته می‌شود طرف ارمنی پذیرفته است که برای روشن شدن موضوع کشتار ارامنه در سال‌های 1915 تا1917 کمیته‌ای از مورخان دو کشور تشکیل و از بین‌المللی‌شدن بحران جلوگیری شود. در مقابل ترکیه هم از گنجاندن بحث قره باغ در گفت‌وگو‌های آینده صرف‌نظر کرده است.
تصمیم ارمنستان و ترکیه برای برقراری رابطه موجب ایجاد مشکلاتی برای حامیان از سرگیری روابط در هر دو کشور شده است. احزاب ملی‌گرا در هر دو کشور از هم‌اکنون ندای اعتراض و مخالفت سر داده‌اند. حزب میراث ارمنستان ضمن مخالفت با برقراری رابطه با ترکیه خواستار برگزاری همه پرسی شد.حزب داشناکسون هم با انتقاد شدید از سیاست خارجی ارمنستان از ائتلاف با حزب حاکم خارج شد.
رهبر این حزب می‌گوید ترکیه همه شرایطش را به ما تحمیل کرده است. البته در ترکیه نیز چنین دیدگاه‌های مشابهی وجود دارد. احزاب ملی گرا از اینکه ترکیه موضوع قره باغ را از فهرست پیش شرط‌هایش حذف کرده است خشمگین هستند. رهبر حزب جمهوریت معتقد است ارمنستان همچنان دشمن اول ترکیه است. با این اوصاف در رهبران دو کشور اراده‌هایی به چشم می‌خورد که می‌تواند یخ‌های روابط سال‌های طولانی را آب کند.
فشار جهانی برای آشتی
کشور سوئیس عهده دار میانجی‌گری شده است. اگر پاسخ‌های پارلمان‌های دو کشور مثبت باشد مفاد 2سند به اجرا در می‌آید؛ سند نخست استقرار رابطه سیاسی و مبادله دیپلمات و سفیر میان آنکارا و ایروان است و سند دوم بر گسترش این روابط تاکید می‌کند.
فشارهای جهانی نیز برای برقراری رابطه میان دو کشور تشدید شده است. اتحادیه اروپا و آمریکا بیشترین فشارها را به دو طرف وارد می‌کنند. ادوارد نعلبندیان، وزیر امور خارجه جمهوری ارمنستان می‌گوید هر دو کشور تحت فشارهای شدید بین‌المللی هستند. تمام جهان می‌خواهد ترکیه و ارمنستان باهم رابطه داشته باشند. اگر یکی مقاومت کند در واقع در برابر کل جهان ایستاده است. شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان نیز از فشارهای جهانی بر دوکشور پرده برداشت. در چنین وضعیتی و به‌رغم پاره‌ای مخالفت‌ها آشتی میان دو کشور دور از ذهن نیست.
تشدید فعالیت برای حل بحران قره باغ
موضوع بسیار مهم دیگری که در این بین مطرح است افزایش فعالیت‌ها برای حل بحران قره‌باغ است. در راستای این هدف هیأت نمایندگی وزارت امور خارجه آمریکا، به سرپرستی ویلیام برنز ، معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی، و تینا کایدان ، معاون مشاور وزیر امور خارجه آمریکا در امور اوراسیا، در تدارک سفر به ترکیه هستند. این هیأت که به نمایندگی از طرف وزارت امور خارجه آمریکا قرار است به آنکارا سفر کند در نظر دارد درخصوص مسائلی همچون آشتی ترکیه با ارمنستان و همچنین مناقشه قره‌باغ با مقامات این کشور مذاکره کند.
اگر چه تگران بالایان ، سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان به صراحت اعلام کرد: مسئله قره باغ را به غیراز جمهوری آذربایجان با هیچ کشور دیگری به مذاکره نخواهیم گذاشت. ما هیچ وقت درباره مسئله قره باغ با آنکارا مذاکره نکردیم و از این پس نیز نخواهیم کرد اما واشنگتن می‌کوشد هم از قدرت نفوذ ترکیه بر دولت باکو و احتمال در پیش گرفتن سیاست نزدیکی جمهوری آذربایجان به روسیه جلوگیری کند وهم به نوعی آنکارا را در بازی صلح قره‌باغ مشارکت دهد.
در واقع آمریکایی‌ها هم از این موضع برگشت‌ناپذیر دولت ایروان در مورد عدم‌گفت‌وگو با ترکیه در مورد قره باغ آگاهند اما یک واقعیت مهم را نباید انکار کرد وآن اهمیت انرژی خزر برای آمریکا و اتحادیه اروپاست. ترس رهبران کاخ سفید از غلتیدن جمهوری آذربایجان به دامان روسیه است.
از همین رو دولت آمریکا واتحادیه اروپا هم به‌صورت مستقل و هم در قالب گروه مینسک بر تلاش‌های خود جهت حل و فصل بحران قره‌باغ افزوده‌اند.
مارک گراسمن، دستیار و مشاور سیاسی پیشین وزیر امور خارجه آمریکا در نشست فراخوان دیپلماتیک قرن بیست ویکم در باکو می‌گوید، اروپا به انرژی دریای خزر نیاز دارد بنابراین استخراج و انتقال این حجم بزرگ از انرژی باید در شرایطی امن صورت گیرد که لازمه آن حل سریع مناقشه قره‌باغ است. پیرو این سیاست خانم تینا کایدان اوا آمریکایی به‌عنوان رئیس گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا برگزیده می‌شود. از سوی دیگر آمریکایی‌ها موضع شفافی در برابر ناگورنا قره‌باغ می‌گیرند و از به رسمیت شناختن استقلال این منطقه خودداری می‌کنند.این سیاست آمریکایی‌ها دادن نوعی اطمینان خاطر به دولتمردان آذری است. با این وجود رهبران جمهوری آذربایجان نگرانند.
دولت باکو معتقد است اگر ترکیه با جمهوری ارمنستان آشتی کند این جمهوری دیگر تن به شرایط صلح نمی‌دهد.از همین رو آنها آرایش سیاست خارجی خود را تغییر داده‌اند. این روزها باکو در حال نزدیکی به مسکو است تا متحد قدرتمندی در برابر ارمنستان بیابد.
روس‌ها هم که در پی چنین فرصتی بودند در تلاشند بیشترین سود را از این آشفته‌بازار ببرند. کرملین از نیات آمریکایی‌ها در یکپارچه کردن قفقاز به خوبی آگاه است. اگر سیاست یکپارچه کردن قفقاز عملیاتی شود آمریکایی‌ها حاکم مطلق منطقه می‌شوند و روس‌ها وداع تلخی با قفقاز خواهند داشت. در واقع اگر دولت باکو از آشتی میان ترکیه و ارمنستان به خاطر تنهاماندن در برابر رقیب دیرینه‌‌اش و از دست دادن یک چهارم خاکش(منطقه قره باغ) نگران است در مقابل مسکو نگرانی بیشتری دارد و آن بیم رهبران کرملین از رانده شدن از کل قفقاز که حیاط خلوت آنها محسوب می‌شود، است.
پیچیدگی‌های اوضاع قفقاز
به هرحال اوضاع قفقار این روزها پیچ در پیچ شده است. از یک طرف رهبران ترکیه و ارمنستان تحت فشارهای جهانی و به‌رغم برخی مخالفت‌ها در تلاش برای باز گشایی مرزهای خود هستند و از سوی دیگر روسیه و به‌ویژه جمهوری آذربایجان نگران از تغییرات آینده‌اند.
صرف‌نظر از منافعی که قدرت‌های خارجی در قفقاز جست‌وجو می‌کنند درصورت تحقق روند آشتی میان آنکارا و ایروان دو کشور به منافعی در سطح ملی و منطقه‌ای می‌رسند.
جمهوری ارمنستان علاوه برخروج از انزوای منطقه‌ای از وابستگی شدیدی که به روسیه دارد رها می‌شود. همچنین تحقق روند آشتی می‌تواند پیوند تاریخی ترکیه و جمهوری آذربایجان را به سود ارمنستان سست کند.
این درحالی است که ترکیه در جست‌وجوی ایفای نقش فعال در منطقه قفقاز است. قطع رابطه با ارمنستان به‌عنوان یکی از 3 جمهوری منطقه سد راه مهمی در این سیاست بلندپروازانه ترک‌ها بود. با از میان رفتن این سد، زمینه برای مانورهای این کشور در منطقه فراهم می‌شود. از دیگر سو برقراری رابطه با ارمنستان شرایط ورود این کشور به اتحادیه اروپا را آسان می‌کند. لابی ارامنه در غرب دیگر در راه پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا سنگ اندازی نخواهد کرد.
با در نظر گرفتن مجموعه تحولات منطقه، ترکیه و جمهوری ارمنستان در نهایت مرزهای خود را به روی همدیگر باز می‌کنند اما باید اعتراف کرد که صلح و ثبات واقعی در قفقاز در گرو حل و فصل بحران قره‌باغ است.
