حضور کمرنگ ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت

در حالی که ایران از این اتفاق بزرگ، تنها برای تبلیغ نمایشگاه کتاب تهران بهره گرفته است.

این تعداد ناشر از این همه کشور که بزرگ‌ترین رویداد کتابی سراسر جهان را به‌وجود می‌آورد، البته امسال اندکی نسبت به سال گذشته، کاهش داشته است. سال گذشته 59 ناشر دیگر هم در فرانکفورت حضور یافته بودند که ظاهرا بحران اقتصادی اخیر سبب شده است امسال را غیبت داشته باشند.

فارس به نقل از یورگن‌بوس، رئیس نمایشگاه فرانکفورت در این باره می‌نویسد: بحران اقتصادی آن‌طورکه بشود گفت هیچ رد پایی در نمایشگاه کتاب به جا نگذاشته باشد، برطرف نشده است. در مجموع در نمایشگاه امسال دو درصد کمتر در مقایسه با سال گذشته غرفه اجاره داده شده که نشان از کاهش ناشران متقاضی است. این کاهش بیشتر در بخش ناشران انگلیسی زبان و ناشران شرق اروپاست که یا غایب هستند و یا غرفه‌های کوچک‌تری برپا کرده‌اند.

اما آن طور که رئیس اتحادیه ناشران آلمان و نیز رئیس نمایشگاه کتاب فرانکفورت می‌گویند، اوضاع ناشران آلمان خوب است و بحران اقتصادی نتوانسته است لطمه جدی‌ای به آنها وارد کند ولی حتی اگر این طور بود، نمایشگاه فرانکفورت به تنهایی می‌تواند بخش عمده‌ای از این مشکلات را حل کند، به‌ویژه آنکه نوبل ادبیات امسال نیز به آلمان رفته است.

این اتفاق بدون شک بهترین چیزی بود که می‌توانست درست در آستانه آغاز نمایشگاه، برای ناشران رخ دهد و البته اتحادیه ناشران - که تنها برگزارکننده نمایشگاه فرانکفورت، به‌صورت کاملا مستقل است - به خوبی از آن بهره برده است. هرتا مولر، برنده نوبل 2009 در نخستین روز آغاز رسمی نمایشگاه، به فرانکفورت رفت و همان طور که می‌توان حدس زد، با سیل هواداران و ادبیات‌دوستان جهان روبه‌رو شد.

جالب‌تر اینکه مولر بعد از اعلام رای آکادمی نوبل در برنامه‌های مختلفی که برایش ترتیب داده شده بود، غیبت داشت، چرا که حال عمومی‌اش آن هم در این شرایط، مساعد نیست اما نمایشگاه فرانکفورت توانست او را به‌عنوان برگ برنده امسال، به غرفه شبکه تلویزیونی فرانسوی - آلمانی «آرته» بکشاند و برایش کنفرانس خبری برگزار کند.

مولر قرار بود روز قبل از این برنامه، بخش‌هایی از رمانش را برای هوادارانش بخواند، اما به‌علت بیماری آن برنامه را لغو کرد.

به جز مولر، البته نمایشگاه فرانکفورت -درست برخلاف نمایشگاه ایران- مملو از چهره‌های بزرگ ادبیات دنیاست و خالی از چهره‌های دولتی. گونترگراس (برگزیده نوبل 1999)، ژان ماری گوستاو لوکلزیو (برگزیده نوبل 2008)، کلودیا ماگریس و مارگارت‌اتوود [برنده جایزه ادبی اسپانیا] تنها چهار نویسنده جهانی دیگر حاضر در نمایشگاه امسالند که در کنار بسیاری دیگر در حدود 2700 برنامه و نشست حضور داشته‌اند.

قرار است فردا در روز آخر برگزاری نمایشگاه، اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان، طبق روال هر سال جایزه صلح خود را در کلیسای پل فرانکفورت تقدیم برگزیده امسال کند. این کلیسا همان جایی است که 61 سال پیش نمایشگاه کتاب فرانکفورت با حضور حدود 200 ناشر آلمانی برای نخستین بار برگزار شد.

جایزه صلح امسال به کلودیو ماگریس، نویسنده 70 ساله ایتالیایی تعلق گرفته است.  در برگزاری نمایشگاه فرانکفورت، دولت جز بریدن روبان و سخنرانی کوتاه افتتاحیه، نقشی ندارد اما البته بدون اینکه خود را درگیر جزئیات کند، استفاده‌های کلانش را می‌برد. از جمله استفاده هوشمندانه و ویژه از عنوان میهمان ویژه که هر سال به یک کشور اختصاص دارد.

امسال، چین با شعار «سنت و نوآوری» میهمان ویژه فرانکفورت است و در این پنج روز این فرصت را داشته است که از امکان مواجهه آزاد و انتقادی مخاطبان سراسر دنیا بهره‌مند شود.

اما حضور ایران

ایران یا بهتر است بگوییم نمایشگاه کتاب تهران در نمایشگاه فرانکفورت 61 با شعار «ایران؛ دهه پیشرفت و عدالت» دو غرفه 80 و 64 متری دارد که هدف اصلی‌اش تبلیغ برای نمایشگاه ماست.

تبلیغ، درست از همان نوعی که در ایران می‌توان سراغ گرفت: توزیع کاتالوگ‌های دوزبانه و سی‌دی‌های سه‌زبانه برای معرفی آثار ایرانی، پخش فیلم‌هایی از نمایشگاه کتاب تهران و مکان‌های دیدنی ایران و همچنین اهدای چترهای رنگی با آرم نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران.

به جز این، به گفته مشاور رئیس نمایشگاه کتاب تهران که همراه گروهی از ایران به فرانکفورت رفته است، چند غرفه انتشاراتی هم در فرانکفورت داریم که حداکثر متراژشان تنها 9 متر است. محمد اللهیاری فومنی در گفت‌وگو با مهر، از غرفه‌های مورد بحث، انتشارات علمی فرهنگی، رایزنی فرهنگی ایران در آلمان و مجمع جهانی اهل‌بیت را نام می‌برد که متراژ عموم آنها شش تا نه متر است.

اللهیاری فومنی البته بلافاصله به غرفه نمایشگاه کتاب تهران می‌پردازد و ادامه می‌دهد: در سالن پنج بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب فرانکفورت غرفه‌ای به مساحت 80 متر مربع در اختیار نمایشگاه کتاب تهران قرار دارد که همکاران ما با استفاده از سازه‌هایی که آنها را با ترکیب‌هایی از معماری سنتی و مدرن ایجاد کرده‌اند مشغول به فعالیت در آن هستند. بخش کودک و نوجوان نمایشگاه کتاب تهران هم در غرفه‌ای دیگر به مساحت 64 متر مربع در سالن دو بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب فرانکفورت فعال است.

به گفته مشاور رئیس نمایشگاه ما، حدود 800 عنوان کتاب از نویسندگان و مولفان ایرانی که با موضوعاتی مانند کودک و نوجوان، دینی، تاریخی، علمی و ایرانشناسی در این نمایشگاه عرضه شده‌اند در کاتالوگی دوزبانه (فارسی‌-‌انگلیسی)  به بازدیدکنندگان معرفی می‌شوند.

در کنار این عناوین و در بخشی ویژه، آثار برگزیده جوایز کتاب سال و کتاب فصل هم به مخاطبان معرفی می‌شود. در کاتالوگ سه‌زبانه هم چهره‌هایی مثل خیام، مولوی، ابن‌سینا، سهروردی، حافظ، غزالی، فردوسی، رازی و... معرفی شده‌اند؛

انگار که در ایران معاصر، هیچ نویسنده و شاعری نفس نمی‌کشد... در کنار این فعالیت‌های دولتی، البته طبق روال هر سال، چند ناشر خصوصی کشورمان نیز، به‌طور مستقل و در حد بضاعت، در فرانکفورت حضور یافته‌اند.