این بیماری با کاهش توده استخوانی و افزایش شکستگی استخوان همراه است و روند آن، چنان آهسته و تدریجی است که بیمار هیچ‌گونه علائم هشداردهنده‌ای را احساس نمی‌کند تا زمانی که نخستین شکستگی اتفاق بیفتد.
از عواقب این شکستگی‌ها نیز می‌توان به درد، عدم‌توانایی حرکتی، ناتوانی در انجام امور روزمره، زمین‌گیر شدن و بالاخره در بسیاری از موارد به مرگ اشاره کرد. امروز روز جهانی پوکی استخوان است.
مطابق آمار منتشر شده بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان از هر 3 زن و 5 مرد بالای 50 سال، یک نفر حقیقت تلخ این بیماری را تجربه خواهد کرد.دکتر سید محمود طباطبایی، استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی شهید‌بهشتی و رئیس انجمن پوکی استخوان در مورد این بیماری به همشهری می‌گوید: در طول 50 سال گذشته الگوهای عوامل خطر‌ساز زندگی تغییر کرد‌ه‌اند.
در آن زمان بیماری‌های واگیردار شیوع بیشتری داشتند ولی امروز با واکسیناسیون و بهبود وضعیت بهداشت و درمان خیلی از این بیماری‌ها ریشه‌کن شده‌اند.
تغییر در تابلوی مرگ و میر
به عقیده وی، در این میان تابلوی عوامل مرگ و میر در جامعه هم تغییر کرده؛ به‌طوری که 50 سال قبل بیماری‌های قلبی اصلا به این میزان شایع نبود. حتی تا 20 سال قبل اصلا جراحی قلب در دنیا وجود نداشت. ولی امروز بیماری‌های غیرواگیر جای بیماری‌های واگیردار را گرفته‌اند.
علاوه بر این با بهبود بهداشت و بهتر شدن شرایط زندگی، امید به زندگی به 80سال افزایش یافته است؛ به‌خصوص در کشور ما امید به زندگی در مردان به 70 سال و در زنان به بالاتر از این سن رسیده و این یعنی تعداد افراد مسن افزایش یافته و در جامعه، طبی به نام طب سالمندی به‌وجود آمده است.
«یکی از مباحثی هم که مترادف با پیری است، بحث پوکی استخوان است.»به عقیده رئیس انجمن پوکی استخوان، این بیماری در مفهوم کلی قسمتی از روند طبیعی سیر زندگی است.
اما این بیماری آن قدر حائز اهمیت است که دنیا برای آن یک سازمان بین‌المللی تاسیس کرده است. خوشبختانه کشور ما هم انجمن پوکی استخوان دارد و به سازمان بین‌المللی وصل است. ولی آیا می‌توان از این روند طبیعی جلوگیری کرد؟
به عقیده دکتر طباطبایی این اتفاق امکان‌پذیر است؛ چون استخوان به‌عنوان یک بافت هم بند جزء بافت‌ها و نسوج فعال بوده و از دوران تولد تا حدود 20 سالگی در اوج سازندگی است؛ یعنی در مرحله تکامل.
از این سن تا 40 سالگی استخوان‌ها محکم می‌شوند ولی از سن 35 تا 40 سالگی بالانس بین سازندگی و تخریب به نفع تخریب استخوان پیش می‌رود؛ اینجاست که پوکی استخوان اتفاق می‌افتد؛
یعنی همه افراد در مرحله‌ای از زندگی به آن مبتلا می‌شوند. منتهی ما باید راه‌های پیشگیری از ابتلا زودرس به این بیماری را به جامعه معرفی کرده و همچنین راه‌های شناخت و درمان این بیماری را به جامعه بشناسانیم.
افراد در معرض خطر
با این حال به عقیده متخصصان همه افرادجامعه در معرض خطر این بیماری هستند؛ به‌خصوص زنان بعد از 40سالگی باید احساس خطر کنند؛ برای اینکه این بیماری به‌عنوان بیماری خاموش معروف است و هیچ علامتی ندارد.
دکتر طباطبایی در این باره معتقد است: پوکی استخوان تا منجر به شکستگی نشود، فرد متوجه آن نخواهد شد. البته گاهی مردم با کوچک‌ترین درد در ناحیه کمر آن را با این بیماری اشتباه می‌گیرند، در حالی که باید بگویم پوکی استخوان اصلا درد ندارد، مگر اینکه استخوان بشکند.
وی با اشاره به عوامل خطر این بیماری در ادامه توضیح می‌دهد: مهم‌ترین نکته یائسگی زودرس است؛ یعنی اگر خانمی در سن 30 سالگی یائسه شد، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کند.
البته به غیراز این خود یائسگی در خانم‌ها هم مهم است. علاوه بر اینکه زایمان و تغییرات هورمونی هم در این میان نقش عمده‌ای دارند. دومین عامل هم فقر تغذیه است؛ کلسیم، ویتامینD، پروتئین‌ها، سبزیجات و میوه‌جات. البته باید بگویم که همه افراد بعد از 60 سالگی در معرض جذب کمتر مواد غذایی هستند.
وی البته به نقش دخانیات در بروز این بیماری نیز اشاره کرده و معتقد است: همه افراد سیگاری و افراد معتاد در معرض خطر هستند، همچنین کسانی که الکل مصرف کرده و یا افرادی که اصلا ورزش نمی‌کنند؛
چون در حال حاضر زندگی ماشینی تحرک انسان‌ها را گرفته و باعث شده میزان تحرک افراد کم شود. علاوه بر این کمبود نور آفتاب و آپارتمان‌نشینی هم در این میان خیلی مؤثرند؛ چون نور آفتاب یکی از منابع غنی استخوان‌ساز است.
داروها هم مقصرند
البته در این میان برخی افراد هم به‌دلیل ابتلا به بیماری‌های مختلف و استفاده از داروهای خاص در معرض خطرند مثل مبتلایان به آسم که مجبورند کورتن مصرف کنند.
رئیس انجمن پوکی استخوان خاطرنشان کرد: افرادی که روماتیسم یا صرع دارند و دارو می‌خورند، کسانی که بیماری قلبی دارند، مبتلایان به آسم که کورتن مصرف می‌کنند و نیزکسانی که اختلالات غده پاراتیروئید و تیروئید دارند باید نسبت به ابتلا به این بیماری حساس باشند؛ چون متأسفانه در اغلب موارد بیمار از این بیماری بی‌خبر است.
چه باید کرد؟
اما به عقیده کارشناسان باز هم پیشگیری بهترین راه برای جلوگیری از بروز پوکی استخوان است؛ به‌طوری که نخستین راه تغذیه سالم مثل استفاده از مواد لبنی نظیر شیر و ماست در همه سنین است. البته رعایت این مسئله در سنین کودکی و جوانی مهم‌تر است؛ چون جذب کلسیم در این سنین بهتر انجام می‌شود.
دکتر طباطبایی تاکید کرد: البته فراموش نکنیم ورزش و تحرک، بهره‌گیری از نور آفتاب و جلوگیری از اعتیاد هم در این میان بسیار مهم‌اند. زندگی سالم اجتماعی و بی‌استرس را هم نباید فراموش کرد.
ولی اگر زمانی به مرحله‌ای رسیدیم که به پوکی استخوان نزدیک شدیم، باید چه کنیم؟
وی در این باره گفت: اولا باید زیرنظر یک متخصص باشیم و روش‌های تشخیصی این بیماری را جدی بگیریم.
حتی انجام یک عکس ساده هم برای نشان دادن پوکی استخوان کافی است. البته بهترین راه، تست تراکم استخوان است. این تست، بی‌ضرر است، اشعه زیادی ندارد و هر یک تا 2 سال انجام آن کافی است؛ چون پوکی استخوان روند کندی دارد.
با این حال به گفته وی اگر فرد به مراحل بیماری‌زایی رسید، به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D به او تزریق می‌شود که دوز آن براساس سن بیمار و جنس و میزان پوکی استخوان فرق دارد؛ البته از برخی داروهای خوراکی هم استفاده می‌شود
