همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی: تپه میل که به نام‌های آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز شناخته می‌شود از جمله آثار دوره ساسانیان است و در نزدیکی شهر ری تهران قرار دارد
در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در ۲ کیلومتری جنوب قلعه‌نو بخش کهریزک شهرستان ری بر فراز تپه‌ای بلند در روستای قلعه‌نو قرار دارد. بقایای کاخ یا بهرام چون روی دو پایه بزرگ بنا شده و از دور شبیه به میل است، به تپه میل مشهور شده است.
جهت بنا به صورت شرقی و غربی است. در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور بوده. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی ماند.
بیشتر قسمت‌های غربی بنا از بین رفته، در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم عرض وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. مصالح به کار رفته در تپه میل عمدتا گل، خشت، لاشه سنگ و گچ است.
این بنا و سازه‌های پیرامون آن نخستین‌بار در سال ۱۹۱۳میلادی توسط ژاک دومورگان فرانسوی مرمت شد و در سال ۱۹۳۳توسط اریک اشمیت؛ باستان‌شناس آمریکایی مورد کاوش و حفاری قرار گرفت.
نیزارهای اطراف تپه از وجود دریاچه‌ای حکایت دارد که در گذشته در این محل وجود داشته، ولی خشک شده‌است. بلندی تپه میل از سطح دشت اطراف ۱۸ متر است و حدود ۲۵ متر پهنا و ۲۰ متر درازا دارد. پیرامون این تپه بلند تپه‌های کم ارتفاع کوچکتر پراکنده شده که مشرف بر آنها قرار گرفته است.
این مجموعه منطقه‌ای به وسعت ۸۰۰ در ۹۰۰ متر را شامل می‌شود. بر بالای تپه، بنای اصلی آتشکده در راستای شرقی غربی برپاست، طرح کلی بنا، تالار ستون داری بوده با دو ردیف ستون چهارگوشه سه تایی که عملاً به ۳ بخش تقسیم شده است.
یک بخش مرکزی عریض‌تر و دو بخش جانبی کم‌عرض‌تر، ورودی اصلی تالار آتشکده در جبهه شرقی از طریق یک ایوان چهارستونی مدور که پایه‌های سر ستون‌های آنها در گوشه‌های شمال شرقی و جنوب به شرق ایوان برپاست.
طرح کلی بنا به صورت تالار ستونداری است که یک قوس میانی و دو قوس در طرفین دارد که از یک سو به قوس میانی باز می‌شوند و از سوی دیگر با ورودی‌های کم‌عرض‌تر به راهروی باریکی راه می‌یابند که این راهرو حالت رواق را برای قسمت‌های اصلی دارد.
مهمترین ویژگی تزیینی بنا گچبری‌هایی است که روی دیوارهای تالار اصلی نقش بسته است و به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- طرح های هندسی که گاهی خود نیز نقش اصلی را در برمی‌گیرند و طرح‌های حاشیه‌ای شامل نقش‌های هندسی که این طرح‌ها بیشتر به عنوان قابسازی یا حاشیه برای نقش های اصلی به کار رفته است.
- طرح‌های گیاهی که با الهام از طبیعت روی گچ نقش بسته است. این طرح‌ها که به صورت انتزاعی نشان داده شده مبتنی بر عادات و عقاید دینی آن زمان است.
- حیوانات نیز از نظر طراح گچبری‌ها دور نمانده‌اند . آنچه در حال حاضر باقی است نقش یک ماهی است که بسیار طبیعی به نظر می‌رسد.
تپه میل (آتشکده بهرام) در سال 1334 توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره 407 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
