همشهری آنلاین - محمد ملاحسینی: کاخ هخامنشی چرخاب برازجان، در 15 کیلومتری شهر بندری بوشهر قرار دارد
در شهرستان برازجان آثار و بقایای 3 کاخ هخامنشی به نام‌های کاخ چرخاب، کاخ سنگ سیاه (که در بین اهالی به کاخ نظرآقا مشهور است) و کاخ بردک سیاه وجود دارد.
جاذبه‌های گردشگری بوشهر / کاخ چرخاب برازجان در آستانه نابودی
محوطه‌های باستانی محل واقع شدن این سه کاخ هم از لحاظ تاریخی دارای ارزش‌های بالایی است و هم بناهای موجود در آنها آثاری ویژه در هنر معماری ایرانیان محسوب می‌شوند.
براساس شواهد و اسناد به دست آمده معماری داخلی این 3 کاخ وام گرفته از کاخ بزرگ آپادانا در شوش پایتخت اصلی هخامنشی بوده است.
کاخ چرخاب از کاخ‌های زمستانی کوروش هخامنشی بوده و تنها و یا حداقل اصلی‌ترین سند معماری است که ثابت می‌کند خلیج فارس از دوران باستان متعلق به ایرانیان است.
همچنین در این محوطه باستانی یک لوح تاریخی به خط پارسی باستان در رابطه با کنترل هخامنشیان بر خلیج فارس کشف شده که بهترین سند در این باره است.
این بنا که از لحاظ ارزش‌های باستانشناسی همسطح با تخت جمشید و پاسارگاد است در نزدیکی برازجان در استان بوشهر و به فاصله 20 کیلومتری از دریای خلیج فارس بدون محافظت و هیچگونه نگهداری رها شده است
این محوطه باستانی و بی نظیر هم از لحاظ تاریخی واجد ارزش‌های بالایی است و هم یک بنای فوق‌العاده در هنر معماری ایرانیان است. کاخ چرخاب جزو کاخ‌های زمستانی امپراتوری بزرگ هخامنشی محسوب می‌شده است.
کاخ چرخاب نیز کاخ ناقصی است که هرگز مسکونی نشد و کاوش‌های باستانشناسی در آن نشان می‌دهد ساخت این کاخ بزرگ به فرمان کوروش کبیر بوده و احتمالا با مرگ وی نیز متوقف شده است. بخشی از دروازه شاهی این کاخ که ناتمام مانده برخلاف تالار اصلی با لعابی از جنس سیلیس کف سازی شده است.
10 پایه ستون کوچک تالار اصلی کاخ کوروش در چرخاب برازجان در جریان عملیات پاکسازی این محوطه به دست آمد که شبیه پایه ستون‌های پاسارگاد طراحی شده است.
مهم‌ترین ویژگی این کاخ، تکنیک ساخت پایه ستون‌های سنگی مکعب شکلی است که به طریق دقیق و ظریفی تراش و صیقل داده شده به گونه‌ای که در اتصال سنگ‌ها، از هیچ نوع ملاط یا وسیله دیگری استفاده نشده است.
این پایه ستون‌ها با شالی‌های بسیار زیبا مجموعه‌ای ناقص هستند و تنها 4 سرستون آنها سالم باقی مانده است و در دروازه شاهی نصب شده‌اند، بخشی از کاخ نیمه ساخته کوروش هخامنشی است که پس از مرگ وی ساخت این کاخ متوقف شده است.
فاصله هر یک از پایه ستون‌ها از یکدیگر حدود 2 متر است و بخشی از این بقایا به واسطه وجود سازه آبی که همزمان با کشف این پایه ستون‌ها کشف شده آسیب دیده و آب باعث فرسایش بعضی از نقاط این ستون‌ها شده است.
به عقیده کارشناسان روش صیقل سنگ و اتصال آنها و نحوه استفاده از ترکیب رنگ، عایق‌بندی و مقاوم سازی در این سازه هخامنشی حتی در تخت جمشید و پاسارگاد هم مشاهده شده است.
موضوع مهم دیگر در معماری و زیبایی شناسی در این کاخ، انتخاب و تنوع رنگ در ستون‌هاست که برای اولین بار در محوطه‌های سنگی هخامنشی دیده می شود.
بنابر اطلاعات باستانشناسی این کاخ معاصر با پاسارگاد و تخت جمشید بوده است اما از دو اثر سنگی یاد شده در تراش ستون‌ها، به رنگ سنگی که ستون از آن تراش خورده اکتفا شده است در حالی که در این کاخ تکنیک صیقل و تراش سنگ‌ها این امکان را به هنرمند داده است که از سنگ‌هایی با دو رنگ متفاوت سیاه و سفید استفاده کند.
کاخ کوروش هخامنشی در چرخاب بوشهر، تنها نمونه از معماری این عصر است که در بنای آن هم از سنگ استفاده شده و هم از آجر.
استفاده از لعاب سلیس روی کف بنا نیز از دیگر موضوعات جالب توجه در این کاخ است که به عنوان اندود کف به کار گرفته شده و از نظر رنگ و جنس و روش ساخت موضوع قابل تاملی است به طوریکه بخشی از دروازه شاهی این کاخ که ناتمام مانده، برخلاف تالار اصلی، با لعابی از جنس سیلس، کف سازی شده است.
