از معمر قذافی، رهبر لیبی گرفته تا عمرموسی، دبیر کل اتحادیه عرب و زاپاتورو، نخست‌وزیر اسپانیا در پایتخت اتیوپی گردهم آمده بودند تا چهاردهمین اجلاس سران اتحادیه آفریقا را با شعار «فناوری اطلاعات و ارتباطات در آفریقا؛ چالش‌ها و چشم‌انداز توسعه» برگزار کنند.
اگر محمود احمدی‌نژاد تیرماه، کمتر از یک ماه پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دهم نتوانسته بود در اجلاس مشابهی که در لیبی برگزار شد حضور یابد، این بار منوچهر متکی، رئیس دستگاه دیپلماسی کشور خود را به اتیوپی رساند و در فرصتی 14 ساعته؛ از 8 صبح تا 10شب با رهبران و وزیران خارجه 38 کشور آفریقایی دیدار و گفت‌وگو کرد و پیام رئیس‌جمهوری را به این اجلاس رساند.
طبیعی بود که هر کدام از این دیدارهایی که رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه گزارش آن را در حاشیه اجلاس به خبرنگاران می‌داد، نمی‌توانست از وزن یکسانی برخوردار باشد. دیدار کوتاه وزیر امور خارجه با معمر قذافی، رهبر لیبی که ریاست دوره‌ای اتحادیه آفریقا را در سال گذشته عهده‌دار بود نمی‌توانست همطراز دیدار با رئیس‌جمهوری گابن تلقی شود، همچنان‌که مذاکره نیمه‌خصوصی با عبدالله واد، رئیس‌جمهوری سنگال که متکی به مزاح آن را «دیدار خیابانی» نامید، نباید هم‌وزن دیداری تلقی شود که هیأت ایرانی قصد داشت با بینگو وا موتاریکا، رئیس‌جمهوری مالاوی و رئیس جدید اتحادیه آفریقا انجام دهد و محقق نشد. رئیس‌جمهوری مالاوی به‌مدت یک سال ریاست دوره‌ای اتحادیه آفریقا را به‌عهده گرفت. اما این انتقال ریاست چندان با رضایت قذافی انجام نشد، به‌طوری که بی‌میلی قذافی در انتقال این ریاست دلخوری‌هایی را به‌وجود آورده بود.
رهبر لیبی که به خاطر حاشیه‌های همیشگی‌اش و حضورش در این اجلاس به همراه محافظان زن و هیأت همراه پرزرق و برقش نگاه خبرنگاران را متوجه خود کرده بود، با بی‌میلی، ریاست اتحادیه را به موتاریکا، رئیس‌جمهوری مالاوی منتقل کرد.
قذافی که در یک سال گذشته در رأس اتحادیه آفریقا چندان بی‌میل نبود تا او را «سلطان آفریقا» بنامند، شایعاتی را نیز در حاشیه اجلاس اتحادیه آفریقا دامن زده بود. برخی از کارشناسان از تلاش او برای ابقای خودش در ریاست اتحادیه آفریقا خبر می‌دادند. شاید از همین رو بود که دیگر اعضای آفریقایی اتحادیه آفریقا وقتی مراسم انتقال ریاست اتحادیه به موتاریکا انجام شد، شیپورهایی که قرار بود در استادیوم‌های آفریقای جنوبی (میزبان جام جهانی 2010) به صدا در‌آید، سران کشورهای آفریقایی در مقر سازمان ملل در اتیوپی به صدا درآوردند. این شیپورها در حاشیه اجلاس اتحادیه آفریقا به‌عنوان یادبود به سران کشورهای آفریقایی داده شده بود.
غیبت در اجلاس 13، پیام به اجلاس 14
منوچهر متکی خرداد ماه امسال در مراسم روز ملی آفریقا که در باشگاه دیپلماتیک وزارت خارجه برگزار شد از ایران به‌عنوان شریک استراتژیک آفریقا نام برد و گفت: در این چارچوب جمهوری اسلامی برای تسهیل همکاری‌های خود با کشورهای آفریقایی به‌عنوان میهمان ویژه در نشست‌های سازمان وحدت آفریقا از همان ابتدا حضور یافته و از بدو تشکیل اتحادیه آفریقا به عضویت ناظر آن درآمد.
ایران فرصت حضور در اجلاس سیزدهم اتحادیه آفریقا را پیدا نکرد. تیرماه امسال که ایران درگیر حواشی پس از انتخابات بود، حضور محمود احمدی‌نژاد ساعاتی پیش از پرواز او به لیبی لغو شد.
احمدی‌نژاد که در دولت نهم (22 اردیبهشت 86) با سفر به امارات متحده عربی نام خود را به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهوری که پس از انقلاب به این کشور سفر کرده است ثبت کرده بود، قرار بود با حضور در لیبی بلند‌‌پایه‌ترین مقامی باشد که بعد از انقلاب به کشوری سفر می‌کند که رهبرش متهم ردیف اول ربوده‌شدن امام موسی صدر است.
حسن قشقاوی، سخنگوی وقت دستگاه دیپلماسی کشور در آن زمان دلیل لغو سفر احمدی‌نژاد را «مشغله‌های رئیس‌جمهوری و اولویت‌های دیگر کاری» احمدی‌نژاد دانست و در عین حال گفت: قطعیت انجام این سفر از سوی منابع رسمی اعلام نشده بود و این در حالی بود که روزها پیش از انجام این سفر رسانه‌های ایران تحلیل‌هایی درباره حضور احمدی‌نژاد در لیبی نوشته بودند.
اگر رئیس دولت دهم نتوانست در اجلاس سیزدهم اتحادیه آفریقا که ریاست آن نیز به‌عهده قذافی بود حضور یابد در عوض پیام خود به اجلاس چهاردهم را خطاب به «معمر قذاقی، رهبر انقلاب فاتح لیبی و ریاست دوره‌ای اتحادیه آفریقا» و ژان پینگ، کمیسر عالی اتحادیه آفریقا نوشت.
وی در پیام خود با اشاره به استمرار حضور نیروهای آمریکا و انگلستان در افغانستان و عراق و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه آورده بود: بحران اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان ادامه دارد. ما با همکاری یکدیگر خواهیم توانست نقش مؤثری در اصلاح نظامات غلط اقتصادی و سیاسی حاکم بر جهان و رفع تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها ایفا کنیم. با ادامه روند اضمحلال نظام سلطه و سیاست‌های استکباری، با کمک هم می‌توانیم نظم عادلانه‌ای در جهان برقرار کنیم.
با این وجود در خلال دیدار متکی و رهبر لیبی در حاشیه اجلاس اتحادیه آفریقا، قذافی از اینکه هنگام سفر متکی به لیبی موفق به دیدار با وی نشده بود ابراز تأسف کرد، اما سخنی از لغو سفر احمدی‌نژاد به لیبی و ابراز تأسف رهبر لیبی از لغو این سفر به میان نیامد.ناگفته نماند اجلاس اتحادیه آفریقا همه ساله در 2 نوبت، یک بار در کشوری که ریاست اتحادیه را به‌عهده دارد و بار دیگر در آدیس آبابا که به‌عنوان پایتخت سیاسی آفریقا و مقر اصلی اتحادیه شناخته می‌شود، برگزار می‌شود.
آمارها رو به افزایش است
توافق بر برگزاری اجلاس ایران و آفریقا در سال آینده به‌نظر مهم‌ترین نتیجه عملی حضور یک روزه رئیس دستگاه دیپلماسی در اجلاس اتحادیه آفریقا بود. متکی در کنار دیدار با سران کشورهای زیمبابوه، گابن، سومالی، سنگال، سودان، اتیوپی، اوگاندا، و بروندی با ژان پینگ، رئیس کمیسیون اتحادیه آفریقا به توافقی رسیدند تا سال آینده نشست مشترکی بین ایران و آفریقا در کشورمان برگزار شود.
محمد جواد زمانیان، سفیر ایران در اتیوپی در گفت‌وگویی اظهار داشته بود که دیدارها و مذاکرات هیأت ایرانی در چهاردهمین اجلاس اتحادیه آفریقا نسبت به سال گذشته بسیار بیشتر بوده است. برخی منتقدان دولت اعتقاد دارند، دوستان آفریقایی ایران از وزن قابل‌قبولی برای اثر‌گذاری در نظم بین‌الملل برخوردار نیستند. به غیراز چند دیدار انگشت‌شمار، دیگر دیدارهای منوچهر متکی در این اجلاس با سران کشورهایی بود که نه به لحاظ اقتصادی و نه به لحاظ سیاسی قدرت تأثیر‌گذار بالایی در روابط بین‌الملل ندارند.
این موضوع محل سؤال خبرنگار همشهری از وزیر امور خارجه در حاشیه اجلاس اتحادیه آفریقا قرار گرفت که متکی پاسخ داد: این نظام بین‌الملل است که دارای اشکال است وگرنه در سازمان ملل هر کشوری دارای یک حق رأی است، اما در عمل می‌بینیم که قدرت‌های زورگو در جهت تغییر این نظام به نفع خود هستند.
وزیر خارجه با بیان اینکه امروز هیچ کشوری را نمی‌توان محدود کرد و چند جانبگی مشخصه روابط بین‌الملل است خاطرنشان کرد: این مشکلی است که امروز جامعه جهانی با آن مواجه است و باید دید آیا کسانی هستند که بخواهند در این رویه بازاندیشی کنند.
هیأت ایرانی پس از پایان نخستین روز از چهاردهمین اجلاس اتحادیه آفریقا این اجلاس را ترک کرد. اما این اجلاس 2 روز دیگر ادامه یافت و بینگو وا موتاریکا، رئیس دوره‌ای اتحادیه کشورهای آفریقا و رئیس‌جمهوری مالاوی در مراسم اختتامیه این نشست گفت: کشورهای آفریقا باید هر چه سریع‌تر عمل کنند و ضمن تقویت ساخت تجهیزات زیربنایی، افزایش اهمیت به امور کشاورزی و امنیت غلات و توسعه بیش از پیش فنون اطلاع‌رسانی، تحقق اهداف هزاره را تسریع کنند.
وی سال 2010 را سال صلح و امنیت اتحادیه آفریقا دانست. در جریان اجلاس سه روزه اتحادیه آفریقا موضوعات مختلف از جمله درگیری‌ها در سومالی و تنش‌ها در سودان مورد بررسی قرار گرفت. تنش‌های اخیر در سودان ناشی از نزدیک شدن موعد برگزاری همه پرسی در باره مستقل شدن بخش جنوبی سودان از دولت مرکزی است. رئیس دستگاه دیپلماسی کشور بلافاصله بعد از این اجلاس راهی ترکیه و از آنجا نیز راهی اجلاس امنیتی مونیخ شد.
