کنفرانس سران دی‌هشت در ابوجا هفتمین اجلاس این گروه پس از نشست سال۲۰۰۸ در مالزی محسوب می‌شود.
ایران، نیجریه، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مصر و مالزی اعضای گروه دی‌هشت هستند. گروه 8کشور مسلمان در حال توسعه، از جمله پیمان‌های منطقهای است که به‌منظور ایجاد روابط مستحکم اقتصادی بین کشورهای در حال توسعه اسلامی و تقویت نفوذ این کشورها در بازارهای جهانی و برقراری گفت‌وگو با گروه جی هشت ـ 8کشور صنعتی ـ تشکیل شده است. تشکیل گروه دی‌هشت، نمایشی از ظهور ائتلاف‌های منطقهای برای موازنه قدرت منطقهای و مواجهه با چالش‌‌های جهانی در رویکردی سوم از بین انزوا و اطاعت از جهانی شدن است.
اعضای این گروه کشورهایی هستند که عمدتا مسلمان به‌شمار می‌روند یا جمعیت مسلمانان در آنها زیاد است. با این حال میزبان نشست امسال، جاناتان گودلاک، رئیس‌جمهور نیجریه، تنها رئیس دولت غیرمسلمان در میان رهبران کشورهای دی‌هشت به‌شمار می‌رفت. نیجریه مانند ترکیه عضو غیردائمی شورای امنیت است.
دی‌هشت؛ در تکاپوی نقشی پررنگ‌تر
سران گروه کشورهای در حال توسعه اسلامی موسوم به دی‌هشت در حالی در ابوجا گرد‌هم آمدند که این گروه با جمعیت یک میلیارد نفری و نسبت 14درصدی جمعیت جهانی انتظارها را به‌واسطه وجود توانمندی‌ها و پتانسیل‌های کشورهای عضو در راستای ایفای نقشی پررنگ‌تر در تحولات منطقهای و فرامنطقه‌ای بالا برده است.
با پایان نشست هفتم، اکنون بیش از یک دهه از عمر گروه دی‌هشت می‌گذرد؛ گروهی که براساس مرامنامه آن بنا بود جایگاه کشورهای در حال توسعه اسلامی را در اقتصاد، سیاست منطقهای و فرامنطقه‌ای بهبود و ارتقا دهد، فرصت‌های جدید در روابط تجاری و بازرگانی ایجاد کند، مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها و معادلات بین‌المللی داشته باشد و استانداردهای زندگی بهتر و رفاه عمومی را برای مسلمانان کشورهای عضو فراهم سازد. مرامنامه‌ای که 8کشور بزرگ مسلمان به‌دنبال برگزاری کنفرانس «توسعه برای همکاری» در اکتبر 1996 در استانبول به چنین رویکرد و برنامه‌ای رسیدند.
صلح، دیپلماسی، همکاری، عدالت، تساوی و دمکراسی الفبای آن کنفرانس بود که یک سال بعد و در تدوین سازوکارهای گروه دی‌هشت نیز در سرلوحه کاری قرار گرفت. به‌واقع 8کشور در حال توسعه اسلامی با هدف افزایش همکاریهای اقتصادی و تجاری بین این گروه از کشورهای مسلمان شکل گرفت، اما به‌دلیل وجود تفاوت‌های آشکار بین هندسه اقتصادی کشورهای عضو و همچنین مسافت جغرافیایی آنها در 3قاره، توسعه همکاریهای اقتصادی بین اعضای گروه تاکنون با کندی روبه‌رو بوده است. با این همه از میان 8کشور عضو، اینک ترکیه و اندونزی در جمع ۲۰ اقتصاد بزرگ جهان قرار گرفته‌اند و نیجریه موقعیت خود را طی 2سال اخیر از مقام ۴۱ به مقام ۳۹ در رده‌بندی اقتصاد‌های جهان بهبود داده و از این لحاظ جایگاه قبلی مالزی را اشغال کرده است.
با این حال به‌نظر می‌رسد پس از برگزاری 7نشست تا حدودی دستورکارها و مرامنامه ابتدایی تشکیل گروه برای بسیاری از اعضا کمرنگ و کم اهمیت شده است. به شکلی که نمایندگان 8کشور در حال توسعه اسلامی بجز بنگلادش در می2006 موافقت‌نامه تجارت تعرفه‌های ترجیحی را در پنجمین اجلاس دی‌هشت در بالی اندونزی امضا کردند. این موافقت‌نامه که به‌منظور کاهش تدریجی تعرفه‌ها در کالاهای خاصی بین کشورهای عضو طراحی شده بود و با هدف کاهش موانع برای تجارت آزاد در بین کشورهای عضو و همچنین گسترش همکاری بین اعضا پیگیری می‌شد در طول 2سال گذشته کمتر مورد توجه و خواست اعضا بوده به‌نحوی که بیلان تجاری و تراز بازرگانی دی‌هشت به شکل آشکاری به سمت تجارت برون‌گروهی و کاهش سود موازنه تجاری اعضا سوق یافته است.
این نمونه در کنار روابط سرد دیپلماتیک برخی از اعضا مثل ایران و مصر و نقش آفرینی و بازیگری برون‌گروهی و کم‌توجهی به ساختارهای کشورهای عضو و اینکه اعضا به این نتیجه رسیده‌اند که می‌توان اهداف و خواسته‌های متبوع خویش را جدای از خط‌مشی‌های گروه پیش برد- در عین حال با مقاومتی نیز مواجه نشد- این نگرانی را بیش از پیش تقویت کرده که با وجود عضویت 8کشور بزرگ در حال توسعه اسلامی، دی‌هشت نیز در درازمدت به راه سازمان کنفرانس اسلامی برود و رفتارهای عبور از دی‌هشت به مانند سازمان کنفرانس اسلامی بسیار کم هزینه شود.
با وجودی که اعضای گروه دی‌هشت همگی عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند و از نگاهی طبیعی است که همکاری و مراوده با این سازمان در اولویت راهبرد تعاملاتی برون‌گروهی آن قرار دارد، اما واقعیت این است که خواست توسعه و گسترش روابط با دیگر سازمان‌های تأثیر‌گذار کمتر مورد توجه گروه بوده است. سازمان همکاری اقتصادی اکو، سارک، آسهآن، شانگهای و دیگر پیمان‌های منطقهای سازمان‌هایی هستند که با عضویت کشورهای اسلامی می‌بایست در اولویت‌های تعاملاتی دی‌هشت قرار گیرد.
به‌نظر می‌رسد تأثیر و توانایی دی‌هشت با توجه به توانمندی‌ها و پتانسیل‌هایش به مانند سازمان ملل متحد، ناتو یا آسهآن نیست، اما به اذعان بسیاری وجود ایران به‌عنوان چهارمین صادر‌کننده نفت جهان و صاحب دومین ذخایر گازی جهان با توجه به افزایش نرخ منابع انرژی و تأثیر آن بر دیگر عرصه‌ها و وجود مصر و اندونزی می‌تواند در گشودن بندهای فراروی گروه در حرکت به سمت نقش‌آفرینی و مشارکت بیشتر در تحولات مؤثر باشد. این توانمندی به همراه دیگر پتانسیل‌های گروه این فرصت را فراهم می‌سازد که دی‌هشت بتواند نقش تعیین‌کننده‌‌ای در تصمیم‌گیری کانون‌های انرژی و اقتصاد و سیاست جهانی داشته باشد؛ امری که البته تاکنون محقق نشده است.
کاهش قدرت موازنه‌ای و چانه‌زنی دی‌هشت در کانون‌های تصمیم‌گیری جهانی با این توجیه که هدف این گروه هماهنگ‌سازی تلاش‌های کشورهای عضو است و پیوستن به‌منظور افزایش نفوذ جمعی اعضا در سیاست و اقتصاد جهانی برای دستیابی به منافع گروهی نیست، باعث شده رفتارهای عبور از گروه بیشتر شده و جهت‌گیری‌های اعضا به سمت جستن منافع در بیرون از گروه ساماندهی شود.
این در حالی است که در نخستین دور اجلاس در سال 1997- که با هدف توسعه همکاریهای تجاری و بازرگانی بین کشورهای عضو تشکیل شد- براساس مذاکرات به‌عمل آمده پیش‌بینی می‌شد توسعه و بهبود وضعیت اقتصادی و گسترش روابط تجاری می‌بایست بین اعضا مدنظر باشد.
با این همه، مسئله افزایش قیمت انرژی، افزایش قیمت مواد غذایی و تأثیر بر کشورهای اسلامی در هفتمین اجلاس سران کشورهای در حال توسعه اسلامی در حالی مورد بحث و بررسی قرار گرفت که وزیرخارجه مالزی پیش‌‌تر از تصویب طرح 10ساله توسعه تجارت بین اعضای این گروه خبر داد و ابراز امیدواری کرد با نهایی شدن این برنامه در اجلاس سران، حجم مبادلات تجاری درون گروهی اعضا تا سال2018 بین 15 تا 20 درصد کل حجم تجارت خارجی تمامی کشورهای عضو را شامل شود. حجم مبادلات تجاری بین اعضای دی‌هشت در حال حاضر 5 درصد از کل حجم مبادلات جهانی اعضای آن است.
نهایی شدن طرح نقشه راه و سند چشم‌انداز توسعه اسلامی و طرح 10ساله، امیدواری بسیاری از اعضا را برای حرکت به سوی ایفای نقشی پررنگ‌تر در معادلات و تحولات منطقهای و جهانی بر پایه تقویت بنیان‌ها و زیرساخت‌های گروهی زنده کرده است.
تلاش برای خلع سلاح عمومی کامل و منع آزمایش هستهای در دنیا و دیگر مناطق از جمله خاورمیانه، سعی در حفاظت بیشتر از محیط زیست انسانی، مخالفت با تولید و تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی، سیستم مالی و اعتباری عادلانه و... تنها گوشه‌ای از آرمان‌های مشترکی است که با اهتمام اعضا می‌تواند به همگرایی در سایه توسعه پایدار درون گروهی کمک کند.
ابتکار عمل ایران بر بستر گروه‌هشت اسلامی عملا میدان بازی مساعدی فراروی تهران گشوده است که پس از چرخش نگاه راهبردی طی چند سال اخیر ابتدا به آمریکای لاتین و سپس به آسیا می‌تواند به انسجام دیگر اعضا کمک‌رسان باشد. این راهبرد ایران حکایت از جست‌وجوی کنکاش‌گرایانه برای گذر از بن بست‌های دیپلماتیک فعلی و پایین آوردن هزینه‌های پرونده هستهای در قالب ائتلاف‌های منطقهای است.
گزارش کمیسیون همکاری‌های‌مشترک دی‌هشت، جولای 2009
