روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز از ادامه همکاری‌ها در چارچوب مذاکرات 1+5 و توافقاتی که انجام شده خبر داد. در این میان تأکید بر اعتمادآمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران همانند گذشته در میان سخنان طرف خارجی مشاهده می‌شود؛ اقدامی که معلوم نیست چگونه ایران باید آن را ثابت کند؟ کما‌اینکه روز گذشته لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفت که کشورش مایل است مذاکرات ایران سریع‌تر آغاز شود.
آنچه در مذاکرات ایران با طرفین خارجی خود مهم است این است که حسن نیت، یک عنصر یکطرفه نیست که همیشه ایران محکوم به عدم‌رعایت آن باشد. اگر 1+5 حسن نیت دارد باید اقداماتی در جهت رفع تحریم‌ها علیه ملت ایران انجام دهد. گروه 1+5 باید گام مؤثری در جهت اتهام بی‌اعتمادی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران بردارد. نفس و ماهیت مذاکره امری مطلوب در جهت تعامل کشورهاست اما با توجه به رویه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و متعاقب آن گروه 1+5 و نیز قطعنامه صادر شده علیه جمهوری اسلامی، ایران نیز باید در ادامه مذاکرات خود پیش‌شرط‌هایی قائل شود.
سازمان انرژی اتمی در تمام گزارش‌ها دو پهلو عمل کرده است؛ از یک طرف اعلام کرده که جمهوری اسلامی ایران مطابق موازین، نرم‌ها و هنجارهای NPT و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گام برداشته اما از طرف دیگر عنصر شفافیت را زیر سؤال برده و می‌گوید سازمان انرژی اتمی نمی‌تواند تضمینی برای صلح‌آمیز بودن اقدامات هسته‌ای ایران بدهد. چنین رفتارهایی ناقض حقوق بشر و حق توسعه کشورها در ابعاد مختلف است؛ ابعاد مختلف غیرقانونی بودن این تحریم‌ها و گزارش‌های بین‌المللی انرژی اتمی از جهات مختلف قابل بررسی است.
اظهارات مسئولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و قطعنامه‌های صادر شده توسط آمریکا به‌خصوص اتحادیه اروپا کاملاً تصویربرداری شده از اقداماتی است که اداره خزانه‌داری آمریکا علیه ایران به‌صورت تحریم‌های یکجانبه انجام داده است. در کجای دنیا کشتیرانی که بخشی از ارتباطات بازرگانی کشورها و در راستای منافع مردم است تحریم می‌شود که غربی‌ها کشتیرانی ایران را تحریم کردند؟
پیشنهاد تعامل و همکاری اخیر آمریکا توسط مشاور امنیت ملی آمریکا یک اتفاق جدید محسوب نمی‌شود. هدف از این برخورد استفاده تبلیغاتی آمریکا و نشان دادن یک چهره مثبت از این کشور است. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند در مقابل این حرکت، پیش شرطی مبنی بر حذف موضوع «عدم‌عنصر شفافیت و اعتماد» در مذاکرات خود با طرف خارجی قرار دهد تا چهره فریبکار آمریکا را در دنیا آشکار سازد. چرا آژانس اتمی پیوسته به عنصر عدم‌اعتماد اشاره می‌کند؟ چگونه ممکن است عدم‌اعتماد بوده باشد درحالی‌که ایران بیش از یک دهه است حسن نیت خودش را نشان داده و حتی در دوره‌ای به تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای خود روی آورد؟
نهادهایی در سطح بین‌الملل باید وجود داشته باشند تا رویه‌های ناروا و جانبدارانه آژانس، اتحادیه اروپا و گروه 1+5 را در یک مناظره و تقابل آشکار سازند. در حال حاضر تحریم‌ها ملت ایران را هدف قرار داده‌اند و هدف تنها دولت نیست. رئیس‌جمهور آمریکا می‌گوید که می‌تواند این تحریم‌ها را توسط اداره خزانه داری آمریکا بردارد اما به شرط اینکه ایران از برنامه‌های سلاح کشتار جمعی و هسته‌ای دست بردارد و دیگر اینکه مسئله حقوق بشر و مبارزه با تروریسم را رعایت کند. اینها در همان صفحات اول ISA منعکس شده است. این بیانگر این است که بحث حسن نیت مطرح نیست و موضوع سیاسی کاری است.
*استاد دانشگاه تهران
