این نخستین بار نبود که جان سربازان در جایی که مرتفع‌ترین نبردگاه جهان با حدود 6700متر ارتفاع نامیده شده است، بر اثر عوامل طبیعی از دست رفت. در سال2010 نیز 24نفر دیگر از سربازان پاکستانی در رخدادی مشابه جان باختند اما در رویداد اخیر بار دیگر جهانیان و بیشتر از همه خود مردم هند و پاکستان که سال‌هاست بر سر کشمیر منازعه دارند، متوجه این صف‌آرایی بی‌حاصل در ناحیه‌ای شدند که دما در آنگاه به 70درجه زیرصفر می‌رسد.
در سال1984، هند از ترس تصرف این یخچال که طول آن به 78کیلومتر می‌رسد، ارتفاعات آن را اشغال کرد. پاکستان هم نیروهای خود را به ناحیه گسیل کرد. از آن تاریخ تا به حال، بیش از 20هزار سرباز از این دو کشور در این ناحیه در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند و تلفات دو طرف در این مدت بر اثر عوامل طبیعی، بیش از تلفات نزاع اولیه‌ای بود که دو ارتش را به لشکرکشی به اوج آسمان واداشت.
ریشه‌های نزاع
سابقه مناقشه میان هند و پاکستان بر سر کشمیر و دیگر مناطق مورد اختلاف به بیش از نیم قرن و در واقع به زمانی می‌رسد که تشکیل شدند. در واپسین سال‌هایی که انگلیس شبه‌قاره هند را در چنبره استعمار خود داشت، مهاتما گاندی با جنبش مقاومت منفی با سلطه انگلیسی‌ها مبارزه می‌کرد. در سوی دیگر این شبه قاره که عمدتا مسلمان‌نشین بود، مسلمانان به رهبری محمد‌علی جناح ملقب به قائد اعظم برای داشتن نقش بیشتر در حکومت فعالیت می‌کردند. در آگوست سال1947، هند استقلال خود را از انگلیس کسب کرد و همزمان ناحیه غربی این شبه قاره که مسلمان‌نشین بود، به نام پاکستان به رسمیت شناخته شد. به این ترتیب، کشور کهن، پاره پاره شد و قسمت‌های مختلف آن برای تصمیم‌گیری جهت پیوستن به هند یا پاکستان رأی‌گیری برگزار کردند. با کشیده شدن خطوط مرزی جدید، بزرگ‌ترین مهاجرت انسان‌ها در تاریخ بشر رخ داد که در جریان آن، میلیون‌ها هندو راهی هند شدند و میلیون‌ها مسلمان در «سرزمین پاکان» اسکان گزیدند.
تشکیل بنگلادش و جنگ بر سر کشمیر
این پایان کار نبود، چون پاکستان متشکل از دو قلمرو سرزمینی بود که در دوسوی شبه‌قاره قرار داشتند. این مشکل سبب شد که بعدا در پی جنگی خونین، بنگلادش اعلام موجودیت کند. آنگاه نوبت به کشمیر رسید. با پایان ضرب‌الاجلی که برای تعیین کشور پذیرنده برخی مناطق مشخص شده بود، هنوز مردم این ناحیه در این‌باره به توافق نرسیده بودند. 2ماه پس از اعلام استقلال دوکشور، قبیله‌نشینان استان سرحد شمال‌غرب به کشمیر حمله بردند. در آن زمان، 80درصد جمعیت کشمیر مسلمان بود. در پی این اقدام، ماهاراجه کشمیر پیمان الحاق کشمیر را به هند امضا کرد. دهلی‌نو سربازان خود را برای دفاع از کشمیر گسیل کرد. امروز، این ناحیه بین دوکشور تقسیم شده است و صلحی متزلزل که هر از چندی دستخوش تنش می‌شود، بر آن حکمفرماست. آتش‌بس نخستین جنگ بر سر کشمیر در اول ژانویه1949 با پادرمیانی سازمان ملل و تعیین خط کنترل اعلام شد. کشمیر آزاد که منطقه‌ای در شمال غرب آن بود، به پاکستان رسید. اما سال1965، بار دیگر دو کشور دست به اسلحه بردند. از سال1989، ده‌ها گروه اسلامگرا برای کسب استقلال کشمیر از هند یا الحاق آن به پاکستان می‌جنگند و بیش از 60هزار نفر در این مناقشه کشته شده‌اند. یکی از شناخته‌شده‌ترین گروه‌ها لشکر طیبه است که در دهه1980 توسط حافظ سعید و با حمایت پاکستان تشکیل شد. این گروه در سال2008 در شهر بمبئی هند دست به حملاتی زد که حدود 166کشته بر جا گذاشت. لشکر طیبه تمایلات شیعه‌ستیزانه مرگباری را از خود نسبت به شیعیان پاکستان نشان داده است. این گروه اکنون به یکی از مهم‌ترین عوامل اختلاف میان هند و پاکستان تبدیل شده‌است. هندی‌ها تأکید دارند رهبران این گروه به خاطر رهبری و اجرای حملات سال2008 به بمبئی باید محاکمه شوند. اخیرا هم آمریکا برای دستگیری 2تن از رهبران این گروه، جایزه 10میلیون دلاری تعیین کرد. اما مقامات پاکستانی در برابر چنین درخواستی مقاومت می‌کنند و اعلام جایزه از سوی آمریکا برای این دستگیری را توهین به کشورشان خوانده‌اند.
رقابت هسته‌ای
ارتش دو کشور هند و پاکستان همواره درگیر رقابت تنگاتنگ تسلیحاتی بوده‌اند. در ماه می سال1998، هند در ایالت راجستان و نزدیک مرز پاکستان دست به آزمایش هسته‌ای زد و خبر آن را اعلام کرد. پاکستان نیز به سرعت دست به کار شد و همان سال 5 آزمایش هسته‌ای در بلوچستان انجام داد. این در حالی بود که اسلام آباد در سال1992 از دستیابی به دانش فنی سلاح هسته‌ای خبر داده بود اما سال1998 را کارشناسان، سال رسمی ورود سلاح‌های هسته‌ای به زرادخانه‌های دو کشور هند و پاکستان می‌دانند، هر چند که پاره‌ای از کارشناسان بر این باورند که این کار زودتر انجام شده بود. هسته‌ای شدن دو کشور مخاطرات بالقوه و منازعات گاه و بیگاه آنها را به شدت بالا برده است. در سال2002 بیش از یک‌میلیون سرباز در دوسوی مرز دوکشور مستقر شده بودند و هر لغزش کوچکی ممکن بود آتش جنگی را شعله‌ور کند که نه فقط منطقه که کل جهان را دستخوش پیامدهای نامعلومی کند.
پیامدهای فرامرزی رقابت دوکشور
رقابت تنگاتنگ هند و پاکستان فقط به عرصه روابط دوجانبه محدود نمی‌شود. روشن‌ترین صحنه رقابت خارجی آنها افغانستان است. کابل مکررا اسلام‌آباد را به حمایت از طالبان متهم کرده است، هر چند که مقامات پاکستانی رسما این ادعا را رد می‌کنند. با این حال، کارشناسان خاطرنشان می‌کنند اسلام‌آباد از محکم شدن جای پای هند در افغانستان نگران است و از این رو می‌کوشد قدرت تأثیر‌گذاری خود را در همسایه شمالی خویش بالا ببرد. اما تعامل اسلام‌آباد با گروه‌های اسلامگرا از جمله طالبان، پیچیدگی‌های خاصی دارد که توضیح آن در این مطلب نمی‌گنجد. اسلام‌آباد از گروه‌هایی همچون لشکر طیبه برای فشار آوردن به هند بر سر کشمیر استفاده می‌کند. روابط میان سازمان اطلاعات ارتش پاکستان موسوم به آی‌اس‌آی با این قبیل گروه‌ها، نقل محافل سیاسی منطقه است.
هند دست بالا را می‌گیرد
اما در سال‌های اخیر به‌نظر می‌رسد واقعیت‌های اقتصادی، هند را در موضع بهتری نسبت به پاکستان قرار داده است. حجم اقتصاد پرشتاب هند اکنون 8برابر پاکستان است. از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد ناامنی‌های پاکستان در این مدت بیشتر شده است. سیل ویرانگر سال2010 ازجمله رخدادهای طبیعی است که خسارت زیادی به پاکستان زد. بی‌ثباتی سیاسی و وقوع کودتاهای متعدد در گذشته از دیگر نشانه‌های ضعف نسبی پاکستان در قبال دوقلوی بزرگ خود است که از دمکراسی بسیار پایداری برخوردار است.
