فروش اوراق سلف نفتی یکی از روش‌های نوین برای جذب سرمایه در صنعت نفت است که در دستور کار جدی وزارت نفت قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود جاذبه زیادی برای مردم و متقاضیان داشته باشد.
قرار است شرکت ملی نفت ایران برای تأمین مالی طرح‌های سرمایه‌گذاری خود اوراق سلف نفتی به سررسید چهارساله را به‌وسیله بانک سپه به‌عنوان بانک عامل به‌صورت نقدی به متقاضیان می‌فروشد و وجوه خریداران را جمع‌آوری‌‌کند.
به گفته وزیر نفت هر برگ اوراق سلف نفتی پیش‌فروش حداقل 10بشکه نفت خام به قیمت روز (مثلا 100دلار آمریکا) است. شرکت ملی نفت دو نماد برای خرید اوراق سلف نفتی درنظر گرفته و هر سرمایه‌گذاری می‌تواند به‌صورت ارزی و ریالی این اوراق را خریداری کند. در نماد اول، خرید و فروش بر مبنای دلار است و چنانچه ارزش هر بشکه نفت در زمان سررسید به 140دلار برسد، سود آن سالانه (تا چهار سال) 10درصد و اگر بهای هر بشکه نفت به 160دلار برسد، سود آن سالانه 15درصد محاسبه می‌شود که 10تا 15درصد سود روی دلار، جاذبه‌خوبی برای خریداران ایجاد می‌کند.
در نماد دوم، خرید و فروش نفت بر مبنای ریال و سود سالانه روی نرخ ریال 20تا 25درصد درنظرگرفته شده است. بنابراین پرداختی افراد تا دو‌برابر قابل افزایش است که این رقم از سودی که بانک‌ها به‌عنوان نرخ پنج ساله سپرده‌گذاری درنظرگرفته‌اند (حدود21/68درصد) بیشتر و سودآورتر است. در حال حاضر ساختار‌های الکترونیک معاملات اوراق سلف نفتی در بورس انرژی برای انجام معاملات ثانویه این اوراق مهیاست.
فروش نفت خام در قالب اوراق سلف
احمد قلعه‌بانی، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران دراین باره می‌گوید: فروش اوراق بهادار سلف نفتی به‌عنوان ابزاری کارآمد و مؤثر در صنعت نفت تعریف شده و قرار است با اجرای این روش، سرمایه کلان و جزء افراد حقیقی و حقوقی در این صنعت به‌کار گرفته شود.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، تأمین سرمایه از محل فروش اوراق بهادار سلف نفتی یا صکوک سلف نفتی را به‌عنوان ابزاری عملیاتی برای تأمین مالی پروژه‌های جدید و توسعه طرح‌های نفتی اعلام و تأکید می‌کند:با استفاده از این روش، مردم می‌توانند در تولید و استخراج نفت سرمایه‌گذاری کنند و سود قابل‌توجهی نصیب آنها شود. شرکت ملی نفت سالانه به 30میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد.
انتشار 500میلیون دلار اوراق سلف
سیدمحسن فاضلیان، مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه امید هم به‌عنوان مشاور عرضه، متعهد پذیره‌نویسی و بازار‌گردان اوراق سلف نفتی به معرفی اوراق سلف نفتی پرداخته و می‌گوید: فروش 500میلیون دلار اوراق سلف نفتی از 13دی‌ماه91در بورس انرژی و شعب منتخب بانک سپه آغاز می‌شود. این اوراق به دو صورت ارزی(دلار) و ریالی و با سررسید سه ساله و براساس قرارداد‌های سلف موازی و استاندارد شرکت ملی نفت منتشر می‌شود.
او با اشاره به اینکه عرضه چنین اوراقی در بازارهای سرمایه جهان بی‌سابقه است، می‌افزاید: این برای نخستین بار است که چنین اوراقی در دنیا منتشر می‌شود. پیش‌بینی می‌شود اوراق سلف نفتی جذاب‌ترین و پرسود‌ترین اوراق بهادار با درآمد ثابت در اقتصاد ایران باشد چون این اوراق مبتنی بر ارزشمند‌ترین دارایی اقتصاد ایران، یعنی نفت منتشر می‌شود. به گفته او این اوراق مطابق با احکام شریعت مقدس اسلام و فقه شیعه و با مجوز کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار طراحی شده است. به گفته وی بانک عرضه‌کننده بانک سپه و مشاور عرضه، متعهد پذیره‌نویسی و بازار‌گردان اوراق سلف نفتی، شرکت تأمین سرمایه‌امید است.
نحوه انتشار
فاضلیان درباره نحوه انتشار این اوراق توضیح می‌دهد:اوراق سلف نفتی در دونماد دلاری و ریالی عرضه می‌شود که در نماد دلاری سقف سود درنظر گرفته نشده و سود آن در یک دوره سه ساله 30درصد تعیین شده است. همچنین نرخ بازخرید قبل از سررسید اوراق دلاری با سود روزشمار هفت درصد تعیین شده است.
فاضلیان تأکید می‌کند: در نماد ریالی هم سود سه‌ساله برای اوراق سلف‌نفتی حداقل 80درصد تعیین شده که سقف سود نیز برای آن درنظر گرفته نمی‌شود، ضمن اینکه نرخ سود بازخرید اوراق ریالی قبل از سررسید 20درصد است.
مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه امید درباره منافع و مزایای خرید ریالی اوراق سلف نفتی می‌گوید:دراین حالت ریسک سرمایه‌گذاری درصورت افزایش نرخ دلار پوشش داده می‌شود، ضمن اینکه وزارت نفت و شرکت ملی نفت حداقل سود این اوراق را تضمین کرده‌اند. وی می‌افزاید: طبق آمار اعلام شده بانک مرکزی 18میلیارد دلار ارز در خانه‌های مردم موجود است که با انتشار این اوراق در این مرحله امکان جذب بخشی از ارزهای سرگردان و هدایت آن به حوزه سرمایه‌گذاری در صنعت نفت فراهم می‌شود.
اختیار فروش
فاضلیان درباره نحوه فروش این اوراق توضیح می‌دهد: طبق مکانیسم طراحی شده دارندگان اوراق سلف نفتی پس از پایان دوره، اختیار فروش اوراق خود را دارند؛ به‌عنوان مثال اگر پایه قیمت نفت در زمان عرضه اوراق را 100دلار درنظر بگیریم، درصورتی که قیمت نفت سه سال دیگر از 130دلار بالاتر برود، دارنده اوراق سلف نفتی می‌تواند نفت متعلق به‌خودش را بفروشد و درصورتی که قیمت از 130دلار پایین‌تر رود، شرکت نفت متعهد است اوراق عرضه شده را به قیمت 130دلار از دارندگان تحویل بگیرد. مدیرعامل شرکت تأمین سرمایه امید درباره نحوه تعیین قیمت هر سند اوراق سلف نفتی می‌گوید: قیمت هر برگه اوراق سلف نفتی معادل میانگین قیمت یک بشکه نفت عمان و دبی، یک روز قبل از عرضه اوراق خواهد بود.
به گفته او سرمایه‌گذاران خارجی هم می‌توانند با رعایت مفاد قانون سرمایه‌گذاری خارجی در بورس در خرید این اوراق مشارکت کنند. او تأکید می‌کند: قرار شده است شعب منتخب بانک سپه برای معامله این اوراق به نرم‌افزار معاملات آنلاین مجهز شوند؛ ضمن اینکه شبکه کارگزاری بورس انرژی هم در این حوزه فعال خواهد شد.
نحوه خرید اوراق
حسین کیانی‌زاده، معاون عملیات و بازار شرکت تأمین سرمایه امید هم درباره نحوه خرید این اوراق توسط مردم توضیح می‌دهد: در عملیاتی کردن این اوراق مردم ابتدا به شعب بانک سپه در سراسر کشور مراجعه کرده و براساس قیمت روز قبل میانگین عمان و دبی که اعلام عمومی می‌شود، گواهی موقت دریافت می‌کنند تا بعد از درج در سامانه بورس کالا و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اصل گواهی صادر شود.
او تأکید می‌کند:عمر اوراق سلف نفتی سه تا چهار ساله بوده و در زمان سررسید دارندگان آن می‌توانند نفت تحویل بگیرند یا براساس قیمت روز نفت، وجه دریافت کنند. کیانی‌زاده ادامه می‌دهد: با توجه به انجام معاملات این اوراق جدید در بورس کالا لازم است همه متقاضیان کد سهامداری داشته باشند تا تمام اطلاعات در بانک سپه تجمیع شود.او در پاسخ به این پرسش که آیا حداقل و حداکثری برای تعداد بشکه‌های اوراق سلف نفتی تعیین شده یا خیر می‌گوید: در این اوراق حداقل یک بشکه باید خریداری شود ولی حداکثری ندارد. در این میان افراد می‌توانند در زمان سررسید نسبت به تحویل یک میلیون بشکه اقدام کنند ولی به اعتقاد سازمان بورس حداکثر خرید بشکه نباید بیشتر از یک سوم حجم عرضه کل باشد.
کیانی‌زاده با اشاره به اینکه هماهنگی‌های لازم با شرکت ملی نفت و بانک سپه انجام شده ادامه می‌دهد: بازار گردانی اوراق سلف نفتی به‌عهده تأمین سرمایه امید است که حداقل قیمتی را تعیین و برای خرید اعلام می‌کند ولی درصورتی که قیمت افزایش یابد، دارندگان اوراق می‌توانند آن را به قیمت‌های بالاتر بفروشند.
ابعاد فقهی اوراق سلف نفتی
رامین پاشایی‌فام، مدیرعامل بانک سپه هم به‌عنوان بانک عامل فروش اولیه اوراق سلف نفتی درباره فروش این اوراق می‌گوید: اوراق سلف نفتی به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین ابزارهای تأمین مالی، به‌زودی وارد بورس انرژی خواهد شد. وی با بیان اینکه با انتشار این اوراق مردم عادی نیز می‌توانند در پروژه‌های نفتی سرمایه‌گذاری و مشارکت کنند می‌افزاید:انتشار اوراق سلف نفتی باعث می‌شود بخش قابل‌توجهی از نقدینگی‌های سرگردان جامعه که باعث ایجاد تورم شده‌اند، جمع‌آوری شود.
مدیرعامل بانک سپه با اشاره به اینکه مردم می‌توانند با سرمایه‌های اندک در پروژه‌های بزرگ نفتی مشارکت کنند، گفت: سرمایه‌گذاران در این اوراق با پیش‌خرید نفت و تحویل آن در یک سررسید مشخص می‌توانند از سود مناسب این اوراق بهره‌مند شوند.
مجید پیره، کارشناس مالی اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار هم در تشریح ابعاد فقهی و حقوقی اوراق‌سلف نفتی می‌گوید: کمیته فقهی سازمان بورس پس از چند جلسه بحث و بررسی در آبان و آذر سال گذشته امکان فروش نفت به‌صورت قرارداد سلف را تأیید کرد.
وی می‌افزاید: بر همین اساس، یک شرکت تولیدکننده نفت به‌عنوان مثال شرکت ملی نفت ایران، مقدار معینی نفت را در قالب قرارداد سلف به سرمایه‌گذاران می‌فروشد و سرمایه‌گذار با پرداخت بهای نفت، مالک آن مقدار از محصول می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه، اوراق سلف نفتی را نوعی صکوک دانسته و تصریح می‌کند: سرمایه‌گذاران در ازای پرداخت بهای نفت، صکوک سلف را دریافت می‌کنند؛ بنابراین اوراق سلف نفتی یکی از مدل‌های صکوک است.
پیره درخصوص بازده این اوراق می‌گوید: سود اوراق سلف نفتی از محل مابه‌التفاوت قیمت نفت در سررسید، با قیمت پیش‌خرید نفت در زمان عقد قرارداد به‌دست می‌آید؛ به‌عنوان مثال اگر خریداری نفت را بشکه‌ای ۱۲۰ دلار خریداری کرده باشد سه سال بعد و در سررسید قیمت نفت به ۱۵۰ دلار رسیده باشد، خریدار در ازای هر بشکه ۳۰ دلار سود کسب کرده است.وی همچنین در پاسخ به این سؤال که این اوراق سود ثابت ندارد، گفت: در ساختار کمیته فقهی، برای صکوک سلف امکان استفاده از قرارداد اختیار معامله در ضمن قرارداد سلف تأیید شده و این کار برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاران است.
کاهش ریسک نوسان قیمت نفت
حسن محمدتبار، کارشناس بازار سرمایه درباره مزایای انتشار اوراق سلف نفتی می‌گوید: انتشار اوراق سلف نفتی می‌تواند افزون بر توسعه صنعت نفت، ریسک‌های نوسان قیمت را در بازار سرمایه پوشش دهد. او تأکید می‌کند: تنوع ابزارهای مالی، سبب جذب نقدینگی موجود در دست اقشار مختلف می‌شود که اگر نقدینگی جذب شده به درستی به پروژه‌های توجیه‌پذیر اختصاص یابد در سطح کلان اقتصاد، کارایی تخصیص منابع خواهیم داشت و این در بهره‌وری اقتصاد و توسعه کشور، نقش مهمی ایفا خواهد کرد.
او در این‌باره که آیا استفاده از ابزارهای مالی جدید می‌تواند بر بازار سرمایه ایران تأثیر مثبتی بر جای بگذارد، می‌گوید: به یقین بهینه‌ترین مسیر حرکت نقدینگی از سطح جامعه به سمت تولید در اقتصاد، مسیر بازار سرمایه و بورس است؛ جایی که تلاقی عرضه و تقاضا، تخصیص بهینه منابع را به همراه خواهد داشت.
