یکی از شهروندان در تماس تلفنی‌اش می‌گوید: یعنی واقعا قرار نیست دولت در برابر این همه آدم آواره و سرگردانی که توی خیابان‌ها دست گدایی به سوی مردم دراز می‌کنند احساس مسئولیت بکند یا واقعا با حضور این همه زن و بچه و پیرمرد در خیابان‌ها موافق است؟ مسئله این است که کدام نهاد مسئول ساماندهی این افراد است؟ کمیته امداد یکی از نهادهایی است که بخشی از این مسئولیت را برعهده دارد. در ماده 2 اساسنامه کمیته امداد آمده است: «هدف از تشکیل کمیته امداد امام (ره) ارائه خدمات حمایتی، معیشتی و فرهنگی برای نیازمندان و محرومان داخل و خارج کشور به‌منظور تأمین خوداتکایی، تقویت و رشد ایمانی با حفظ کرامت انسانی است.» با تکیه بر این ماده قانونی، از مسئولان کمیته امداد خواستیم تا درباره مسئولیتی که این نهاد در ارتباط با افراد نیازمند دارد، پاسخی برای مخاطبان روزنامه داشته باشند که نتیجه این درخواست، مصاحبه‌ای با علیرضاچگینی قائم مقام معاونت حمایت و سلامت کمیته امداد است که آن را می‌خوانید.
- مردم در تماس‌های تلفنی‌شان با روزنامه، از حضور تعداد زیاد گداها در شهر شکایت می‌کنند؛ آنها می‌گویند که دیدن این همه گدا که در خیابان‌های شهر و پشت چراغ قرمزها و سر چهارراه‌ها دست گدایی‌شان را دراز می‌کنند، آزار‌دهنده است. کمیته امداد درباره این گداها چه مسئولیتی دارد؟
این افراد اگر مشمول تعریف ابن‌سبیل بشوند و مشکل‌شان نداشتن جا برای شب خوابیدن باشد‌یا برای خرید بلیت اتوبوس و قطار و برگشت به شهر و خانه‌شان مشکل داشته باشند ما در حد توانی که داریم به این افراد رسیدگی می‌کنیم. گفتنی است که در همه کشور، شاخه‌های تابعه ما این کار را انجام می‌دهند و به این افراد کمک می‌کنند. آمار مرکز مددکاری ما نشان می‌دهد که در 9ماه گذشته بیش از 9 هزار نفر تحت پوشش تأمین هزینه راه قرار گرفته‌اند و نزدیک به شش هزار نفر در راه‌مانده، به مهمان‌پذیرهایی که طرف قرارداد کمیته امداد هستند هدایت شده‌اند. همین آمارها نشان می‌دهد که ما برای 16هزار خانوار که حدود 31هزار نفر جمعیت داشته‌اند از سوی کمیته امداد بلیت تهیه‌کرده‌ایم.
- ابن سبیل را با توجه به آنچه در کمیته امداد تعریف شده است بیشتر توضیح می‌دهید؟
ابن سبیل، کسی است که به یک شهری مسافرت می‌کند و به هر دلیلی پولی را که همراه داشته از دست می‌دهد؛ مثلا ممکن است کیفش را دزد زده باشد یا اصلا هزینه‌های درمانش آنقدر زیاد شده باشد که پولش در شهری به جز شهر محل سکونتش تمام بشود. وقتی کسی با این خصوصیات به مراکز کمیته امداد مراجعه کند در دسته ابن‌سبیل جای می‌گیرد که از سوی کمیته امداد حمایت می‌شود، یعنی اگر کسی این شرایط را داشته باشد در هر نقطه‌ای از کشور به مراکز کمیته امداد مراجعه کند تحت حمایت‌های موردنیاز قرار خواهد گرفت.
- این کمک‌ها فقط برای هزینه راه یا اقامت در یک محل موقت برای گذراندن یک شب است؟
درصورتی که کسی با این مشخصات مراجعه کند، نه تنها هزینه راه و پیدا کردن یک جایی برای اقامت در اختیارش قرار خواهد گرفت بلکه اگر مشکلی هم داشته باشد که نیازمند کمک گرفتن برای حل آن باشد، این کمک‌ها را نیز از کمیته امداد دریافت خواهد کرد. اگر این افراد در حوزه درمان هم مشکل داشته باشند از کمک‌های کمیته امداد برخوردار خواهند شد. همه‌‌چیز بستگی به نتیجه بررسی‌های مددکاری ما دارد. اگر کسی نیازمند پول برای دریافت دارو باشدو لازم باشد که تا روز بعد هم به پزشک مراجعه کند و انجام کارهای درمانی‌اش طولانی‌تر باشد، می‌تواند تمام شب‌‌هایی که لازم است تا دور از خانه‌اش و در شهری دیگر باشد، از امکان اسکان کمیته امداد استفاده کند اما کسانی که به هر دلیل کارشان تمام شده‌باشد، روز بعد راهی شهر و خانه‌شان خواهند شد.
- افرادی هستند که با در دست داشتن نسخه پزشک، دم در داروخانه‌ها جلوی افراد را می‌گیرند و می‌خواهند تا پولی برای خرید دارو به آنها بدهند، منظور شما این است که این دسته افراد می‌توانند از کمک‌های کمیته امداد بهره بگیرند؟
بیشترین مراجعاتی که ما در تهران داریم به بحث درمان مربوط می‌شود. براساس آماری که ما الان داریم بیش از سه هزار نفر در 9 ماهه‌نخست سال برای حل مشکلاتی که در زمینه درمان داشته اند به مراکز کمیته امداد مراجعه و خدمات مورد نیازشان را دریافت کرده‌اند.
- این کمک‌ها فقط برای افرادی است که تحت پوشش کمیته امداد هستند و نزد شما پرونده دارند یا کارت کمیته امداد دارند؟
نه، ابدا اینطور نیست، خدمات ما در این زمینه همه افراد واجد شرایط را پوشش می‌دهد، یعنی اگر کسی مشکلی در زمینه تأمین دارو و هزینه درمان داشته باشد، کمیته امداد تمام نیاز‌هایش در این زمینه را تأمین خواهد کرد.
- مرکز خاصی برای پذیرش این افراد دارید، یعنی وقتی مردم با افرادی روبه‌رو می‌شوند که نسخه پزشک در دست دارند، شهروندان چگونه می‌توانند نیازمندان را با شما مرتبط کنند؟
بله، ما یک مرکز خدمات مددکاری داریم که در تهران در مرکز شهر است و کسانی که نیازمند هستند و به این مرکز مراجعه می‌کنند، کمک‌هایی دریافت می‌کنند و نتیجه هم می‌گیرند. مردم می‌توانند این افراد را به مرکز مددکاری کمیته امداد معرفی کنند. آدرس این مرکز در تهران هم هست ابتدای خیابان شریعتی(پیچ شمیران) - کوچه بیرجند- مرکز پذیرش و خدمات مددکاری کمیته امداد که مردم می‌توانند اگر فرد نیازمندی را سرگردان در خیابان‌های شهر دیدند به این مرکز هدایت کنند تا از خدمات کمیته امداد بهره‌مند شود. ما در این مرکز یک بانک اطلاعاتی داریم؛ یعنی افراد وقتی به آنجا مراجعه می‌کنند، سابقه‌شان از طریق این بانک اطلاعاتی بررسی می‌شود. ما به وسیله این بانک توانسته‌ایم انگیزه افرادی را که هر روز یک نسخه به دست می‌گیرند و در خیابان‌های شهر اقدام به گدایی می‌کنند کاهش دهیم.
- شماره تلفنی هم هست که بشود مددکاران این مرکز را در جریان وضعیت این افراد قرار داد؟
77513291 تا 95 هم شماره تلفن این مرکز است، اما یک نکته را من یادآوری می‌کنم. ما اورژانس اجتماعی نداریم که مددکاران ما بتوانند در محل حاضر شوند و فرد نیازمند را به مرکز انتقال دهند. اگر افراد به مراکز مددکاری ما مراجعه کنند این مرکز حتما اقدامات لازم را انجام می‌دهد. اما گاهی ممکن است در سطح وسیع‌تری مشکل پیش بیاید که از طریق اداره کل استان تهران برای حل این مشکل برنامه‌ریزی می‌شود؛مثلا یک کسی مشکلات دیگری داشته باشد و مردم تماس بگیرند و لازم باشد که تیم کارشناسی ما در محل حاضر بشود البته فکر می‌کنم که از حوصله این بحث خارج است.
- منظور اصلی‌تان از تشکیل بانک اطلاعاتی این بوده که از سوءاستفاده افراد جلوگیری کنید؟
به هر حال افرادی هستند که با در دست گرفتن یک نسخه هر روز در خیابان‌های شهر تکدی‌گری می‌کنند، از نظر ما این یک روش سوءاستفاده از مردم است که برای جلوگیری از این نوع سوءاستفاده سوابق افراد در یک بانک نگهداری می‌شود تا از تکرار بی‌دلیل این کار جلوگیری کنیم.
- یعنی تمام افرادی که ادعا می‌کنند برای اینکه به شهرشان برگردند یا برای خرید دارو پول ندارند، درصورتی‌که قصد کلاهبرداری نداشته باشند، می‌توانند از کمک کمیته امداد استفاده کنند و اصلا نیازی نیست که دست گدایی به سوی مردم دراز کنند؟
این مواردی که شما اشاره کرده‌اید همه و همه تحت پوشش کمک‌های کمیته امداد قرار می‌گیرد و فقط کافی است که این افراد به مراکز مددکاری ما در سراسر کشور معرفی شوند، بقیه کار‌ها را مددکاران ما براساس نیازی که فرد یا افراد دارند برنامه‌ریزی می‌کنند.
- شما محدودیتی هم در زمینه کمک‌کردن به این افراد دارید؛ مثلا اعتبار به اندازه کافی نداشته باشید یا به تعداد معدودی بتوانید کمک کنید؟
از نظر اعتباری محدودیت داریم. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که شما یک نگاه تک‌بعدی به این افراد دارید، مثلا می‌گویید که این افراد پول می‌خواهند نسخه‌شان را بگیرند، اما ممکن است همین فرد در بررسی‌های مددکاران ما نیاز به برنامه‌ریزی وسیع‌تری داشته باشد که بیشتر از تهیه داروهای یک نسخه است، بنابراین افراد با توجه به نیازهایشان دسته‌بندی می‌شوند. اعتباراتی که برای این افراد هزینه می‌شود در دل اعتبارات دیگر کمیته امداد است، اینطور نیست که ما برای کسانی که می‌خواهند نسخه بگیرند یک ردیف اعتبار داشته باشیم یا برای فردی که بلیت اتوبوس می‌خواهد یک اعتبار دیگری داشته باشیم. یک اعتباری تحت عنوان اعتبارات موردی داریم که میزانش شناور است و میزان آن در سال گذشته 90 میلیارد تومان برای سراسر کشور بوده است که بخش‌هایی از کمک‌های مردمی هم به آن اضافه می‌شود که برای حل مشکلات موردی مردم و ابن سبیل هزینه می‌شود.
- مشکلات موردی به چه مشکلاتی می‌گویید؟
منظورم این است که خیلی افراد آبرومندند که یک مشکل درمانی برای یکی از اعضای خانواده آنان پیش می‌آید که خانواده مجبور است مثلا 10 میلیون تومان پول بدهد، کمیته امداد به این نوع خانواده‌ها هم کمک می‌کند و این کمک در دسته کمک‌های موردی جای می‌گیرد. یا یک نفر بی‌سرپرست به ما مراجعه می‌کند ولی با یک‌بار کمک موردی از سوی کمیته امداد مشکلش حل می‌شود، این دسته کمک‌ها هم از محل کمک‌های موردی تأمین می‌شوند و فرد دیگر وارد چرخه‌های حمایت وسیع و عمیق نمی‌شود. در بین این طیف بسیار وسیع یک گروهی هم هستند با عنوان ابن‌سبیل و در راه ماندگان که در همین دسته اعتبارات موردی جای می‌گیرند. امسال ما یک مقدار محدودیت در این بودجه داشتیم و بیشتر اتکایمان به کمک‌های مردم است.
- شهروندان ما گاهی در جریان مشکلات زندگی یک خانواده قرار می‌گیرند و می‌خواهند این خانواده را برای دریافت کمک به کمیته امداد معرفی کنند، شما افراد را پذیرش می‌کنید یا نه؟
با توجه به شرایط اجتماعی موجود و در سیاست‌های جدیدی که کمیته امداد در پیش گرفته است، بخشی از سرمایه‌گذاری حمایت امداد به خدمات زمان‌دار و هدف‌دار معطوف شده است. یعنی اینکه ما یک خانواده را به اقتضای نیازش در یک دوره مشخص تا رسیدن به یک نتیجه از پیش تعیین شده تحت حمایت قرار می‌دهیم، براساس این سیاست ما این قابلیت دسترسی را ایجاد کرده‌ایم که افرادی که معرفی می‌شوند یا خودشان به کمیته امداد می‌آیند، به نوعی بتوانند از خدمت حمایت‌های موردی تک خدمتی و چند خدمتی ما استفاده کنند و دیگر مشکل پشت نوبتی را مانند دوسال قبل نداریم. ما در کل کشور این شرایط را داریم یعنی مردم می‌توانند اگر یک موردی را دیدند که گرفتار است به مراکز ما معرفی‌اش کنند ولی نسخه‌ای که مددکاران ما برای این افراد می‌پیچند، نسخه‌هایی است که براساس کار مطالعه شده و تخصصی است و راهکاری برای حل مشکل خانواده است.
- در چند سال گذشته ما خانواده‌هایی را دیده‌ایم که گوشه خیابان نشسته‌اند و یک کاغذ دستشان گرفته‌اند که بر آن نوشته‌شده به‌دلیل مشکلات اقتصادی، فقر، بیکاری و بیماری توانایی پرداخت اجاره خانه ندارند و صاحب‌خانه اسباب اثاثیه‌شان را ریخته توی کوچه، این خانواده‌ها معمولا در پارک‌ها یا در حاشیه خیابان‌ها یا زیر پل اتوبان‌ها می‌خوابند، کمیته امداد برای این افراد هم خدماتی دارد؟
اگر شرایط این خانواده‌ها اورژانس باشد، ممکن است تا حل مشکل یک جایی اسکان بدهیم، اثاث خانواده را در یک جایی بگذاریم. بعد براساس توانایی‌هایی که دارند و کمک‌های موردی که کمیته امداد می‌تواند در اختیارشان بگذارد سروسامان می‌گیرند.
