اسماعیل همتی، رئیس انجمن فرهنگ و گویش‌های کومش استان سمنان در گفت‌وگو با ایسنا گفت: مهمترین ویژگی شب یلدا در هم آمیختگی سه پدیده نگرش، نیایش و شادمانی در آن است زیرا در باورهای پاگرفته در دوران طولانی و در عین حال پرثمر کشاورزی و مظاهر پیوسته به آن، شب یلدا به معنای طولانی ترین شب و غیبت خورشید، به مفهوم قهر ناخواسته و به تبع آن سردی زمین و زبان و خشکسالی نیز بوده است.
وی افزود: از این رو از یک طرف نگرانی بسیار بوده که مبادا خورشید دیگر بار طلوع نکند و سپیده سر نزند و زمین و زمان گرمای دوباره را حس نکند و از طرفی نیایش برگزار می‌شده و از خدا و مقدسان و مقدسات درخواست می شده تا خورشید دوباره طلوع کند و سرانجام نتیجه آن نگرانی و آن نیایش، شادمانی حاصل از طلوع مجدد و پایان شب و سرما بوده که به همین دلیل جشن گرفته می‌شده.
همتی اظهارکرد: واقعیت این است که با توجه به تاریخ و فرضیات و کشفیات دانشمندان درباره عصر یخبندان، هر طلوع خورشید شادی آور است و مستلزم نیایش و سپاسگزاری؛ زیرا ادامه حیات زمینی و انسان در گرو آفتاب آن است. از این رو در دوره‌ای که ابزارها و دانش لازم برای پیش بینی وضعیت ستارگان و کهکشان‌ها نبوده، وقتی مردم شاهد طولانی شدن شب می‌شدند تا می رسیدند به شب یلدا، حق داشته اند نگران شوند و حق داشته اند نیایش کنند و با طلوع مجدد خورشید پس از شب یلدا شادمانی کنند زیرا تا یک سال دارای آرامش خاطر می شده‌اند و برای زندگی برنامه ریزی می کرده‌اند.
وی با بیان اینکه این آئین در پاسداشت نیاکان ما است افزود: برگزاری جشن شب یلدا یادگاری از گذشته و احترام به باورهای نیاکان ما و مجالی برای سپاسگزاری از آفریدگار جهان است.
وی با اشاره به اینکه تفال به شعر حافظ از جمله چاشنی‌های شب یلدا در جمع‌های شبانه یلدا است گفت: همان طور که عرض شد فال گرفتن یک پدیده پیوسته به شب یلدا نیست بلکه افزوده شده به آن در سده‌های پیش به این سو است و انصافاً افزوده زیبایی است. چرا که هم بشارت بخشی به نیت کننده فال است و هم جاری شدن ابیاتی از ادبیات گرانقدر فارسی، هم ..... شدن آئین شب یلدا است.
