رونق سرمایه‌گذاری؛ نگاه آماری اوپک به بازار نفت

از جمله گفته می‌شود؛ این آمارها با برآوردهای نادرست از میزان تقاضا و عرضه، تولید کنندگان نفت را به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر برای تولید تشویق می‌کنند.

در مقابل اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت نیز از صنعت نفت خود آمارهای دقیقی به‌ویژه در زمینه سرمایه‌گذاری و تولید منتشر نمی‌کنند.بازار نفت جهان در سال‌های اخیر به علت بروز قیمت‌های بی‌سابقه توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.

این شرایط موجب فشار سازمان بین‌المللی انرژی به نمایندگی از سوی مصرف کنندگان بر اوپک برای افزایش تولید شده است.

انتشار گزارش آماری اوپک در واقع پاسخی به این فشار‌ها است که تلاش دارد نشان دهد اعضای این سازمان به میزان کافی تولید می‌کنند.

قیمت‌های بالای نفت در سال‌های اخیر مرزهای بی‌سابقه‌ای را درنور‌دیده و درآمد‌های سرشاری‌‌‌‌ برای تولید کنندگان نفت به ارمغان آورده است. به‌رغم این شادکامی، مصرف کنندگان نفت در این سال‌ها نگران و آشفته‌اند.

حضور مصرف‌کنندگان جدید و پرجمعیت در بازار انرژی، مثل چین و هند که هریک به‌تنهایی برای تاثیر بر قیمت‌ها و برهم ‌زدن تعادل میان عرضه و تقاضا کافی هستند، این آشفتگی را بیش از پیش کرده است.

از این رو از مدت‌ها پیش دیدگاه فرارسیدن دوره اوج مصرف و تولید مطرح شده است. این دیدگاه بر این باور است که مخازن نفتی موجود در جهان همه در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و تولید رو به افول است و این در حالی است که مصرف با شتاب در حال افزایش می‌باشد.

در واقع شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که عرضه و مصرف هر دو در اوج خویش است و شرایط امروز بازار که مرزهای بی‌سابقه قیمت را در هم شکسته از این روست و آینده بازار انرژی تاریک و نگران کننده است.

روند بازار برخلاف دیدگاهی که این دیدگاه سال‌ها در اوپک حاکم بود مبنی  بر عرضه کافی نفت  برای حفظ سطح قیمت‌ها در سقفی  که سرمایه‌گذاری در فن‌آوری‌های جدید برای انرژی‌های جایگزین اقتصادی نباشد، حرکت کرد و امروز قیمت نفت خام اوپک به میزانی غیرقابل تصور افزایش یافته و بر اساس پیش‌بینی‌ سازمان بین‌المللی انرژی  تا 5 سال آینده نیز شرایط به همین روال ادامه خواهد داشت.

بروز دوره‌های اوج و فرود قیمت در 100 سال اخیر که نفت به عنوان یک کالای اساسی در اقتصاد جهان حضور دارد جدید نیست. منطق اقتصاد حکم می‌کند که با هر‌دوره افزایش قیمت، سرمایه‌گذاری در تولید افزایش یابد و با هر دوره رکود سرمایه‌گذاری‌ها کاهش یابد.

این سیکل در دوره جدید تکرار نشد و با افزایش قیمت مدت‌هاست که کاهشی را شاهد نیستیم. تحولات سال‌های اخیر بازار نفت شرایطی به‌وجود آورد که سطح عمومی قیمت نفت از حداکثر 28 دلار به حداقل 50 دلار افزایش یافت و به اعتقاد کارشناسان، شاخص قیمت نفت دیگر به 20 یا 28 دلار نخواهد رسید. بخش عمده این تحول سیاسی و ناشی از پایان جنگ سرد است و بخشی نیز ناشی از رسیدن به دوره اوج تولید نفت خام.

در  2006 و بر اساس گزارش آماری سازمان کشورهای تولیدکننده نفت اوپک، سرمایه‌گذاری اعضای این سازمان برای تولید و افزایش تولید نفت به نحو بی‌سابقه‌ای نسبت به سال‌های قبل توسعه یافته است. به‌رغم این آمار‌ها انتظار نمی‌رود قیمت‌های دهه‌های گذشته تکرار شود و جهان شاهد قیمت‌های 20 دلار به ازای هر بشکه در بازار نفت باشد.

آمارهای اوپک

بر اساس آمارهای اوپک کشورهای عضو این سازمان در 2006 سرمایه‌گذاری کلانی در تولید نفت انجام داده‌اند که نسبت قابل قبولی با درآمدهای آنان دارد. بر این اساس کشورهای اوپک پس از آمریکا که 1هزار و 695 دکل حفاری داشته است، در این سال 336 دکل حفاری فعال داشته‌اند که نسبت به 2005 معادل 6/11 درصد رشد داشته است.

به اعتقاد اوپک این سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد که اعضای این سازمان واکنش مناسبی به تقاضای رو‌ به‌ ‌افزایش که ناشی از ورود کشورهای بزرگ و پرجمعیت چین و هند است نشان داده و میزان قابل قبولی از درآمدهای حاصل از صادرات نفت را به سرمایه‌گذاری در تولید اختصاص داده‌اند. پس از آمریکا کانادا با 417 دکل حفاری در 2006 قرار دارد.

بر اساس گزارش آماری اوپک، اکثر اعضای این سازمان که تا 2000 از تراز منفی در حساب‌های مالی یا کسری بودجه برخوردار بودند از این سال با درآمدهای بی‌کران مالی ناشی از افزایش قیمت نفت همه به‌جز آنگولا که در برخی سال‌ها با کسری مواجه بوده  از محل صادرات نفت با افزایش درآمد روبه‌رو بوده‌اند که در 2006 این درآمد به رقم بی‌سابقه 649 میلیارد دلار رسید و 22 درصد بیشتر از 2005 بود.

در میان اعضای اوپک عربستان سعودی که بزرگترین صادرکننده نفت در جهان است 194 میلیارد دلار از محل فروش نفت در 2006 درآمد کسب کرده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن 20 درصد رشد داشته است.

پس از عربستان امارات متحده عربی با 69 میلیارد دلار درآمد در رتبه دوم و ایران با 59 میلیارد دلار در جایگاه سومین عضو اوپک از نظر میزان درآمد از صادرات نفت در 2006 قرار داشتند. درآمدهای نفتی ایران در سال گذشته میلادی نسبت به 2005 از سوی اوپک 53 میلیارد دلار اعلام شده که با رشدی 11 درصدی مواجه بوده است.

در این گزارش ذخایر نفتی اوپک در 2006 میلادی 922 میلیارد و 482 میلیون بشکه معادل 2/77 درصد ذخایر جهان اعلام شده که به دلیل افزایش بیش از 2/9 میلیارد بشکه به ذخایر نفت ایران، ونزوئلا و عربستان رشد داشته است.

ذخایر نفت خام ایران در 2006 میلادی با 1/2 میلیارد بشکه افزایش نسبت به 2005 به بیش از 4/138 میلیارد بشکه رسیده است که به اعتقاد برخی کارشناسان با این میزان ذخایر و برآورد مصرف فعلی و رشد متناسب ذخایر نفت اوپک تا 79 سال دوام خواهد آورد.

بر اساس گزارش آماری اوپک ذخایر نفت این سازمان در طول سال‌های 1986 تا 2006 همواره روند صعودی داشته است.

بیشترین رشد ذخایر نفتی اوپک در 1988 میلادی رخ داده  که میزان ذخایر این سازمان،  با اکتشافات عمده در عربستان 86 میلیارد بشکه افزایش یافت. میزان ذخایر نفتی عربستان نیز سال گذشته با 40 میلیون بشکه افزایش به 251/264 میلیارد بشکه رسید.

بر اساس گزارش آماری اوپک ذخایر گاز طبیعی اعضای این سازمان کاهش یافت و به  193/89 تریلیون ‌متر مکعب رسید. علت کاهش ذخایر گاز اوپک کاهش ذخایر گاز ایران، لیبی و کویت بود.

ذخایر گاز ایران بر اساس این گزارش معادل 850/26  تریلیون متر مکعب است که نسبت به 2005 که580/27 تریلیون متر مکعب بوده است، 6/2 درصد کاهش داشته است.

اوپک در حال حاضر سه‌چهارم نفت جهان را تولید می‌کند و در سال‌های اخیر توان کمتری در کنترل بازار نفت و قیمت داشته است. در واقع به دلیل رسیدن به حداکثر توان تولید، امکان عرضه بیشتر نفت را برای کاهش قیمت‌ها ندارد.

در این گزارش توان تولید نفت خام اوپک معادل 32 میلیون و 71 هزار و 70 بشکه و  تولید نفت ایران معادل 4 میلیون و 72 هزار و 60 بشکه اعلام شده است که از  میزان تولید 2005 که 4 میلیون و 91 هزار و 50 بشکه بود،  18 هزار و 900 بشکه کاسته شده است.

در گزارش اوپک میزان صادرات نفت خام این سازمان در 2006 معادل 23 میلیون و 306 هزار و 30 هزار بشکه اعلام شده است که بر اساس تصمیم اعضای این سازمان در این سال، سقف تولید این سازمان باید به 26 میلیون و 300 هزار بشکه می‌رسید.

بیشترین صادرات نفت اوپک در این سال به آسیا و پاسیفیک  با 10 میلیون و 671 هزار بشکه در روز و پس از آن بیشترین صادرات اوپک  به آمریکا با 5 میلیون و 394 هزار بشکه صورت گرفته است  و پس از آمریکا،  اروپای غربی با 4 میلیون و 821 هزار بشکه قرار داشته است.

در گزارش آماری اوپک بیشترین میزان صادرات نفت خام ایران به مناطق مختلف جهان با 1میلیون و 350 هزار بشکه صادرات روزانه به کشورهای آسیایی و پس از آن به اروپای غربی با 871 هزار بشکه بوده است.

در آسیا بیشترین صادرات ایران به ژاپن صورت گرفته که میزان آن  648 هزار بشکه و در اروپا نیز بیشترین صادرات به ایتالیا صورت گرفته که میزان آن بیش از 291 هزار بشکه اعلام شده است. پس از ایتالیا بیشترین صادرات به فرانسه با بیش از 205 هزار بشکه بوده است.