در شهرها، ماشین‌ها و اتوبوس‌ها، هواپیماها و نیز صنایع و ساختمان‌سازی ممکن است باعث آلودگی هوا شوند.
در خارج از شهرها غبار حاصل از شخم زدن زمین به وسیله تراکتورها، ماشین‌ها و کامیون‌هایی که در جاده‌های شنی یا خاکی می‌رانند، ریزش کوه و دود حاصل از آتش سوزی بیشه‌ها و مزارع باعث آلودگی‌هوا می‌شود.
یک عامل مهم دیگر آلودگی هوا در اغلب شهرهای بزرگ گاز ازن در سطح زمین است. ازن در سطح زمین هنگامی تشکیل می‌شود که گازهای آلاینده حاصل از اتومبیل‌ها و سایر وسائلی که سوخت مصرف می‌کنند با نور خورشید واکنش می‌کند؛ در نتیجه گاز ازنی به وجود می‌آید که برای انسان سمی است.
این گاز ازن در شرایط ساکن بودن هوا، درخشندگی نور خورشید و آب‌وهوای گرم بیشتر به وجود می‌آید. این ازن در سطح زمین را نبایدبا "ازن خوب" که کیلومترها بالاتر در قسمت فوقانی جو زمین قرار دارد و اشعه ماوراء بنفش مضر خورشید را جذب می‌کند اشتباه گرفت.
اگزوز اتومبیل در شهرها آلاینده‌های متعددی را از خود خارج می‌کند از جمله مونوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد، ذرات معلق از جمله ذرات کوچکتر ١٠ میکرومتر،بنزن، فرمالدئید، هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای.
- آلودگی هوا چه علائمی در فرد ایجاد می‌کند؟
آلودگی هوا می‌تواند باعث تحریک چشم و گلو و ریه‌ها شود. سوزش چشم سرفه و احساس سنگینی در سینه در هنگام قرار گرفتن در معرض آلودگی شدید شایع است.
- مفاهیم: رد پای کربن چیست؟ | چرخه کربن چیست؟
افراد مختلف واکنش‌های متفاوتی به آلودگی هوا نشان می‌دهند.برخی ممکن است از احساس سنگینی در قفسه سینه و سرفه شدیداً ناراحت باشند و برخی دیگر ممکن است هیچ واکنشی نشان ندهند و متوجه آلودگی هوا نباشند.
با توجه به اینکه ورزش و فعالیت جسمی نیاز به تنفس سریع‌تر و عمیق‌تر دارد، ممکن است باعث تشدید علائم فوق شود. بیمارانی که مبتلا به بیماری قلبی مانند آنژین صدری، بیماری های ریوی مانند آسم یا آمفیزم هستند، معمولاً حساسیت بیشتری به آلودگی هوا دارند و زود تر از دیگران متوجه آن می‌شوند.
- تاثیر آلودگی هوا بر سلامتی
خوشبختانه در اغلب افراد سالم با برطرف شدن آلودگی هوا علائم ناشی از آن هم برطرف می‌شود. اما برخی افراد حساسیت بیشتری به اثرات آلودگی هوا نشان دهند.
ریه‌های کودکان ممکن است با میزان کمتر آلودگی هوا احساس ناراحتی کنند. کودکان در مناطق دارای هوای آلوده بیشتر دچار برونشیت و گوش‌درد می شوند.
مبتلایان به بیماری قلبی یا ریوی با شدت بیشتری به هوای آلوده واکنش نشان می‌دهند.این افراد در طول دوره آلودگی شدید هوا باید فعالیت‌های خود را در بیرون خانه محدود کنند و مراقبت‌های پزشکی بیشتری را خواستار شوند.
به غیر از مرگ و میرهای ناشی از آلودگی بسیار شدید هوا در کوتاه‌مدت، هر روز بیشتر و بیشتر مشخص می‌شود که آلودگی هوا به مقدار کم در درازمدت می‌تواند اثرات زیان‌آوری بر روی انسان‌ها داشته باشد.
- در مقابل آلودگی هوا چه باید کرد؟
به گزارش‌های روزانه سازمان های کنترل کننده کیفیت هوا توجه کنید. در تهران میتوانید به وب‌سایت شرکت کنترل کیفیت هوا مراجعه کنید و وضع آلودگی هوا را به تفکیک مناطق مختلف شهر ببینید.
برای سنجش کیفیت هوا از معیاری به نام "ضریب کیفیت هوا" (Air Quality Index=AQI) یا استفاده می‌شود که بر حسب شدت آلودگی از صفر تا ٥٠٠ درجه‌بندی می شود.این شاخص عمدتا میزان ازن در سطح زمین و ذرات معلق ( یه جز شمار گرده‌های گیاهی) را می‌سنجد، اما ممکن است اندازه دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید نیتروژن هم در آن لحاظ شود.
این شاخص به علت حساسیت بیشتر امروزه جایگزین یک شاخص قدیمی‌تر یعنی "ضریب استاندارد آلودگی"(PSI) شده است.
AQI بالاتر از ١٠٠ نشان دهنده هوای ناسالم است. در صورتی که در منطقه زندگیتان AQI
از ١٠٠ بالاتر رفت به خصوص اگر هوا آفتابی باشد یا به علائمی مثل سنگینی قفسه سینه، سوزش چشم یا سرفه دچار شدید خودتان را از هوای آلوده دور نگه دارید و اقدامات زیر را انجام دهید:
- حتی المقدور در طول روزهایی که میزان آلودگی هوا بالاست در خانه بمانید. میزان بسیاری از آلاینده هوا در داخل خانه کمتر از خارج خانه است.
- اگر مجبورید از خانه خارج شوید، کارهای خود را صبح زود انجام دهید یا آنها را به پس از غروب آفتاب موکول کنید. این مسئله به به خصوص از لحاظ اجتناب از ازن تولید شده در نتیجه تابش نور خورشید در هوای آلوده شهرهای بزرگ اهمیت دارد.
- در شرایط آلودگی هوا از ورزش یا فعالیت جسمی شدید در خارج خانه اجتناب کنید؛ هرچه سریع تر تنفس کنید این هوای آلوده بیشتری را وارد ریه‌های خود می‌کنید.این اقدامات معمولاً در کودکان و بزرگسالان سالم جلوی ایجاد علائم را خواهد گرفت. اما اگر در نزدیکی یک منبع آلوده کننده مشخص زندگی می‌کنید یا بیماری مزمن قلبی یا ریوی دارید با دکتر خودتان مشورت کنید.
