خیابان‌ها و معابر این شهر آکنده از انواع خودروها است و این عامل، مهمترین دلیل آلودگی این شهر است. شهری که سال‌هاست در آن ستاد مبارزه با آلودگی هوا به فعالیت مشغول است و هنوز این معضل نه تنها رفع نشده، بلکه بحرانی‌تر هم شده است.
استاندارد سازی خودروها یکی از راه‌هایی است که می‌تواند برای حل معضل آلودگی هوای تهران موثر باشد. به همین منظور مراکز معاینه فنی خودرو در جای‌جای شهر احداث شده است، اما هنوز شهروندان برای استفاده از آن تردید دارند.
حسن اکباتانی مدیر عامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودرو با تشریح فعالیت‌ها و برنامه‌های این ستاد و مراکز زیر مجموعه نکاتی را برای استفاده بیشتر شهروندان از این مراکز یادآور شد.
اگرچه او به فرهنگ سازی برای گسترش این مهم در میان شهروندان اشاره کرد، اما شاید کلیدی‌ترین نکته از زبان او پایبند نبودن شهروندان به قوانین و مقرارت راهنمایی و رانندگی باشد. او در سخنان خود به حضور بخش خصوصی به عنوان یک اهرم حمایتی و فرهنگ‌ساز اشاره کرد و گام‌هایی که باید در این راه برداشته شود را متذکر شد.
- هم اکنون چند مرکز معاینه فنی خودرودر شهر تهران مشغول به فعالیت هستند؟
-اولین مرکز معاینه فنی خودرو 10 سال قبل در پارک سوار بیهقی افتتاح شد و پس از آن 5 مرکز دیگر با در نظر گرفتن پراکندگی شهر، به بهره برداری رسید. در شرق تهران و در خیابان هنگام مرکز سراج و در منطقه جنوب و جنوب غرب شهر نیز مراکز الغدیر و شکوفه راه‌اندازی شد.
پنجمین و ششمین مرکز معاینه فنی خودرو نیز در بزرگراه آبشناسان و اشرفی اصفهانی در شمال غربی شهر فعال شد. همچنین مرکزی نیز به نام مرکز معاینه فنی خلیج فارس برای خودروهای سنگین در بزرگراه آزادگان بصورت نیمه مکانیزه در حال فعالیت‌است. با برنامه‌ریزی‌های انجام شده هفتمین مرکز معاینه فنی نیز در بهمن‌ماه سال جاری در شهر ری به بهره‌برداری خواهد رسید.
در مجموع هم اکنون 26 خط معاینه فنی برای خودروهای سبک و 12 خط برای موتورسیکلت‌ها و دو خط نیز برای خودروهای سنگین در حال خدمات رسانی هستند که با افتتاح هفتمین مرکز تعداد خطوط معاینه فنی برای خودروهای سبک به 30 خط و برای موتورسیکلت‌ها نیز به 14 خط افزایش مییابد.
از سویی در حال برنامه ریزی برای احداث یک مرکز معاینه فنی خودروهای سنگین در حوالی ترمینال جنوب هستیم. همزمان با آن نیز طرح راه اندازی سه خط تمام اتوماتیک برای معاینه فنی خودروهای سنگین در ترمینال‌ها و پارکینگ‌های شرکت واحد را در دست داریم.
- آیا برای احداث مراکز خطوط سنگین معاینه فنی زمانبندی مشخصی دارید؟
-هم اکنون در حال تدارک برای تهیه زمین‌ها به منظور احداث این مراکز هستیم. سپس مقدمات سازه‌ای تدارک دیده خواهد شد. در مجموع امیدواریم تا پایان سال آینده بتوانیم این مراکز را راه‌اندازی کنیم.
- با وجود حضور بیش از 8 هزار اتوبوس در تهران و آلایندگی آن ستاد مرکز معاینه فنی خودرو چه تمهیدی را برای کاهش آلودگی هوا توسط آنها اندیشیده است؟
-میزان آلودگی هوا که توسط اتوبوس‌ها و کامیون‌ها و خودروهای سنگین تولید می‌شود، در مقایسه با دیگر خودروها بسیار ناچیز است. مجموع این آلودگی کمتر از5/ 3 درصد کل آلودگی هوای تهران است.
بر اساس آمار شرکت کنترل آلودگی هوای تهران سهم شرکت واحد تنها 1 درصد است. 35 درصد آلودگی هوای تهران ناشی از تردد خودروهای سبک، 25 درصد سهم موتور سیکلت و 24.5 درصد هم سهم وانت بار‌ها و سایر آلایند‌ها نیز 16.5درصد است. اما تمهیدات زیادی برای مهار آلودگی ناشی از تردد خودروها به کار گرفته شده‌است.
هر ساله در اواخر پائیز تا اواسط زمستان جریان هوا در تهران کند می‌شود. البته این ویژگی تنها مختص تهران نیست و در بسیاری از شهرهای جهان وجود دارد. وارونگی دما امکان گردش هوا را کاهش می‌دهد. در نتیجه انواع گازهای موجود در هوا به حالت ایستا باقی می‌ماند.
بی‌تردید همه شهروندان تهرانی در کاهش آلودگی هوا می‌توانند، تاثیرگذار باشند و این یک وظیفه شهروندی است. استفاده از خودروهای عمومی و کاهش استفاده از خودروهای شخصی موضوعی است که باید مورد توجه شهروندان قرارگیرد.
در واقع این یک مسئولیت شهروندی است که می‌تواند سهم عمده‌ای در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. اگر دوباره به آمار توجه کنیم متوجه می‌شویم که خودروهای شخصی 35 درصد آلایندگی شهر را به خود اختصاص داده‌اند.
مراکز معاینه فنی خودروها می‌تواند در ایجاد اطمینان از عملکرد درست خودروها به شهروندان کمک کند. بگذارید از نگاه آمار این موضوع را بررسی کنیم. در مهرماه 34 درصد خودروها به دلیل آلایندگی گازهای خروجی از اگزوز در مرحله معاینه فنی رد شدند. این نشان می‌دهد که این درصد از خودروها آلایندگی بیش از حد مجاز داشتند.
- آیا مبنایی مشخص برای سنجش آلودگی خودروها وجود دارد؟
-فرایند کنترلی که بر روی خودروها در مراکز معاینه فنی انجام می‌گیرد، کاملا اتوماتیک بوده و تمامی اطلاعات به صورت رایانه‌ای ثبت و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. از طرفی مبنای تشخیص میزان آلایندگی خودروها بر اساس استانداردهایی است که از طرف سازمان محیط زیست اعلام می‌شود. این سازمان میزانی مشخص برای حداکثر آلایندگی یک خودرو بر اساس موازین و مقررات بین‌المللی تعریف کرده است.
بر اساس آمار 96 درصد از کل خودروهایی که به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند و عیب یابی می‌شوند، پس از رفع نقص، استاندارد شده و قبولی دریافت می‌کنند.در واقع می‌توان گفت خودروهایی که رفع نقص نشوند وجود ندارد.
- در حال حاضر مراکز معاینه فنی به چه تعداد از خودروهای سطح شهر خدمات رسانی می‌کنند. در واقع ظرفیت بالفعل و بالقوه مراکز چقدر است؟
-روزانه در شهر تهران حدود 2 میلیون و 800 هزار خودرو تردد می‌کنند که نقش انکار ناپذیری در ایجاد آلایندگی هوای شهر دارند. اما بر اساس آمار در طول یک سال تنها 27 درصد این خودروها به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند. یعنی 655 هزار خودرو. این درحالی است که ظرفیت مراکز معاینه فنی تهران، در طول یک سال بیش از 1 میلیون و 200 هزار خودروست که با افزودن ساعات کاری می‌توان این رقم را به 1 میلیون و 500 هزار افزایش داد.
حال اگر بتوان شرایطی را متصور شد که 60 تا 70 درصد خودروهای تهران به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند، بی شک تاثیر انکار ناپذیر مراکز را در کاهش آلودگی هوای تهران شاهد خواهیم بود.
در واقع معاینه فنی برابر است با هوای پاک. هر شهروند تهرانی از نظر فرهنگی و مسئولیت شهروندی موظف است به قوانین شهری عمل کند. یکی از این قوانین که لازم الاجراست، استاندارد سازی خودروهای شخصی و کاهش تولید آلودگی است. هر شهروند ملزم است سالانه دست کم یک‌بار خودرو خود را برای آزمایش‌های فنی به مراکز مربوطه ببرد.
- آیا استانداردهایی که هم اکنون در حال اجرای آن هستیم و برای خودروها لازم الاجرا می‌دانیم، بر اساس استانداردهای جهانی است؟
-بله همین طور است. اما هر کشوری با توجه به تکنولوژی‌هایش، استانداردهایی را تعریف می‌کند. در کشور ما هم سازمان حفاظت از محیط زیست، به عنوان اولین نهاد سیاستگذار در این حیطه وارد شده و استانداردهایی را تعریف می‌کند.
- به نظر می‌رسد فرهنگ سازی در این باره بسیار دارای اهمیت است تا بتوان آگاهی بیشتری در سطح جامعه برای استفاده از خدمات مراکز به وجود آورد.
-مسلما همین طور است. ما به تنهایی قادر به ارائه یک قالب فرهنگی نیستیم. موضوع فرهنگ‌سازی برای معاینه فنی نیازمند حرکت جمعی و گروهی است. تمامی مجامع فرهنگی و مراکز آموزشی اعم از مدارس، دانشگاه‌ها و... باید در این راه قدم گذارند تا بتوان تاثیری مثبت در سطح جامعه ایجاد کرد. بی شک در این راه باید سرمایه گذاری صورت گیرد تا خسارات و صدمات جبران ناپذیر ناشی از آلودگی هوا کاهش یافته و هزینه‌های مادی و معنوی آن بر جامعه تقلیل یابد. البته در نظر داریم تا از ظرفیت‌های رسانه‌ای به صورت کامل بهره ببریم.
- قانون الزام خودروها به داشتن معاینه فنی، از سوی نیروی انتظامی به‌صورت جدی اجرا نمی‌شود. در واقع اجرای این قانون به‌صورت مقطعی و فصلی است که پس از آن شاهد صف طولانی خودروها در مراکز معاینه فنی هستیم. این نقیصه را چگونه می‌توان رفع کرد؟
-این نکته تا حدودی درست است. اما دلیل اصلی شلوغی مراکز معاینه فنی این است که طرح‌هایی اخیرا به‌صورت جدی به اجرا گذاشته شده است. طی تفاهم نامه‌ای که با پلیس راهور به امضا رسیده‌است، تمامی خودروهایی که در طرح تعویض پلاک شرکت کرده‌اند، می‌باید برچسب معاینه فنی داشته باشند. این برای خودروهایی که در حال انتقال مالکیت هستند نیز اجباری شده است. همچنین خودروهایی که مجوز طرح ترافیک می‌خواهند بگیرند نیز اینگونه‌اند. اگر در روزهایی از سال مراکز معاینه فنی شلوغ است، به این دلایل است.
ما با پلیس راهور به توافق رسیده‌ایم تا داشتن معاینه فنی برای تمامی خودروهایی که در سطح شهر تردد می‌کنند اجباری شود.
گذشته از تمامی الزامات قانونی، اگر شهروندان تهرانی از مزایا و محاسن معاینه فنی خودرو مطلع باشند، قطعا این فرایند را جزو اولویت‌های نگهداری خودرو قرار می‌دهند و به صورت خود جوش به این مراکز مراجعه می‌کنند. چرا که در معاینات فنی انجام گرفته در این مراکز علاوه بر گازهای خروجی، ترمز خودرو نیز مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرد.
همانطور که می‌دانیم، یکی از دلایل اصلی بسیاری از تصادفات عمل کرد نامناسب سیستم ترمز وسایل نقلیه است که با انجام معاینه فنی این نقص را هم می‌توان مشخص و برطرف کرد و آمار خسارات جانی و مالی تصادفات را کاهش داد. جالب است بدانید که بیش از 15 تا 20 درصد خودروهایی که به مراکز ما مراجعه می‌کنند دارای نقص در سیستم ترمز هستند.
- در بسیاری از کشورهای اروپایی برای ساخت خودرو استانداردهای زیست محیطی یورو 3 و یورو 4 به اجرا درمی‌آید. اما ما هنوز نتوانسته‌ایم استانداردهایی بالاتر از یورو 2 را در کشور به اجرا درآوریم.
-به نکته مهمی اشاره کردید. قبل از هر چیز لازم است بدانیم که درصد زیادی از خودروهایی که در سطح کشور تردد می‌کنند، حتی پائین‌تر از استانداردهای یورو یک و یورو 2 ساخته می‌شوند. از طرفی ما به تنهایی نمی‌توانیم در کاهش آلودگی هوا تاثیرگذار باشیم. این یک نکته مهم و فراگیر است.
در واقع هیچ نهاد و مرکزی به تنهایی نمی‌تواند در این امر تاثیرگذار باشد. باید زنجیره‌ای شکل گیرد تا در کاهش آلودگی هوا بتواند تاثیر بگذارد. این زنجیره شامل حلقه‌هایی چون سوخت و موتور استاندارد است که بعد از این 2، کنترل کیفیت به این زنجیره اضافه می‌شود که معاینه فنی در این جایگاه قرار دارد.
به عنوان مثال اگر استانداردها در ساخت موتور رعایت نشود، ما نمی‌توانیم خودرو غیر استاندارد را به استاندارد تعریف شده برسانیم. چرا که آن خودرو کار معمول خود را از دست می‌دهد. موتوری که در مراحل ساخت نتواند بر اساس استانداردهای تعریف شده سازمان محیط زیست تولید شود و گازهای خروجی آن کنترل شود، مسلما در مراحل دیگر از جمله معاینه فنی نیز نمی‌تواند به یک خودرو استاندارد تبدیل شود.
- مراکز معاینه فنی در روز به چه تعداد خودرو خدمات رسانی می‌کنند؟ و میزان رضایت مراجعان به این مراکز چقدر است؟
-تمامی مراکز معاینه فنی آمارهای روزانه و دقیقی به ستاد ارائه می‌کنند. این آمار متفاوت است. ما روزانه گاهی به 3هزار و 700 دستگاه خودرو خدمات رسانی می‌کنیم. اما به طور متوسط روزی 2 هزار و 500 دستگاه خودرو به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند. علت این امر همان چیزی است که قبلا به آن اشاره شد. یعنی هر زمان الزامات کم شده یا از بین می‌رود میزان مراجعه نیز کاهش مییابد.
این در حالی است که ما شاهد رشد 12 درصدی مراجعه کنندگان در مهر امسال بودیم. اما این اصلا راضی کننده نیست و هنوز تا رسیدن به هدف غایی ستاد مرکز معاینه فنی خودرو که ارائه خدمات فنی به تمام خودروهای آلاینده سطح شهر تهران است، راه زیادی در پیش داریم.
رضایت‌مندی مردم نیز از خدمات مراکز معاینه فنی نسبی است. از آنجا که بسیاری از شهروندان به دلیل الزامات قانونی به این مراکز مراجعه می‌کنند و با نقص خودرو خود آشنا می‌شوند، چندان خرسند نیستند. اما وقتی که متوجه می‌شوند مراکز معاینه فنی با کمترین هزینه و بالاترین تجهیزات در نگهداری مناسب خودرویشان به آنان کمک می‌کند، نتیجه رضایت‌بخش می‌تواند باشد.
- حضور بخش خصوصی در توسعه مراکز معاینه فنی خودرو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
-ستاد مرکزی معاینه فنی از حضور بخش خصوصی در احداث مراکز جدید استقبال می‌کند. ما با فراهم آوردن تسهیلات فنی، آموزشی و مالی می‌توانیم زمینه‌ای برای حضور بخش خصوصی در این عرصه را به وجود آوریم. بی تردید این مهم می‌تواند هم به توسعه توان کاری مراکز معاینه فنی کمک کند و هم به فرهنگ سازی بیشتری در سطح جامعه منجر شود.
