همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: برداشت گیاهان خود رو و قارچها از طبیعت، فارغ از آسیبی که می‌تواند به اکوسیستم مناطق طبیعی وارد کند، می‌تواند خطراتی را برای مصرف کنندگان آنها نیز ایجاد کند. از میان هزاران گونه قارچ کلاهکدار و یا چتری که تاکنون از ایران جمع آوری، شناسایی و گزارش شده ، ۵۰ گونه به عنوان گونه‌های قارچ سمی و خطرناک شناخته می‌شود. تمامی این ۵۰ گونه به یک میزان سمی نبوده و میزان سمیت آنها با یکدیگر متفاوت است. مصرف این قارچها می‌تواند منجر به مشکلات مغزی، مسمومیت‌های گوارشی، اختلال در عملکرد کلیه‌ها و کبد، تجزیه خون و در برخی موارد منتهی به مرگ شود.
قارچها با تجزیه قسمت‌های مختلف گیاهان و جانوران می‌توانند منجر به:
۱. تجزیه‌پذیری مواد آلی:
- قارچها به عنوان ساپروفیت‌ها، مواد آلی را تجزیه می‌کنند و خاک حاصل از تجزیه این مواد، زمین‌های حاصل‌خیز را تشکیل می‌دهد.
- این تجزیه‌پذیری مواد آلی باعث افزایش بهره‌وری گیاهان می‌شود.
۲. تثبیت کربن:
- قارچها می‌توانند کربن دی‌اکسید را از جوانه‌ها جذب کرده و در خاک ذخیره کنند.
- برخی از قارچها حتی می‌توانند تا ۷۰ درصد بیشتر کربن را در خاک ذخیره کنند.
۳. تصفیه محیط:
- قارچها می‌توانند آلودگی‌ها را از محیط تصفیه کنند. به عنوان مثال، برخی از قارچها می‌توانند پلاستیک‌ها را تجزیه کنند.
- همچنین، قارچها می‌توانند در تصفیه آب و هوا نقش داشته باشند.
اما همه قارچها برای انسان مفید نیستند. مصرف برخی از آنها می‌تواند منجر به مسمومیت‌های شدید شود. علائم مسمومیت با قارچ در ۲ مرحله بروز پیدا می‌کند، مرحله اول ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف قارچ با نشانه‌هایی نظیر تهوع و استفراغ، دردهای شکمی و احساس ضعف بروز پیدا می‌کند و مرحله دوم، ۲۴ ساعت بعد از علائم اولیه، با ضعف، سرگیجه و کاهش سطح هوشیاری خود را نشان می‌دهد که این حالات ناشی از درگیری کبدی و کلیوی در فرد مسموم است که ممکن است او را به مرگ برساند. نارسایی‌های مربوط به کبد و کلیه می‌تواند تا سالها ادامه پیدا کند.
توهمات عمومی در مورد قارچ های سمی:
- مصرف قارچ توسط حیوانات و پرندگان، بیانگر غیرسمی بودن آن قارچ برای انسان است.
- کباب کردن، آب‌پز کردن، سرخ کردن، خشک کردن و ... سم درون قارچها را از بین می‌برد.
- رشد کردن قارچ روی تنه درخت نشان دهنده عدم سمیت آن است.
- با گذر زمان مقدار سمیت قارچ‌های سمی کم می‌شود.
- تغییر رنگ قاشق نقره در اثر تماس با قارچ نشان از سمی بودن قارج است.
- وجود حشرات در اطراف قارچ و محل رویش قارچ نشان از عدم سمی بودن قارچ است
آشنایی با ۵ نوع قارچ سمی در ایران:
۳۸۰۰ گونه : انوع قارچها
۱۰۰۰ گونه: قارچ کلاه‌دار (چتری)
۵۰ گونه: قارچ سمی (با درجه سمیت متفاوت)
۱- لپیوتا برنواینکارناتا:
علائم اولیه مسمومیت دل درد، اسهال و استفراغ است و در مراحل پیشرفته منجر به مرگ می‌شود
۱۰۰ گرم مصرف این قارچ می‌تواند آسیب شدید کبدی ایجاد کند
مسمومیت با این قارچ سمی با یک دوره پنهانی همراه است
کلاهک این قارچ تا ۶ سانتی متر قطر دارد
در ابتدا نیم کروی تا محدب و به تدریج باز و به شکل محدب و یا صاف می شود
سطح کلاهک پوشیده از فلس‌های قهوه‌ای روشن است
رنگ تیغه‌ها در ابتدا سفید ولی به تدریج کرم تا زرد تیره می شود
در ایران این قارچ در استان های آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام و کهگیلویه گزارش شده است.
۲- آمانیتا فالوئید، قاتل امپراتورها:
معمولاً به عنوان کلاهک مرگ شناخته می شود
از اواخر قرن بیستم از اروپا به سایر نقاط جهان معرفی شده است
از آنجا که این گونه با درختان پهن برگ همزیستی دارد در برخی موارداین قارچ سمی با کشت گونه های غیر بومی بلوط، شاه بلوط و کاج به مناطق جدید معرفی شده است.
کلاهک‌این قارچ رنگ‌های مختلف دارد
ممکن است برای زنده ماندن بیمار حتی پیوند کبد نیاز باشد
این قارچ در برابر تغییرات ناشی از گرما مقاوم است در نتیجه اثرات سمی آن با پختن کاهش نمی‌یابد.
تخمین زده می شود که کمتر از نیمی از یک عدد از این قارچ حاوی سم کافی برای کشتن یک انسان بالغ باشد.
احتمالاً امپراتور روم کلودیوس در سال ۵۴ پس از میلاد و امپراتور روم مقدس چارلز ششم در سال ۱۷۴۰ در اثر این قارچ از بین رفته‌اند.
۳- آمانیتا ورنا، فرشته ویرانگر بهار
این قارچ به قارچ احمق هم معروف است
با درختان مخروطی از اروپا به سایر نقاط جهان منتقل شده است
به راحتی می‌توان آن را با قارچ خوراکی اشتباه گرفت
کاملا سفید است و کلاهکش ۵ تا ۱۰ سانتی متر قطر و ارتفاع دارد
تا ۲۴ ساعت اول می‌تواند علامت مسمومیت نشان ندهد. علائم با دل درد شروع می‌شود و به صورت متناوب ادامه دارد. تا سه روز فرد علائم بهبود هم نشان می‌دهد ولی در نهایت می‌تواند به پیوند کبد و یا مرگ منجر شود
۴- آمانیتا ویروسا و ۳۶ ساعت طلایی
شکل تخم‌مرغی دارد
کلاهکش به قطر تا ۱۲ سانتی متر، محدب و مخروطی و کاملاً سفید است.
تا اواخر تابستان در زیستگاه های جنگلی یافت می‌شود
همزیستی مسالمت‌آمیزی با ریشه درختان راش شاه بلوط، کاج، و صنوبر دارد
خوردن یک عدد از این قارچ برای کشتن یک انسان بالغ کافی است
فرصت طلایی برای نجات بازماندگان ۳۶ ساعت پس از مصرف قارچ است.
هیچ پادزهر قطعی برای مسمومیت با آماتوکسین درون این قارچ در دسترس نیست،
نیمی از بیمارانی که بهبود یافته‌اند، دچار آسیب دائمی کبدی شده‌اند.
۵- گالرینا مارگناتا، ناقوس مرگ
این قارچ سمی عمدتاً به صورت گروهی روی چوب در حال پوسیدن درختان مخروطی برگ رشد می‌کند
کلاهک این قارچها مخروطی و یا صاف است و بسته به رطوبت محیط به رنگ قهوه‌ای تا خرمایی متغیر است
وجود آماتوکسین منجر به نارسایی کلیه و کبد می‌شود
شباهت مرگبار
ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور: با توجه به نزدیک بودن برداشت‌های بهاری و تابستانی گیاهان مرتعی، جنگلی و حضور بیشتر مردم در طبیعت برای برقراری ارتباط روحی با گیاهان سبز و لذت بردن از شکوه طبیعت، ضرورت دارد موارد احتیاطی در ارتباط با پیشگیری از مسمومیت با قارچ ها و گیاهان سمی در نظر گرفته شود. شرایط اقلیمی و تنوع آب و هوایی در کشور و وجود تنوع زیاد گونه‌های گیاهی، از طرفی افزایش گرایش مردم بومی به برداشت و فروش گیاهان دارویی در بازارهای محلی و مصرف انواع گیاهان، در صورت عدم شناخت و اطلاع از نوع گیاه و مواد موثره گیاهی می‌تواند سبب ایجاد صدمات جانی و مسمومیت شود. طبق اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تماس یا مصرف گیاهان به ویژه قارچ‌های سمی به عنوان یکی از علل بروز مسمومیت‌های تصادفی محسوب می شوند و به علت بالا بودن نسبی میزان مرگ و میر در برخی از انواع این نوع مسمومیت‌ها، اطلاع رسانی مناسب و علمی و آگاهی از راهکارهای پیشگیری از بروز این نوع مسمومیت‌ها به ویژه برای عموم جامعه بسیار مهم و ضروری است. طبق مطالعات متخصصین و کارشناسان مربوطه، قارچ‌های سمی از نظر خصوصیات ظاهری مانند شکل، رنگ، بو، قوام و مزه شباهت زیادی به قارچ های خوراکی داشته و بسیار خطرناک هستند. تشخیص انواع خوراکی قارچ از انواع سمی مشکل بوده و تنها توسط متخصصان و کارشناسان مجرب قارچ شناسی و گیاه شناسی امکان پذیر است. بر اساس گزارش‌های واصله برای سم قارچ، پادزهر وجود ندارد و معالجه میسر نیست. بنابراین تنها راه ممکن جلوگیری از صدمات مصرف این نوع گیاهان و عدم برداشت گیاهان ناشناخته است که علاوه بر صدمات جانی به اکوسیستم مرتعی آسیب می رساند، تنوع زیستی را از بین می برد، موجب تخریب منابع می‌شود، خسارات و زیان فراوان به نسل فعلی و نسل های آینده می زند و موجب انقراض گونه‌ها شده و حیات را از بین می برد.
نظر شما