به گزارش مهر، آزبست نام یک واژه کلی برای کانی‌های سیلیکات دار حاوی سرپنتین و آمفیبول است که در نتیجه فرایندهای پیچیده زمین در معادن بسیاری ذخیره شده و مورد استفاده ما انسانها قرار می‌گیرد.
در جهان معادن آزبست فراوانی وجود دارند، در ایران نیز معادن آزبست در سنگ های آذرین همدان، سنندج، سیرجان و مشهد وجود دارد که اغلب رو زمینی هستند. پنبه کوهی یا پنبه نسوز نام های متداول آزبست هستند که به خاطر مقاوت زیاد و ضد آنش بودن از محبوبیت فراوانی در نزد صنایع برخوردار هستند.
- نفوذ آزبست به اعماق ریه!
آزبست دارای الیاف کوتاه، بلند و متوسط است که از الیاف کوتاه در انواع مواد پلاستیکی، رنگها، آسفالت، گریس و روکش الکترودهای جوشکاری استفاده می شود.
از الیاف متوسط در انواع ورقه ها، لوله های آزبست سیمانی، لوله‌های فشارقوی به همراه الیاف بلند، کف پوشها، کاغذها، لنت ترمز، روکش کلاج، عایقهای حرارتی در ترکیب با سیلیکات کلسیم و منیزیم و عایق های آکوستیکی استفاده می‌شود.
الیاف بلند نیز در تهیه تولیدات ضدآتش و محصولات مقاوم در برابر حرارت از قبیل پرده‌های تئاتر، لباس مأموران نجات و آتش‌نشانی، مأموران اطفای حریق چاههای نفت، انواع پیش‌بند، دستکش، لباسهای یکسره، کفش، مواد بسته‌بندی، واشر، درزگیر، عایقهای حرارتی و الکتریکی، لنت ترمز و غشاء پیلهای الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حالی که به دلیل اثبات خطرات آزبست به لحاظ علمی، عمده کشورها دنیا آن را به طور کامل از محصولات خود حذف کرده‌اند ولی هنوز این ماده خطرناک و سرطان‌زا همچنان در برخی صنایع ایران در تولید برخی از محصولات استفاده می‌شود.
الیاف آزبست می‌تواند به ذرات بسیار ریز و غیرقابل رویتی تبدیل شود. این ذرات نامریی که قطر آنها کمتر از 0.5 میکرون است در هنگام تنفس به اعماق ریه نفوذ می‌کنند و برای همیشه در آن جا می مانند.
- سرطان ریه، نتیجه تنفس الیاف آزبستی
امروز حتی در بعضی مراجع علمی، آزبست بعد از سرب و جیوه به عنوان خطرناکترین ماده برای محیط زیست و سلامت انسان محسوب شده است. آزبستوس، سرطان ریه و مزوتلیوم از جمله بیماریهای خطرناکی است که در نتیجه تأثیرات آزبست در انسان بروز می کند.
آزبستوس نوعی بیماری ریوی است که در نتیجه تنفس الیاف بسیار نازک آزبستی به وجود می آید. الیاف آزبست بسیار پایدار است، بنابراین به آسانی حل نمی شود و تا سالیان متمادی در بافت ریه باقی می‌ماند و به مرور زمان منتهی به فیبروز ریه یعنی سفت شدن بافت ریه و تنگی نفس می‌شود.
با این تفاسیر و در حالیکه سرطان‌زا بودن این ماده برای همگان مشخص شده ولی به دلایل اقتصادی هنوز هم در ایران و برخی کشورهای در حال توسعه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- صادرات آزبست از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه!
کشورهایی همچون کانادا، چین و آمریکا از تولیدکنندگان بزرگ آزبست در جهان هستند و این ماده را برای استفاده‌های جهانی به چرخه صادرات سپرده‌اند و به دلایل اقتصادی حاضر به توقف بهره‌برداری از این ماده خطرناک نیستند.
در حقیقت کشورهای توسعه یافته استفاده از آزبست را ممنوع اعلام کرده اند اما این ماده خطرناک را به کشورهای در حال توسعه صادر می کنند.
آزبست به دلایلی همچون نیروی کشش زیاد مقاومت در برابر حرارت و رطوبت و همچنین عایق بودن مورد استفاده صنایع ساختمان سازی و خودرو سازی قرار می گیرد؛ این در حالی است که خطرات مربوط به آزبست می تواند نتایج بسیار بدی را برای محیط زیست و سلامتی انسانها در پی داشته باشد خطراتی که ناشی از اندازه و شکل الیاف آزبست است که متاسفانه قادرند وارد ریه ما انسانها شده و سبب بروز سرطان شود.
- 30 کارخانه صورت شبانه روزی مشغول تولید محصولات حاوی آزبست هستند
این در حالی است که آزبست می‌تواند سبب بروز بیماری بسیاری شود که خودشان را در دراز مدت نشان می‌دهند که در صورت استعمال دخانیات احتمال بیماری تا 53 برابر افزایش پیدا خواهد کرد.
به همین علت متولیان امر با کاهش استفاده از آزبست و حرکت به سمت مواد جایگزین و اقدامات بهداشتی مناسب در برخورد با ماده آزبست می توانند از بروز مشکلات حاد زیست محیطی که در نهایت سلامتی خود ما انسانها را به خطر می اندازد سلامتی جامعه را بیش از پیش تضمین نمایند.
لازم به ذکر است که مطابق اظهار نظر برخی مسئولان در ایران 30 کارخانه مختلف به صورت شبانه روزی مشغول تولید محصولات حاوی آزبست هستند و این در حالی است طبق قانون استفاده از آزبست از اول مرداد سال 1386 ممنوع اعلام شده است.
- ترمزهایی که بوی سرطان می دهد!
امروزه شهروندان بسیاری در کلانشهرهای ایران همچون تهران؛ اصفهان، تبریز و مشهد به خاطر حضور صنایع مختلف و خودروهای بی شمار در معرض بیماری های خطرناک ناشی از آزبست هستند.
این در حالی است آمارهای غیررسمی از ورود سالانه 100هزار تن آزبست به کشور خبر می‌دهند و این موضوعی است که سبب نگرانی های به حق دوستداران محیط زیست ایران شده است.
با این تفاسیر به نظر می رسد با الزامات و ابزارهای قانونی بیشتری برای ممنوعیت استفاده و واردات آزبست در ایران مورد استفاده قرار گیرد.
- جزئیات مصوبه دولت برای ممنوعیت آزبست
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست کشور در این رابطه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: اخیرا دولت مصوبه ای در خصوص مصرف و استفاده از مواد و محصولات آزبستی داشت که مطابق آن استفاده از آزبست در فعالیتهای صنعتی سایشی مثل لنت ترمز به طور کلی ممنوع شد.
سید امیر فاتح وحدتی ادامه داد: در این مصوبه به طور کامل هم واردات، هم تولید محصولات و هم استفاده از آزبست در فعالیتهای صنعتی سایشی ممنوع شد.
وی با بیان اینکه در این مصوبه برای فعالیتهایی مثل تولید ورق و ورق های موج دار نیز ممنوعیت ایجاد شده است، افزود: ولی در مورد استفاده از آزبست در لوله های فاضلاب و آب پرفشار محدودیت زمانی ایجاد شده است.
- پایان شهریور 91 آخرین فرصت به صنایع
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست کشور افزود: در این مصوبه مهلتی تا پایان شهریور ماه سال آینده برای حذف آزبست از لوله های فاضلاب و آب پرفشار در نظر گرفته شده است.
وحدتی ادامه داد: در این مصوبه تاکید شده که کارخانجات تولید کننده لوله های فاضلاب و آب پرفشار آزبستی باید با توجه به میزان ماده ای که در کارخانه دارند طبق برنامه زمان بندی تا پایان شهریور 91 این مواد را مصرف کنند و بعد از آن استفاده از آزبست در این مواد نیز ممنوع خواهد شد.
- وزارت صنایع روی جایگزین‌های آزبست کار کند
وی با تاکید بر اینکه صنایع فعال در این بخش باید در مدت زمان باقی مانده دنبال جایگزین های آزبست بروند، تصریح کرد: در این راستا برخی از مواد جایگزین نیز به صنایع اعلام شده است.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست کشور در پاسخ به سئوال دیگر مهر در مورد اظهار نظر کارخانجات مبنی بر عدم کارایی مطلوب مواد اعلام شده از سوی این سازمان نیز گفت: قطعا آزبست ماده ای است که در بافتهای پیوندی محصولات تولیدی می تواند خیلی نقش موثری داشته باشد چرا که این ماده در هم بند کردن بافت سیمانی و شکل گیری آن نقش ویژه ای دارد.
وحدتی ادامه داد: با این حال سمیت و سرطان زایی این ماده نیز هم ثابت شده است و باید برای سلامت مردم این ماده از خط تولید کارخانجات حذف شود.
وی یادآور شد: مواد مشابه و جایگزین شاید نتوانند 100 درصد به مانند آزبست عمل کنند ولی چند ماده طبیعی و پلیمیری توانسته اند که جایگزین خوبی را ایجاد کنند.
- کامپوزیت‌ها جایگزین مناسب آزبست
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست کشور کامپوزیت‌ها را یکی از مواد معرفی شده به عنوان جایگزین آزبست عنوان کرد و بیان داشت: نمونه‌هایی در این زمینه معرفی شده که باید وزارت صنایع روی آنها کار کند.
وحدتی با تاکید بر ممنوعیت انواع مختلف آزبست در کشورمان، افزود: آزبست‌های قهوه‌ای و آبی که در مواد سایشی استفاده می‌شوند کاملا در دنیا منسوخ شده و آزبست سفید که سمیت کمتری دارد در شکل پذیری ورق‌ها استفاده می‌شود که همه انواع آزبست سرطان‌زا است.
وی با تاکید بر اینکه نوع دورریز، استفاده و پسماند آزبست نیز خیلی مهم و مخاطره انگیز است، ابراز امیدواری کرد که ماده آزبست که سرطان زایی آن محرز شده و هم سازمان بهداشت جهانی و هم سازمان کار بین المللی ممنوعیت آن را اعلام کرده در کشورمان نیز به طور کامل ممنوع شود.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست کشور تصریح کرد: صنایع هر چه سریعتر به دنبال جایگزین آزبست بروند چراکه از شهریور ماه آینده نه واردات، نه محصول و نه استفاده از آزبست را در کشورمان خواهیم داشت.
به هر روی امید می رود که متولیان امر به وسیله مواد جایگزین که آسیب کمتری به محیط زیست و سلامتی انسانها وارد می کنند در یک برنامه ریزی صحیح و راهبردی استفاده از آزیست را متوقف کنند.
