کوه‌نشینان و کوهنوردان آسیب‌پذیری در برابر خطر‌هایی همچون زمین لرزه، آتشفشان، رانش زمین، بهمن و سیلاب‌ها را به جان می‌خرند، تا از طبیعت بکر، سخاوت و آرامش کوه برخوردار شوند. برای آن‌که بدانید از چه می‌گویم باید راهی کوه شوید و به قله برسید تا از آنجا به شهر نگاه کنید و دریابید آنچه بزرگش می‌پنداشته‌اید تا چه اندازه در چشم ریز می‌شود. اگر کسانی را که بخشی از عمرشان را در دل کوه سپری کرده باشند، بشناسید خوب می‌دانید از چه می‌گویم. با خواندن این مطلب که همزمان با روز جهانی کوهستان منتشر می‌شود، با مسیر‌های صعود قله‌های پرطرفدار ایران آشنا می‌شوید؛ این قله‌ها در استان‌های گوناگون کشور پراکنده شده است.
روز جهانی کوهستان
از سال ٢٠٠٣ ، بیستم آذر برابر با ۱۱ دسامبر، به‌عنوان روز جهانی کوهستان انتخاب شده است. هر ساله در این روز سازمان جهانی خواربار (FAO) به‌منظور بالا بردن آگاهی عمومی در باره یکی از موضوعات و تهدیدات کوهستان شعاری را اعلام می‌کند. این سازمان در شعار امسال خود نگاه‌ها را به «کوه‌نشینان و مردمان بومی» معطوف کرده است. در حقیقت امسال قرار است با توجه به این شعار زمینه مناسبی فراهم شود تا اهمیت توانمندسازی جامعه‌های بومی آشکار و از دانش سنتی این مردمان، تجربه کشاورزی، شیوه بهداشت و درمان، فرهنگ شفاهی، مهارت‌ها و هنرهای کوه‌نشینان حفاظت شود.
چرا کوه‌های ایرانی به‌خود می‌لرزند؟
کوه‌های شهری: تصوری نادرست در میان برخی متولیان گردشگری کشور وجود دارد که گمان می‌کنند رفتن به طبیعت به معنای تجهیز طبیعت است. از این رو، در بسیاری از محیط‌های کوهستانی تله‌کابین نصب می‌کنند، پارک‌هایی به سبک پارک‌های شهری می‌سازند یا با ساخت جاده تلاش می‌کنند دسترسی تا نوک قله را با اتومبیل امکان‌‌پذیر کنند غافل از این‌که چنین کارهایی با فضای حاکم بر کوهنوردی مغایرت دارد. به عقیده بسیاری از کوهنوردان حرفه‌ای و طبیعت دوستان، ساخت جاده «آبیدر سنندج» نمونه‌ای از این نگرش غلط به شمار می‌رود.
تخریب محیط‌های کوهستانی: چرای دام مازاد در کوه‌ها، جنگل‌زدایی، معدن‌کاوی، ساخت جاده بدون ملاحظات زیست‌محیطی و ساخت و سازهای غیرقانونی از عوامل انسانی تخریب کوهستان‌ها محسوب می‌شود.
گردشگری غیرمسئولانه و ناپایدار: ظرف 30 سال اخیر، جمعیت کشور 2 برابر شده است؛ جمعیتی که اکنون بخش بزرگی از آن را جوانان تشکیل می‌دهند. برخی از این جوانان در حالی به محیط‌های کوهستانی روی می‌آورند که کمترین شناختی از کوهستان ندارند. این جمعیت پر‌شمار به‌ویژه در تعطیلات آخر هفته نوروز و تا بستان بی‌آن که روش برخورد با طبیعت را بدانند، وارد محیط کوهستان می‌شوند. در نتیجه گاهی خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به کوه‌ها وارد می‌کنند.
دخل و تصرف نهادها در محیط‌های کوهستانی: تعرض برخی نهادها و سازمان‌ها نیز از تهدیدات جدی کوهستان‌های کشور به شمار می‌رود. برای مثال اکنون در مشهد مسیری که سال‌ها معبر عمومی برای دسترسی به کوه بوده است از سوی یکی از نهادها حصارکشی و مسدود شده است.
دماوند
5671 متر
تهران
جنوبی: جاده هراز، پلور، گوسفند سرای احسانی.
غربی: جاده هراز،پلور، جاده سدلار، دشت ورارو.
شمالی: جاده هراز، آب گرم لاریجان، دهنان دل، منطقه چمن، گوسفند سرا.
شمال شرقی: جاده هراز، پلور، آب گرم لاریجان، ده گز.
دنا
۴۴۰۹ متر
کهگیلویه و بویراحمد دنا، بزکش، حوز دار.
شاه البرز
۴۲۵0 متر
البرز
طالقان، ساران قله منصور، روستای حسن جون، گوسفند سرا.
جوپار
۴۱۳۵ متر
کرمان
گذر رجب، مسیر جان‌پناه.
سبلان
4811 متر
اردبیل
شمال شرقی: مسیر پناهگاه به قله، یخچال کوچک، یخچال.
شمال غربی: رضوان دره.
شیر کوه
4075 متر
یزد
50 کیلومتری یزد روستای بالاده، دره نجیب و مسیر پناهگاه دره سوسن، لایخچال و آب‌ریز.
علم‌کوه
4850 متر
مازندران
شمال شرق: کلاردشت، رودبارک،
شرق: الیت دلیر
جنوب: پراچان
شمال غرب: 3 هزار (درجان).
تفتان
۳۹۴۱ متر
سیستان و بلوچستان
150 کیلومتری زاهدان.
غربی: مسیر پناهگاه.
شرقی: ترش آب.
شمال شرقی: دو راهی سنگان. شمالی: روستای تمین.
اشترانکوه
۴۰۵۰ متر
کهگیلویه و بویراحمد ازنا، روستای تیون، جان‌پناه،
گوسفند سرا.
سهند
۳۷۰۷ متر
آذربایجان شرقی مراغه، مردد،
چهل چشمه.
مسیر‌های صعود قله‌های معروف ایران را «درایت دانا»، مسئول هیات کوهنوردی و صعود ورزشی شمال غرب تهران معرفی کرده است.
دالاهو
2250 متر
کرمانشاه
مسیر یک: آرامگاه بابایادگار ریجاب
مسیر 2: قصر شیرین، کرند، سر پل ذهاب
بینالود
۳۲۱۱ متر
خراسان شمالی- نیشابور، روستا‌های صومعه و عیش‌آباد، منطقه کمر کندول پناهگاه 2 شهید
الوند
۳۵۷۴ متر
همدان
مسیر تله کابین
کرکس
2995 متر
اصفهان
جاده کاشان - نطنز روستای کشه، پناهگاه، مسیر پا خور
درفک
۲۷۵۰ متر
گیلان- رودبار
روستای شیرکوه، لارنه، جیرونی
روستای راجعون، لارنه، جیرونی (جیرانه)، چشمه آب
ساکنان برلین پایتخت آلمان حاضرند برای دسترسی به کوهی با ارتفاع هزار متر میلیاردها یورو هزینه کنند! این در حالی است که ایران ده‌ها کوه چند هزار متری دارد.
با ریختن زباله در کوهستان‌ها، میزان فرسایش آبی آنها را تا 100 تن در هکتار افزایش می‌دهیم.
کوهستان البرز مرکزی که بیخ گوش تهران قرار دارد اکنون با خطر بیابان‌زایی دست و پنجه نرم می‌کند.