آرزوی هر دوستدار و فعال محیط‌زیست این است که «جامعه محلی» به مسائل زیست‌محیطی حساس شود و در جلوگیری از تخریب و آلودگی منطقه خود بکوشد. نیازی به گفتن نیست که تا اهالی یک منطقه تمایل به حفاظت آن نداشته باشند، تلاش دیگران برای حفظ منطقه تاثیر کاملی نخواهد داشت. امروزه، بحث درگیر ساختن ذی‌نفعان یا بهره‌برداران سنتی محیط‌های طبیعی در امر حفاظت بوم‌سازگان‌ها، بسیار جدی گرفته شده و جایگاه مهمی در مجموعه مباحث حفاظتی دارد. جای خوشوقتی است که در منطقه با ارزش علم کوه، یک جریان توانمند محلی دوستدار محیط‌زیست شکل گرفته و فعال است.
علم کوه، خاستگاه کوهنوردی فنی ایران و از حدود 70سال پیش، یکی از نقطه‌های هدف مهم کشور در این ورزش بوده است. فعالیت شغلی راهنمای کوهستان نیز مانند بسیاری دیگر از شاخه‌های مرتبط با کوهنوردی، نخستین بار در ایران از این منطقه پا گرفت ؛ صفرعلی نقوی متولد 1300 در رودبارک کلاردشت، از 50سال پیش به‌عنوان راهنمای کوه و سازمان‌دهنده خدمات اقامت و حمل بار کوهنوردان ایرانی و خارجی فعالیت کرده و می‌توان او را نخستین راهنمای حرفه‌ای و رسمی کوهنوردی ایران دانست.
پسر او، رسول نقوی (متولد 1330) نیز کار پدر را پیش گرفته و علاوه بر آن به‌عنوان کوهنوردی فنی و جدی، برنامه‌های با ارزشی را در بسیاری از نقاط کوهستانی ایران و خارج از کشور اجرا کرده است. به همین ترتیب، علی محمد فرضی (متولد 1311) دومین راهنمای حرفه‌ای و رسمی علم کوه و ایران است که پسرش، علیدوست فرضی (متولد 1334) نیز به‌عنوان راهنما و مسئول قرارگاه کوهنوردی رودبارک، کار پدر را دنبال کرده و مشغول خدمت به جامعه کوهنوردی است.
این خادمان دلسوز کوهنوردی، همچنین دلسوز طبیعت کم مانند علم کوه بوده و چون ارتباط رودررو با کوهنوردان دارند، نقش مهمی در انتقال اندیشه حفاظت‌گرایانه به کوهنوردان داشته و البته خود نیز از کوهنوردان حفاظت‌گرا تاثیر پذیرفته‌اند. کار پیوسته اینان (به‌ویژه علیدوست و رسول) در سازمان‌دهی برنامه‌های جمع‌آوری زباله و حمل آنها از کوه به پایین و گفت‌وگو با کوهنوردان سبب شده که چند مسیر بسیار پر رفت‌وآمد علم کوه مانند مسیر سرچال و حصارچال، با وجود چندین برابر شدن کوهنوردانی که این سال‌ها به منطقه می‌روند، نسبت به مثلا 2 دهه پیش پاکیزه‌تر باشد.
آنان همچنین در مورد دیگر مشکلات زیست‌محیطی منطقه (مانند معدن کاوی، ساخت و ساز، تجاوز به جنگل) بسیار حساس بوده و در مواردی توانسته‌اند همراه بخشی از مردم محلی، جلوی پاره‌ای از تخریب‌ها را بگیرند. قله علم کوه با 4822 متر ارتفاع، دومین قله بلند کشور است. رخ شمالی این کوه دیواره‌ای است از جنس سنگ خارا با ارتفاعی در حدود 400 متر و در پای این دیواره یکی از معدود یخچال‌های طبیعی ایران با ویژگی‌های مشخص یخچال‌های کوهستانی بزرگ جهان به چشم می‌خورد.
در سمت غرب و جنوب این قله هم یخچال‌هایی دیده می‌شوند. به گفته فریبرز وزیری، پژوهشگر هیدرولوژی و مدرس دانشگاه خواجه نصیر، بخش‌هایی از این مجموعه یخچالی، از یخچال‌های «نسبتا فعال» به شمار می‌روند که مشابه آنها را در ایران نداریم. علم کوه و بخشی از منطقه اطراف آن به دلیل چشم‌اندازهای منحصر به فرد در سال 1381 (2002 میلادی) که از سوی سازمان ملل «سال جهانی کوه‌ها» نامیده شده بود، به عنوان «اثر طبیعی ملی» در فهرست مناطق چهارگانه حفاظت شده کشور ثبت شد.
*مدیر گروه دیده‌بان کوهستان انجمن کوهنوردان ایران
