در واقع بهترین زمان برای کسب اعتمادبهنفس دوران کودکی است. اگر بتوانیم در این دوران به خودمان اعتماد کنیم و احترام بگذاریم، قطعا در آینده نیز نتیجه بهتری خواهیم گرفت.یکی از مهم‌ترین راه‌هایی که می‌توان در محیط خانواده به کودکان احساس تعلق و اعتماد داد، تشویق تدریجی آنان به مشارکت در تصمیم‌گیری‌هایی است که به محیط اطراف آنها شکل می‌بخشد.
اجازه دادن به کودکان در انتخاب نحوه چیدمان و تزیین اتاقشان می‌تواند عزت‌نفس آنها را تقویت کند و اعتماد به نفسشان را در مورد ابراز سلایق‌شان افزایش دهد و در ضمن مهارت‌های آنها را در گفت‌وگوهای اجتماعی ارتقا بخشد. مطلب زیر به راهکارهای تقویت اعتماد به نفس در میان کودکان می‌پردازد.
اگر می‌خواهیم مطمئن شویم شرایط زندگی خانوادگی ما به‌گونه‌ای موجبات تضعیف رشد و تحول اعتمادبهنفس کودکانمان را فراهم نمی‌آورد، لازم است گاهی تلاش کنیم تا ارزیابی مشخص و مطمئن‌تری از چگونگی کارکرد خودمان به عنوان یک واحد داشته باشیم.
برای شروع می‌توانید به لحاظ عاطفی زمانی به بیرون از دایره خانوادگی خود قدم بگذارید و مسائلی را با خود مطرح کنید؛ مثلا اینکه آیا هدف و مقاصد ما مشترک و شفاف هستند؟ اهداف خانواده‌های مختلف می‌توانند بسیار متنوع و گوناگون باشند.
برای مثال ممکن است برای بعضی، هدف صرفا فراهم کردن جای امن و غذای افراد خانواده باشد، تا جایی که آنها بتوانند روی پای خود بایستند، در حالی که خانواده‌های دیگر کنترل و تربیت را به عنوان اهداف اصلی خانواده انتخاب کرده‌اند. تاجایی که به اعتمادبهنفس کودکان مربوط می‌شود، مهم این است که این هدف‌ها شفاف و صریح باشند و بین اهداف اصلی خانواده توافقی حاصل شود. همچنین بسیار مهم است که هدف‌هایی را که با یکدیگر انتخاب می‌کنند واقع‌بینانه باشند.
- آیا نقش‌ها و مسئولیت‌ها واضح و منصفانه هستند؟
همان‌گونه که نقش کلی خانواده در جامعه در حال تغییر است، نقش افراد خانواده نیز در ارتباط با اعمال روزمره در حال دگرگونی است. مشاوره با پدر و مادرها اغلب نشان می‌دهد که آنچه در ذهن زنان و مردان در مورد نقش و مسئولیت‌های آنها در ذهن خودشان وجود دارد با آنچه در ذهن دیگری است متفاوت است. هنگامی که این تفاوت‌ها باعث بروز یأس و آزردگی شوند، معمولا کودکان اولین کسانی هستند که صدمه می‌بینند. گاهی نیز ناخودآگاه از کودکان به عنوان ابزار انتقام‌گیری استفاده می‌شود. به‌علاوه، مشاوره‌های خانوادگی اغلب نشان می‌دهند که کودکان و والدین در ذهن خود انتظارات متفاوتی از نقش و مسئولیت‌های کودکان در زندگی خانوادگی دارند. مثلا این موضوع که «بچه‌های بزرگ‌تر باید همیشه حامی و کمک بچه‌های کوچک‌تر باشند» با اینکه «از هیچ بچه‌ای نباید انتظار داشت که وظایف پدر و مادرش را انجام دهد» در تضاد است.
- آیا برقراری ارتباط با یکدیگر مؤثر و کافی است؟
تقریبا برقراری ارتباط در خانواده همیشه، حداقل به این خاطر که برخورد نسل‌های مختلف با یکدیگر در میان است با مشکل مواجه می‌شود. بنابر این بسیار مهم است که مطمئن شویم پیام‌های رد و بدل‌شده بین اعضای خانواده به درستی دریافت شوند. در اینجا نیز نحوه برقراری ارتباط هر خانواده و همچنین تک‌تک افراد آن منحصر‌به فرد است. مثلا بعضی بیشتر از لغات برای انتقال پیام به یکدیگر استفاده می‌کنند، اما برخی دیگر بیشتر از علائم و نشانه‌های فیزیکی و سایر واکنش‌های دیگر بهره می‌برند.
در زمینه رشد اعتمادبهنفس در کودکان، پاسخ دادن به این پرسش‌ها می‌تواند سودمند واقع شود:
- آیا زمان کافی به بحث و گفت‌وگوهای خودمانی و گپ‌زدن‌های دوستانه اختصاص می‌دهیم؟
- آیا علاوه بر پیام‌های کلامی به پیام‌های غیرکلامی افراد خانواده هم توجه می‌کنیم؟
این مسئله اهمیت زیادی دارد زیرا افراد خانواده هرچه بیشتر صمیمی شوند، بیشتر روی ارتباطات غیرکلامی تکیه می‌کنند و ما معمولا علائم و نشانه‌های غیرکلامی خاصی برای خود ابداع می‌کنیم که تنها یک عضو بزرگسال می‌تواند آنها را درک کند.
- آیا افراد خانواده یکدیگر را از برنامه‌های روزانه خود مطلع می‌کنند؟ مثلا چه کسی شام یا ناهار در خانه است و چه کسی بیرون از خانه غذا می‌خورد؟ چه کسی اتومبیل را با خود می‌برد و...؟
- آیا به روش‌ها و شیوه‌های فردی یکدیگر در برقراری ارتباط احترام می‌گذاریم؟
تصور اشتباه دیگری درباره خانواده موفق این است که بحث و جدل کار خوبی نیست؛ به خصوص برای فرزندان. اما باید بدانیم که بحث و جدل‌کردن هم جزو اجتناب‌ناپذیر زندگی خانوادگی و همچنین جزو ضروری آن است. به علاوه بحث‌کردن‌ها، فرصت مطمئنی برای کودکان فراهم می‌آورند تا آنها شیوه‌های دفاع از حقوق، عقاید و نیازهای خود را تجربه کنند.
مثبت‌اندیشی
به فرزندانتان کمک کنید تا منفی‌اندیشیدن را کنار بگذارند و با اندیشه‌ای مثبت بتوانند بیشتر به خودشان اعتماد کنند. منفی‌اندیشی عادت بدی است که متاسفانه کودکان از سنین بسیار پایین این عادت را از اطرافیانشان کسب می‌کنند.
منفی‌اندیشیدن باعث از بین رفتن اعتمادبه نفس می‌شود. خود ما هم می‌دانیم هنگامی که روحیه خوبی داریم و انتظار داریم کارها خوب پیش بروند بیشتر از مواقع دیگر احساس می‌کنیم که متکی به خودمان هستیم و اعتماد بیشتری به خودمان داریم، بنابراین امکان موفقیت‌مان نیز بیشتر خواهد بود. بهتر است به فرزندانمان بیاموزیم مثبت بیندیشند و بتوانند به خود اعتماد کنند. در این خصوص توجه به این موارد می‌تواند مفید واقع شود:
- پیش‌بینی‌های منفی و غیرمنصفانه فرزندانتان را به آنان تذکر بدهید و در صورت امکان از آنها بخواهید که واقعیت و امید به نتیجه مثبت‌تری را جایگزین آنها کنند.
- پرورش قدرت بیان و اظهارنظر قاطع از طریق کمک به آنها در بیان آنچه فکر می‌کنید واقعا مورد قصدشان است.
- تقویت توانایی آنها برای مطرح کردن نکته مورد نظرشان
- تشویق آنها به اینکه حق خود بدانند از معلمشان توضیح بیشتری بخواهند و آن‌قدر بپرسند و توضیح بخواهند تا خوب یاد بگیرند.
- به فرزندانتان کمک کنید تا دریابند چه‌موقع عواطف بر آنها غلبه کرده، هیجانی شده‌اند و نمی‌توانند از روی منطق عمل کنند.
صحبت کردن در جمع موضوع دیگری است که کودکان کم‌سن‌وسال خیلی کم در آن احساس قید‌و بند و ناراحتی می‌کنند. برای مثال اگر معلم کودکتان از بچه‌ها بخواهد که یک نفر داوطلب صحبت یا خواندن مطلبی در کلاس شود با تعداد زیادی از بچه‌های مشتاق روبه‌رو خواهد شد اما اگر معلمی دیگر همان سوال را 10سال بعد، از دانش‌آموزان کلاسش بکند، فکر می‌کنید چند پیشنهاد دریافت خواهد کرد؟
وقتی بیشتر کودکان به سنین نوجوانی می‌رسند معمولا نه‌تنها علاقه خود را برای صحبت کردن در جمع از دست می‌دهند بلکه به احتمال زیاد در زمینه این هنر ناتوان‌تر نیز خواهند شد.
معمولا در هر گروهی از نوجوانان تعداد کمی از آنها خیلی سریع با جمع می‌جوشند و ابراز وجود می‌کنند. افراد دیگر ترجیح می‌دهند در گوشه و کنار بمانند و آرزو کنند که کسی به آنها توجه نکند یا اصلا دیده نشوند!به همین دلیل بسیار مهم است که ما پدرومادرها بتوانیم در این خصوص رشد فرزندان خود را از نزدیک زیرنظر داشته باشیم و به آنان کمک کنیم.اگر فرزندان شما در این مورد دچار مشکلاتی هستند، می‌توانید به‌آنها کمک کنید تا به این موارد توجه بیشتری داشته باشند و این کار را با
اعتماد به‌نفس بیشتری انجام دهند.
- برای حضور و صحبت در جمع از قبل تمرین کرده باشند. به فرزندانتان یادآور شوید که تمرین داشتن، کلید عمده موفقیت در مطرح کردن نظر در جمع است و در‌این‌باره بهتر است علاوه بر آگاهی از آنچه می‌خواهیم بگوییم، از قبل تمرین و مروری نیز بر آن داشته باشیم.
- آمادگی داشتن: مراقب باشید فرزندانتان با تکیه بر‌آمادگی و تسلط بر موضوع، اعتماد به نفس بیشتری برای اظهارنظر در جمع داشته باشند. افرادی که از اعتمادبه نفس بالایی برخوردارند، تلاش می‌کنند که قبل از سخن گفتن درباره آنچه می‌خواهند بگویند فکر کنند و همیشه تا می‌توانند برای انجام هر کاری به همان اندازه آمادگی لازم را در خود به وجود می‌آورند.
- کمکشان کنید مثبت بیندیشند: در طول دوران تحصیل فرزندان شما در شرایطی قرار خواهند گرفت که از آنها می‌خواهند درباره موضوعاتی که حتی برایشان خسته کننده هم هست، صحبت کنند، بنابراین چرا به آنها پیشنهاد نکنیم که این موقعیت‌ها را به کار گیرند و مهارت‌های خود را در زمینه ارائه و عرضه مثبت مطالب تمرین دهند، به طوری که وقتی در مورد موضوعی جالب صحبت می‌کنند آن کار را با اعتماد به نفس بیشتری انجام دهند.
Friday Magazine