مصوبه شصت وسومین جلسه رسمی شورای شهر تهران دستاوردهای خوبی داشت از جمله اینکه شهرداری بتواند از سرویس‌های بهداشتی مساجد بهره گیرد و همچنین ضمن هماهنگی با مالکان پارکینگ‌ها، پاساژ‌ها و مجتمع‌های تجاری، سرویس‌های بهداشتی این مراکز را برای استفاده شهروندان آماده کند. اما از آن زمان تا به حال کسی گوشه‌چشمی به دستشویی‌های افتاده در گوشه خیابان نینداخته است. هیچ ساختمانی در شهر به اندازه دستشویی‌های عمومی مهجور نیستند. دستشویی‌های عمومی یا همان سرویس‌های بهداشتی، مکان‌هایی هستند که همه به ضرورت وجودشان آگاهند اما هیچ مسئولی حاضر نیست این ضرورت را به رسمیت بشناسد و حق مطلب را در مورد آن ادا کند.کدام مدیر شهری حاضر است اعتبار مدیریتی خود را پای ساماندهی توالت‌های عمومی هزینه کند؟ کدام مهندس و طراح را سراغ دارید که ذوق و اعتبار معماری‌اش را برای سرویس‌های بهداشتی هزینه کند؟
سید محمد‌جواد شوشتری، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران، معتقد است که کمبود سرویس‌های بهداشتی در تهران مسئله‌ای است که نباید به سادگی از کنار آن گذشت. گفت‌وگوی پیش رو بیشتر به ضرورت حضور سرویس‌های بهداشتی در پایتخت پرداخته است.
- آیا تعداد سرویس‌هایی که در سطح شهر وجود دارد، برای جمعیت تهران کافی است؟
در حال حاضر 650دستگاه سرویس بهداشتی، شامل 4080چشمه در سطح پایتخت در اختیار شهروندان قرار دارد که این تعداد یا از نظر بهداشتی در شرایط خوبی قرار ندارد یا جانمایی آنها برای دسترسی شهروندان به سرویس بهداشتی اصلا مناسب نیست.
- به‌نظر می‌رسد مدیریت شهری نگاه پررنگی به حل مشکل سرویس‌های بهداشتی سطح شهر ندارد؟
اینطور که مطرح می‌کنید نیست. سرویس بهداشتی مسئله‌ای است که همواره در مورد آن یک ممنوعیت و تابو وجود داشته است. به‌عنوان مثال افراد در مورد پرس‌وجو برای یافتن یک سرویس بهداشتی خجالت می‌کشند. این موضوع در مورد متخصصان هم صادق است. کدام مهندس و طراحی را سراغ دارید که ذوق و اعتبار معماری‌اش را برای سرویس‌های بهداشتی هزینه کند؟
- شما به‌عنوان متولی اصلی سازمانی که مستقیم با این موضوع در گیر است برای بهبود شرایط سرویس‌های بهداشتی چه کرده‌اید؟
سازمان زیباسازی شهر تهران در حال حاضر ساخت 3000چشمه سرویس بهداشتی ثابت را در دستور کار خود قرار داده است و در عین حال 2000چشمه سرویس بهداشتی پرتابل نیز در کنار سرویس‌های ثابت ساخته خواهد شد. شمار سرویس‌های بهداشتی عمومی در پایتخت تا پایان امسال به حدود 10هزار چشمه می‌رسد. با وجود این تا زمانی که یک بحث میان مدیران و شهروندان نهادینه نشود، ساخت‌وساز سرویس‌های بهداشتی نمی‌تواند اثر مثبتی به‌دنبال داشته باشد.
- چه موضوعی؟
در کنار ساخت سرویس‌های بهداشتی، باید به مسئله فرهنگسازی هم توجه داشته باشیم. این فرهنگسازی باید بین شهروندان، مدیران، متخصصان و طراحان شهری انجام شود. در کنار ساخت سرویس‌های بهداشتی از سوی سازمان نیاز به فرهنگسازی در این زمینه داریم تا در آینده دچار مشکل نشویم.
- فکر می‌کنید برای نهادینه شدن استفاده از سرویس‌های بهداشتی با فقر فرهنگی روبه‌رو هستیم؟
استفاده از سرویس‌های بهداشتی با دو نگاه مواجه است؛ یکی نگاه مدیران و مسئولان شهری و دیگری نگاه مردم و شهروندان. زمانی که با کمبود سرویس بهداشتی مواجه هستیم، این وظیفه مدیریت شهری است که این کمبود را جبران کند اما مشکل فقط با رفع این کمبود حل نمی‌شود؛ اینکه بعد از ساخت چگونه از سرویس بهداشتی استفاده کنیم، خجالت نکشیم و بعد از استفاده سرویس بهداشتی را تخریب نکنیم موضوعی است که نیاز به فرهنگسازی دارد.
- این فرهنگسازی باید میان شهروندان صورت گیرد یا مدیران؟
به عقیده من فرهنگسازی باید میان هر دو گروه انجام شود. جانمایی مناسب، برخورداری یک سرویس بهداشتی از استانداردهای جهانی و تعدد این سرویس‌ها در سطح شهر به مدیران شهری مربوط می‌شود اما مردم هم باید به این سطح از فرهنگ برسند که با نوشتن یادگاری و خاطرات خود روی در و دیوار، یا دیگر رفتارهای وندالیستی سرویس‌های بهداشتی را تخریب نکنند؛ به همین دلیل است که بر موضوع فرهنگسازی تأکید دارم.
- ضرورت ساخت سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر آنقدر هست که بخواهیم بودجه قابل ملاحظه‌ای را به این موضوع اختصاص دهیم؟
سرویس بهداشتی نیاز ضروری هر فرد است و ممکن است در طول روز که در سطح شهر تردد می‌کند به آن احتیاج پیدا کند و بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند عواقب سختی داشته باشد که در کوتاه‌مدت به چشم نیاید. بسیاری از بیماری‌های کلیوی، مثانه و سلامت فردی به‌خاطر عدم‌استفاده از سرویس بهداشتی در زمان نیاز به وجود می‌آید بنابراین ما باید به حقوق اولیه و ضروری‌ترین نیاز یک فرد توجه و آن را برآورده کنیم.
- استاندارد جهانی در مورد تعداد ساخت سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر چه می‌گوید؟
طبق استاندارد جهانی، تهران به‌عنوان یک کلانشهر به نسبت جمعیت شهری خود نیاز به 15هزار چشمه سرویس بهداشتی دارد. سازمان زیباسازی با استفاده از روش‌های علمی، مکان‌یابی سرویس‌های بهداشتی را در سطح مناطق انجام داده است اما از آنجا که برخی مکان‌های انتخاب‌شده با معارض تاسیساتی و ملکی مواجه است، هنوز همه آنها به تأیید نرسیده است. عملیات احداث 70درصد سرویس‌های بهداشتی که امسال قرار است ساخته شود، در سطح مناطق آغاز شده و به این ترتیب تا پایان امسال به نقطه‌ای خواهیم رسید که هر شهروند با طی‌کردن حداکثر 500متر مسافت در چهار جهت، به یک سرویس بهداشتی عمومی دسترسی داشته باشد.
- آیا فضاهای خاصی را برای ساخت سرویس‌های بهداشتی پیش‌بینی کرده‌اید؟
بله. فضاهایی همچون میادین میوه و تره‌بار، ساختمان‌های شهرداری نواحی، فرهنگسراها، خانه‌های فرهنگ و نیز ایستگاه‌های مترو ازجمله اماکنی هستند که سرویس‌های جدید در آنها احداث می‌شود. برخی از ایستگاه‌های مترو در محوطه بیرونی خود فضایی دارند که می‌توان در آنها سرویس بهداشتی عمومی احداث کرد و در برخی ایستگاه‌ها نیز ضمن اعمال کنترل‌های امنیتی، بخشی از فضاهای داخل ایستگاه به این موضوع اختصاص خواهد یافت. در تمامی ایستگاه‌های متروی جدیدی که از این پس ساخته می‌شود، سرویس بهداشتی عمومی نیز تأمین خواهد شد.
- در مورد طراحی و ساخت سرویس‌های بهداشتی سیاست خاصی در سازمان دنبال می‌شود؟
سرویس‌های بهداشتی باید از المانی برخوردار باشند که به چشم بیایند و دسترسی به آنها آسان باشد. خوانا و قابل شناسایی‌بودن ساختمان سرویس‌های عمومی یکی از موضوعاتی است که به آن توجه ویژه‌ای شده است. چند مدل برای ساختمان سرویس‌های بهداشتی پیش‌بینی شده که مناطق قطعا از یکی از این مدل‌ها استفاده می‌کنند، به‌گونه‌ای که نمای بیرونی سرویس‌ها کاملا مشخص و برای شهروندان قابل شناسایی باشد. سازمان زیباسازی با همکاری پلیس راهنمایی و رانندگی در حال پیش‌بینی رنگ واحدی برای تابلوهای راهنمای سرویس بهداشتی عمومی است تا از این پس مسیر سرویس‌های بهداشتی به‌طور مشخص برای شهروندان معلوم شود.
- ساخت سرویس‌های بهداشتی جدید تا چه اندازه منطبق با استانداردهای جهانی است؟
در ساخت سرویس‌های بهداشتی عمومی از فناوری نانو استفاده خواهد شد. برای جلوگیری از بوی بد سرویس‌های عمومی در طراحی جدید، سقف ساختمان سرویس‌ها بلند خواهد بود تا امکان جابه‌جایی هوا در آن وجود داشته باشد، ضمن اینکه یک هواکش اضطراری برای مواقعی که هواکش عادی پاسخگوی تهویه فضای سرویس نیست، پیش‌بینی شده است. برای مقابله با پدیده وندالیسم (تخریب آگاهانه اموال عمومی) نیز تمامی تاسیسات مربوط به سرویس های بهداشتی به‌صورت توکار پیش‌بینی شده و تنها برای تأمین و نگهداری آن، ضابطان شهرداری می‌توانند به کانال تاسیسات راه پیدا کنند تا به این ترتیب از سرقت یا تخریب اموال عمومی جلوگیری شود.
- مسئله‌ای که در سرویس‌های بهداشتی موجب نگرانی است، تبدیل این فضاها به محل تجمع آسیب‌های اجتماعی است؛ برای مقابله با این ناهنجاری‌ها برنامه‌ای دارید؟
نور سرویس‌های عمومی برای معتادان تزریقی مناسب نیست. با توجه به بررسی‌های پزشکی، رنگ نور سرویس‌های عمومی آبی انتخاب شده است تا ضمن روشن‌کردن فضا، از پیداکردن رگ برای معتادان تزریقی جلوگیری کند. این پیش‌بینی، فضا را برای حضور این افراد نامناسب می‌کند و فکر می‌کنم بهترین راه برای مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی است.