ناخن جویدن یا به اصطلاح پزشکان، «اونیکوفاژی» یکی از مشکلات شایعی است که هنوزتحقیقات پزشکی دریافتن علت دقیق آن به نظر واحدی نرسیده‌اند. اضطراب، ژنتیک، کسالت، عدم اعتماد به نفس و حتی یادگیری رفتار به عنوان علت‌های احتمالی مطرح شده‌اند ولی درنهایت این رفتارزیر مجموعه حرکات تکرار شونده دراختلال وسواسی- جبری به حساب می‌آید.
مطالعات نشان داده که 30 درصد کودکان 7 تا 10 سال و 45 درصد نوجوانان ناخنهای خود را می‌جوند. البته با پا نهادن به دوران جوانی کم‌کم این افراد هم یاد می‌گیرند چطور با اضطراب خود کنار بیایند؛ علاوه بر این به دلیل شرمندگی از تغییر شکلی که ناخنشان در اثر جویدن پیدا کرده، سعی می‌کنند این عادت زشت را ترک کرده و به همین علت آمار بزرگسالان ناخن خور(!) تا 20 درصد پایین می‌آید.
با این وجود درمان این افراد و در واقع وادار کردن آنها به ترک این عادت، کار بسیار مشکلی است. به تازگی یکی از فعالان صنعت بهداشتی – آرایشی هلند با ایجاد یک کلینیک مخصوص، ادعا کرده که می‌توان با استفاده از یک محافظ دندان در عرض 4 هفته عادت ناخن جویدن را برای همیشه از بین برد.
این محافظ که قالب دندان‌های بالا وپایین می‌شود، جویدن ناخن را غیر ممکن می‌کند، البته بدون اینکه دیده شود و زیبایی فرد را به خطر بیندازد. برای خوردن غذا لازم است این محافظ از دهان خارج شود و این یک نقطه ضعف برای این وسیله به حساب می‌آید اما این ایراد هم از پنهان کردن ناخنهای جویده شده زیر دستکش و دوری از ارتباطات اجتماعی – که برای پنهان کردن ناخنهای جویده شده از انظار عمومی‌به کار می‌رود – بدتر نیست.
اگر چه جویدن ناخن ممکن است تنها یک عادت و تقلیدی از رفتار کودکان دیگرباشد، اما معمولا یک واکنش شایع در برابر استرس است. رونالد برونو متخصص پوست از دانشگاه کالیفرنیا معتقد است این افراد ممکن است از عدم اعتماد به نفس در رنج بوده و خود را به خاطر اضطراب و مشکلاتی عمیق‌تر سرزنش کنند.
دراصل گاهی این عادت، تظاهر یک مشکل دیگر و جایگزینی برای آن است. در بسیاری از موارد هم به عنوان تسکینی برای فشار و تنش بکار می‌رود. ناسازگاری با دوستان، خانواده، همکاران ومدرسه ممکن است این عادت را تشدید کند.
اگرچه اغلب این افراد (99 درصد) مشکلات کوچکی دارند اما در موارد نادر ممکن است بیماری جدی‌تری در پس این عادت باشد. در این حالت دیگر جویدن ناخن تنها یک عادت نبوده و علامت یک اختلال طبی است.
مثلا کودکی که در اثر جنگ و دعوای مداوم والدینش دچار آسیب روانی شده ممکن است ناخنهای خود را بجود! این رفتار به تدریج مانند یک عادت معمولی آنقدر پیشرفت می‌کند که به صورت یک رفتار وسواسی در آمده و در عملکرد روزانه و روابط اجتماعی او اختلال ایجاد می‌کند.
ارثی یا اکتسابی؟
گروهی از روانپزشکان معتقدند کودکی که ناخنش را می‌جود، از عادت خود، آگاه نیست. او معتقد است این یک رفتار اکتسابی است که کودک به دلیل خوشی و راحتی که از این کار عایدش می‌شود به آن ادامه می‌دهد.
اما بعضی تحقیقات دیگر نشان داده وجود این رفتار در چند نفر از اعضای یک خانواده حاکی از ژنتیکی بودن عامل آن است. علاوه براین وجود کودکان نوپایی که این عادت را دارند هم شاید بتواند ارثی بودن قضیه را توجیه کند.
اگرچه پسران و دختران تا 10 سالگی به یک اندازه مستعد ابتلا به این مشکل هستند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که بعد از این سن میزان ابتلا در پسران بیشتر است. جالب‌تر از همه این که دیده شده بروز جویدن ناخن درمیان افراد باهوش شایع‌تر است.
شاید این قضیه به دلیل مسئولیت‌های بیشتر و درنتیجه اضطراب ناشی از آن در این گروه از افراد باشد. البته عکس این قضیه صحیح نیست. یعنی جویدن انگشتان باعث افزایش هوش شما نخواهد شد، بنابر این کنار گذاشتن این عادت به همه توصیه می‌شود؛ حتی شما دوست باهوش!
منتظرش باش!
ناخن‌ها در نزدیکی بستر ناخن یعنی همان قسمتی که به شکلU می‌بینید شکل می‌گیرند. اگر جویدن ناخن‌ها آنقدر شدید نباشد که به این ناحیه آسیب برساند، ناخن‌ها به رشد خود ادامه می‌دهند.
بدیهی است که جویدن ناخن اگر به مدت طولانی ادامه پیدا کند به کوتیکول ناخن و همچنین به انگشت آسیب می‌رساند. یکی از این عوارض خونریزی از بستر ناخن است. عارضه دیگر ایجاد عفونت‌های قارچی است که در اثر مرطوب بودن طولانی مدت ناخن ایجاد می‌شود. علاوه براین تبخال دهانی می‌تواند به انگشت سرایت کرده و تازه عفونت‌های میکروبی هم ممکن است با به دهان بردن ناخن، وارد دهان شده و مشکلات جدی دهان و دندان مانند ژنژیویت ایجاد کند.
بد نیست بدانید بررسی بزاق 25 نفر از ناخن‌خورها توسط محققان دانشکده دندانپزشکی ترکیه و مقایسه آن با افراد عادی نشان داده که میزان اشرشیاکولی و انتروباکتریاسه به طور واضحی دربزاق این افراد (ناخن جوندگان!) بیشتر است.
درنهایت با جویدن‌های مکررممکن است ناخن دچار تغییر شکل شود. این عوارض شدیدتر معمولا وقتی ایجاد می‌شوند که جویدن ناخن از یک عادت فراتر رفته و به نشانه‌ای از اختلال وسواسی تبدیل شده. بنابر این اگر دیدید این مشکل در فرزندتان وجود دارد بهتر است قبل از این که به مرحله فوق برسد برای درمان او به پزشک مراجعه کنید.
چگونه به کودکمان کمک کنیم؟
پزشکان معتقدند نحوه درمان به علت اصلی ایجاد این عادت وابسته است و به همین علت بر کاهش استرس به روش‌های مختلف تاکید دارند.
مهمترین اصل این است: اگر کودک شما تحت فشار زیادی است، سعی کنید علت این استرس را شناخته و آن را کم کنید. برای این کار بهتر است لیستی از شرایط استرس زا تهیه کرده (مثلا خستگی و بی حوصلگی، تماشای فیلم‌های پر هیجان، سنگین بودن حجم تکالیف مدرسه و...) سپس راهی برای پیشگیری از این شرایط جستجو کنید.
علاوه بر این برای درمان اضطراب و استرس کودک بد نیست از روانپزشک و مشاور هم کمک بگیرید تا با آموزش روش‌های کنترل استرس، روان درمانی و...علت اصلی از بین برود. یادتان باشد دعواکردن و سرکوفت زدن به کودکی که دچار این مشکل است کمکی به درمان او نمی‌کند.
اگر این عادت در نوجوان شما ادامه پیداکرد ممکن است استفاده از دستکش‌های مخصوص برای نجات انگشتان از شر دندان‌های مزاحم، کارگر بیفتد. در این حالت وقتی کودک ناخود آگاه انگشت خود را به دهان می‌برد با دستکش مواجه شده و به یاد می‌آورد که نباید این کار را انجام دهد.
روش دیگر مالیدن ماده‌ای تلخ به انگشتان است به طوری که تا آن را به دهان ببرد مزه تلخ او را از این کار باز دارد. جدیدترین روشی که به کار می‌رود استفاده از محافظ دندان است که جویدن ناخن را غیر ممکن می‌کند.
اگرچه روش‌های مختلفی برای ترک این عادت پیشنهاد می‌شود اما ممکن است با توجه به وضعیت بیماری فرزندتان تنها بعضی از آنها استفاده شود. بنابر این لازم است برای انتخاب روش درمان هم با روانپزشک مشورت کنید. شاید خوشحالتان کند اگر بدانید 75 درصد از کودکان تا سن 35 سالگی، بالاخره این عادت خود را ترک می‌کنند!
اگرچه درمان در سنین پایین ساده‌تر است اما «فان آبه» که به تازگی کلینیکی برای ترک دادن بیماران ناخن خور در هلند تأسیس کرده موفق شده بیمار 40 ساله خود را که ناخن پایش را هم می‌جوید، درمان کند. ماهی را هروقت از آب بگیری، تازه است!