در ایران نیز بیماری‌هاي غيرواگير، از علل عمده مرگ و میر و ناتوانی به شمار می‌رود و گفته شده، علت 45 درصد بار بیماری‌ها در مردان و 33 درصد بار بیماری‌ها در زنان است.
بیماری‌های قلبی - عروقی، بیماری‌های مزمن ریوی ،سکته و دیابت نوع دو، سه علت از 6 علت اول مرگ و میر را تشکیل می‌دهند.
از سوي ديگر، به گفته معاون بهداشت وزير بهداشت، مهمترین زمان برای پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر، هزار روز اول زندگی و سن 2 تا 5 سال اول زندگی هر فرد است.
براساس تحقیقات صورت گرفته مشخص شده است که برخی افراد به دلیل مسائل ژنتیکی، از کودکی، استعداد چاقی و سوء تغذیه دارند، به همین دلیل اقدامات پیشگیرانه، باید از همان اوایل زندگی برای آن‌ها شروع شود. پس پيگيري و كنترل بيماري‌هاي غيرواگير، امري بسيار ضروري است .
به همين دليل، در زمينه چگونگي روند پيشگيري و كنترل بيماري‌هاي غير واگير در ايران با دكتر احمد كوشا، مدير كل دفتر مديريت بيماري‌هاي غير واگير وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي گفت‌و‌گو كرده ايم.
مدير كل دفتر مديريت بيماري‌هاي غير واگير وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مي‌گويد: طی چند دهه اخیر، علی‌رغم پیشرفت‌های بسیاري كه در امور تشخیصی و درمانی، صورت گرفته است اما بیماری‌های غیر واگیر در کل جهان ، افزايش يافته است. به همین دليل هم سازمان جهانی بهداشت در سال 2013 برنامه اقدام جهانی 2020-2013 را مشتمل بر 9 هدف و 25 شاخص برای کنترل 4 بیماری عمده غیرواگیر شامل بیماری‌های قلبی -عروقی، دیابت، سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی و همچنین کاهش عوامل خطر چهار گانه شامل دخانیات، کمی فعالیت بدنی، تغذیه نامناسب و الکل در اختیار جهانیان قرار داد و پس از آن، اقدامات عملی و پيشگيرانه را براي کشورهای مختلف دنیا، برای رسيدن به این اهداف پیشنهاد كرد.
به گفته دكتر احمد كوشا، کلیدی‌ترین توصیه سازمان جهاني بهداشت، این بود که برای پیشگیری و کنترل بیماری‌ها ي غيرواگير بايد از نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی بهره برد (Now More Than EverPHC) و برای موفقیت در این مسیر توصیه كرد كه نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی به سمت این بیماری‌ها جهت داده شده و به نحو شایسته‌ای تقویت شود. البته در کنار این توصیه‌ها، این سازمان، اقدام در چهار حیطه را از راهبردهای اساسی نیل به اهداف فوق دانسته و برای هر کدام اقدامات عملی ملموسی را هم پيشنهاد كرد .حاکمیت، کاهش مواجهه با عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر، توانمندسازی سیستم بهداشتی برای پاسخگوئی و دیده بانی منظم روند اپیدمیولوژیک این بیماري از جمله اقدامات عملي سازمان بهداشت جهاني است.
- پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر در ايران( برنامه ايراپن)
دكتر كوشا، در باره اقدامات انجام شده در ايران براي پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر مي‌گويد: متعاقب پیشرفت‌های مهم در کنترل بیماری‌های واگیر، در ايران هم از سالیان گذشته، اقدامات خوبی براي کنترل بیماری‌های غیرواگیر انجام شده است كه از جمله مهمترين اين اقدامات، مي توان به آموزش همگانی، ادغام بیماریابی دیابت و فشارخون بالا در نظام شبکه، اشاره كرد اما علی‌رغم تلاش‌های فراوان، همانند سایر کشورها، در ايران هم شاهد افزایش روزافزون بیماری‌هاي غير واگير بوديم . بنابراين، لازم بود که در راستای تعهدات ملی و جهانی خود و با بومی‌سازی و اجرای پیشنهادات سازمان جهانی بهداشت، اقدامات شایسته‌ای را در این راستا انجام دهیم.
- تدوین سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر
او تاكيد مي‌كند:به همین دلیل، در راستای اجرای استراتژی‌های چهارگانه پیشنهادی این سازمان، در حیطه حاکمیتی (Governance) از سال 1392 کار تدوین سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر و عوامل خطر آن در معاونت بهداشت وزارت بهداشت شروع و سپس با اقدام بسیار شایسته تشکیل کمیته ملی بیماری‌های غیر واگیر با ریاست وزیر محترم بهداشت و همت اعضا آن و مشارکت معاونت‌های وزارت بهداشت این سند تکمیل شد و به تصویب شورای عالی سلامت کشور رسید.در این سند، با لحاظ اهداف جهانی 9گانه، متناسب با اولویت‌های ملی با تغییراتی اهداف 13 گانه نظام سلامت کشورمان تعیین شد.
به گفته مدير كل دفتر مديريت بيماري‌هاي غير واگير وزارت بهداشت، این سند همزمان به امضا ریيس مجلس شورای اسلامی، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت و همچنین مدیر دفتر منطقه مدیترانه شرقی سازمان فوق و ریيس جمهور رسید و در راستای اجرای این سند، تفاهم‌نامه‌های همکاری وزارت بهداشت و وزارتخانه‌هاي مرتبط با سلامت آماده شد تا اقدامات ضروری براي ایجاد محیط‌های سالم و امکانات لازم برای تسهیل رفتارهای سالم و کاهش مواجهه مردم با عوامل خطر انجام شود.
كوشا خاطر نشان مي‌كند: در زمینه دیده‌بانی روند اپیدمیولوژیک این بيماري‌ها، تا کنون 7 دور طرح بررسی و اجرا شده است و گزارش مقدماتی دوره هفتم که هم اکنون در حال اجرا است انشاءالله تا پایان شهریورماه 1395 منتشر خواهد شد.
- اجراي آزمايشي برنامه در 4 شهرستان كشور
مدير كل دفتر مديريت بيماري‌هاي غير واگير وزارت بهداشت، مي‌گويد: در زمینه جهت‌دهی و تقویت و ارتقای پاسخگویی مراقبت‌های بهداشتی در ادامه برنامه تحول ساختاری در نظام بهداشتی، برنامه ایراپن طی تابستان و پائیز 1394 طراحی شد و پس از برگزاری کارگاه‌های آموزشی در ماه‌های آذر و دی 1394 اجرای آزمایشی آن در 4 شهرستان نقده از استان آذربایجان غربی، مراغه از استان آذربایجان شرقی، شهرضا از استان اصفهان و بافت از استان کرمان از اواخر زمستان سال گذشته آغاز شد. این برنامه در راستای مجموعه مداخلات اساسی پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت، تدوین شده است.
به گفته دكتر كوشا، مطابق دستورالعمل‌های این برنامه، در خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت، میزان احتمال خطر 10 ساله بروز حوادث کشنده و غیرکشنده قلبی عروقی (مانند سکته‌های قلبی و مغزی) جمعیت هدف تعیین مي شود و متناسب با میزان احتمال خطر به دست آمده اقداماتی برای پیشگیری از بروز بیماری یا عوارض آن صورت مي‌گيرد.علاوه برآن در زمینه بیماری‌های سرطانی (روده بزرگ، پستان و دهانه رحم) و آسم نیز اقداماتی براي تشخیص و مداخلات زودهنگام انجام م شود.
مدير كل دفتر مديريت بيماري‌هاي غير واگير وزارت بهداشت، مي‌گويد: با اجرای ایراپن، بهورزان و مراقبان سلامت، مراقبت‌های بیماران مبتلا به دیابت، چربی و فشارخون بالا نیزرا به صورت جدی‌تری، پیگیری و اجرا مي‌كنند . جزئیات بیشتر روند اجرا و نتایج اولیه حاصل از اجرای آزمایشی ایراپن در گزارش بعدی که اواسط تابستان امسال منتشر خواهد شد، اعلام خواهد شد.